ارمنستان و ترکیه در مسیر عادی‌سازی روابط

ارمنستان، در آستانه مذاکرات با ترکیه برای عادی‌سازی روابط، منع واردات از این کشور را لغو کرده و پیام‌های روشنی برای برقراری روابط دوجانبه ارسال کرده است. به‌گزارش یورونیوز، قرار است به‌زودی پروازهای مستقیم از استانبول به ارمنستان بر‌قرار شود. همه اینها بخشی از تغییر رویکرد در 2کشور است. 2کشور به‌صورت تاریخی با یکدیگر روابط سردی داشته‌اند و مرز مشترک آنها از زمان فروپاشی شوروی بسته است. اخیرا هر ‌دو کشور نمایندگان ویژه‌ای در امور یکدیگر منصوب کرده‌اند و قرار است به‌زودی این دو نماینده، با هم ملاقات کنند. وزیر اقتصاد ارمنستان در پستی فیسبوکی گفته است که این کشور منع واردات محصولات ترکیه‌ای را که سال پیش و در جریان جنگ ناگورنو-قره‌باغ وضع شده بود، لغو می‌کند چون یکی از عوامل افزایش تورم در این کشور است. در این بیانیه آمده که انتظار می‌رود ترکیه هم ممنوعیت متقابل واردات از ارمنستان را به‌زودی لغو کند؛ «انتظار می‌رود منع لغو واردات از ترکیه شرایط مطلوبی را برای صادرات کالاهای ارمنی ایجاد کند.»
مقامات در 2کشور همچنین به یک شرکت ارمنستانی اجازه داده‌اند که پروازهایی بین ایروان و استانبول برقرار کند. گفته می‌شود که خط هواپیمایی پگاسوس ترکیه هم در فکر راه‌اندازی یک خط هوایی جدید بین 2کشور است.

شکست سکوت دیپلماتیک
بزرگ‌ترین گامی که 2کشور برای عادی‌سازی روابط برخواهند داشت، ازسرگیری مذاکرات دیپلماتیک است. آنطور که مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه گفته، قرار است این مذاکرات در مسکو انجام شود. او گفته است: «ما درک می‌کنیم که روسیه می‌خواهد میزبان نخستین ملاقات نمایندگان ما باشد. ارمنستان هم، آنطور که ما متوجه شده‌ایم، می‌خواهد که نخستین ملاقات در مسکو باشد. اگر قرار باشد که ملاقات در یک کشور سوم باشد، برای ما مهم نیست که روسیه باشد یا نه... روسیه قبلا گام‌هایی در این رابطه برداشته است و به همین‌خاطر از ایده برگزاری ملاقات در مسکو استقبال می‌کنیم.» او در صحبت‌هایش البته تأکید کرده که ملاحظات آذربایجان در این مذاکرات درنظر گرفته خواهد شد.ملاقات نمایندگان ویژه ترکیه و ارمنستان، نخستین مذاکرات رسمی 2 کشور از سال2009 به بعد به شمار می‌رود.
ترکیه یکی از نخستین کشورهایی بود که استقلال ارمنستان از شوروی در سال1991 را به رسمیت شناخت اما روابط دیپلماتیک بین 2کشور هرگز برقرار نشد، چون آنکارا به‌صورت سنتی در نبرد بر سر منطقه مورد مناقشه ناگورنو-قره‌باغ، طرف آذربایجان، همسایه ارمنستان را می‌گرفت. مرز ارمنستان و ترکیه، در پی حمایت آنکارا از آذربایجان در نخستین نبرد ایروان و باکو در منطقه ناگورنو-قره‌باغ، در سال1993 بسته شد. از آن زمان، مرز بسته مانده و آسیب زیادی به تجارت وارد شده است. تجارت بین 2کشور، به پروازهای مستقیم موردی محدود مانده است. این تنها مسئله مورد اختلاف دوطرف نیست و دولت‌های پیشین ارمنستان از ترکیه خواسته‌اند که ابتدا قتل‌عام سال1915 ارامنه را به رسمیت بشناسد و بعد روابط دیپلماتیک بین دو طرف شکل بگیرد. ارمنی‌ها می‌گویند که بیش از 1.5میلیون ارمنی از سال1915 به بعد در امپراتوری عثمانی دستگیر، دیپورت و کشته شده‌اند. آمریکا سال گذشته این نسل‌کشی را به رسمیت شناخته است. ترکیه این ادعا را کاملا رد می‌کند. با این حال، وزرای دولت نیکول پاشینیان تأکید کرده‌اند که می‌خواهند بدون هیچ پیش‌شرطی با مقامات ترکیه‌ای مذاکره کنند. روبین روبینیان، نایب‌رئیس پارلمان ارمنستان قرار است نماینده کشورش در مذاکرات مسکو باشد. نماینده ترکیه هم سردار کیلیچ، سفیر سابق این کشور در آمریکاست. 2کشور قبلا در سال2009 با هم به توافق رسیدند و قرار بود مرزهایشان را باز کنند. در آن سال، تیم‌های ملی فوتبال 2کشور، در یک گروه در مقدماتی جام‌جهانی قرار گرفتند. روسای جمهور 2کشور، به‌صورت جداگانه بازی‌هایی را که تیمشان میزبان بود، از نزدیک دیدند و بعد از آن از کشورهای همدیگر دیدن کردند و پروتکلی را برای برقراری روابط دیپلماتیک امضا کردند. آذربایجان به‌شدت از اینکه از این توافق بدون دلیل بیرون گذاشته شده بود، عصبانی شد و تهدید کرد که صادرات گاز و نفت به ترکیه را قطع خواهد کرد.
ترکیه هم مجبور به عقب‌نشینی شد و از ارمنستان درخواست کرد تا نیروهایش را از منطقه ناگورنو-قره‌باغ، که در آن زمان بیشتر آن در اشغال ایروان بود، خارج کند. در سال2013، رجب طیب اردوغان که در آن زمان نخست‌وزیر ترکیه بود، نامه همدردی به 19زبان به ارمنی‌ها نوشت و حوادث غم‌انگیز جنگ جهانی اول را، بدون اینکه از واژه نسل‌کشی استفاده کند، مایه تأسف خواند. اما خیلی زود اعتراض‌‌های شدیدی علیه دولت در ترکیه ایجاد شد و اردوغان هم مجبور شد این لحن آشتی‌جویانه را کنار بگذارد و مواضع سرسختی اتخاذ کند. ماتیو بریزا، محقق شورای آتلانتیک در استانبول گفته است که ابتکارات اخیر، شروع پروسه‌ای چشمگیر برای جبران گذشته و اصلاح امور است. به عقیده او و دیگر کارشناسان، موفقیت‌های آذربایجان در جنگ دوم ناگورنو-قره‌باغ، شرایط را به‌صورت بنیادینی تغییر داده و باکو دیگر مخالف عادی‌سازی روابط بین 2کشور نیست. ارمنستان در نبرد اخیر در منطقه، بیشتر مناطق تحت کنترل خود را از دست داد و آذربایجان که از حمایت شدید ترکیه بهره می‌برد، به فتوحات بزرگی در این منطقه دست پیدا کرد و حالا در موضع برتری قرار دارد.