حمله کرونا به خدمات اجتماعی
کارشناسان می‌گویند، کرونا همانطور که بحث سلامت را تحت‌تأثیر قرار داد تغییراتی در حوزه خشونت، فقر، اعتماد و... ایجاد کرد
لیلا شریف- خبرنگار
کرونا از همان ابتدا بر آتش بحران‌های بسیاری دمید و موجب شد نه‌تنها مشکلات گذشته با شدت بیشتر بسط پیدا کنند بلکه زمینه را برای بروز و ظهور مشکلات جدیدی مهیا کرد. در روزهای ابتدایی مدیریت این بحران، تمام توجه به حوزه سلامت معطوف شده بود اما گذر زمان موجب شد تا تحلیل‌های پژوهشگران اجتماعی، دریچه نویی را به روی جمعیت درگیر با کرونا بگشاید. در همین راستا مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، نشستی با موضوع تأثیرات روانی- اجتماعی کرونا برگزار کرد و چهره‌هایی همچون علی‌جهانی، مدیرکل اجتماعی و فرهنگی سازمان تأمین اجتماعی و همچنین شیرین احمدنیا و علی‌اکبر مجدی، جامعه‌شناس حول این موضوع به بیان نظرات خود پرداختند. در گزارش پیش‌رو به مرور بخشی از مهم‌ترین نکاتی پرداخته‌ایم که در این نشست مطرح شد.
زاویه دید
از ظرفیت دینی جامعه برای مقابله با کرونا استفاده شود
علی‌اکبر مجدی، عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد:
در دوره کرونا اختلافات خانوادگی و ظاهر شدن این رفتارها به‌عنوان نوعی از خشونت خانگی افزایش یافت. از نظر من این خشونت‌ها تنها دامنگیر زن‌ها نشده است و در بستر خانواده گسترده است. کودکان و مردان نیز از این آسیب رنج می‌برند، اینکه اعمال خشونت در دوره کرونا را به شکل یک طرفه از جانب مرد بدانیم، درست نیست.بخشی از این خشونت‌ها به‌دلیل تعطیلی مدارس و مشاغل و حضور تمام افراد در خانه است. زمانی که قرنطینه ایجاد شد، مردها در کنار بچه‌ها در خانه ماندند و خانه نشین شدند، این کنار هم قرار گرفتن با توجه به اینکه افراد عادت به رعایت حریم‌های یکدیگر نداشتند، مسئله‌ساز شد.
ناگفته نماند که وسواس بر نظارت موجب شد تا مشکلات خانوادگی در دوره کرونا شدت بگیرد، این بیماری بیشتر از اینکه اثر فیزیکی داشته باشد اثرات روانی داشته است. زمانی که کرونا تمام شود ما با موجی از وسواس‌ها روبه‌رو خواهیم شد و این وسواس‌ها به راحتی از بین نخواهد رفت و در کنار بیماری‌هایی مانند استرس و اضطراب، بیماری وسواس بیشتر شیوع پیدا خواهدکرد؛ هم‌اکنون نیز وسواس شیوع پیدا کرده است اما به این دلیل که بسیاری آن‌را مرتبط با کرونا می‌دانند، چندان به آن توجه نمی‌کنند.
می‌توان از ظرفیت دینی جامعه در جهت حل مشکلات پیرامون کرونا استفاده کرد، یکی از مهم‌ترین مسائلی که با آن مواجه هستیم بحث واکسن‌گریزی است و درصدی از افراد جامعه به هیچ عنوان تمایل به زدن واکسن ندارند، حتی بحث مجازات‌های اجتماعی هم که مطرح شد، چندان مورد استقبال قرار نگرفت. در چنین شرایطی می‌توان از راه‌هایی مانند آموزه‌های دینی‌سراغ افراد رفت و آنها را برای زدن واکسن و رعایت پروتکل‌های بهداشتی قانع کرد.
زاویه دید
افزایش سرمایه اجتماعی برای مقابله با بحران کرونا
شیرین احمدنیا، دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی و عضو هیأت مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران:
کرونا به همگان یادآوری کرد که مسائل و مشکلات به ظاهر پزشکی و درمانی، مسائلی اجتماعی و فرهنگی نیز هستند؛ نگاهی که پیش از این موجب شکل‌گیری شاخه جامعه‌شناسی سلامت و پزشکی اجتماعی شده بود. باید قبول کنیم که هر بیماری در یک بستر اجتماعی - فرهنگی ایجاد، تشدید یا تضعیف می‌شود و در زمره پیامدهای اجتماعی با گسترش فقر و آسیب پذیری مواجه هستیم. معیشت مردم و دسترسی‌شان به غذا و خدمات پایه به‌شدت تحت‌تأثیر اتخاذ اقدامات واکنشی به اپیدمی بوده است که این امر برای برخی از گروه‌های اجتماعی نظیر افراد کم درآمد، زنان و شاغلان بخش غیررسمی با سختی‌های بیشتری همراه شده است. در این میان نباید فراموش کرد که کرونا موجب برچسب خوردن افراد مبتلا شد، رفتار تبعیض‌آمیز، طرد اجتماعی، به حاشیه راندن و گاه خشونت نتیجه اینگونه برچسب زنی‌هاست. افراد دارای ناتوانی یا معلولان به‌دلیل ناتوانی در دسترسی درست به اطلاعات بهداشت یا حمایت و مراقبت لازم، بیشتر از سایرین در معرض مشکلاتی همچون از دست دادن درآمد، امنیت غذایی و همچنین خشونت هستند. کودکان و سالمندان نیز در میان گروه‌های آسیب‌پذیر قرار می‌گیرندکه در این میان شاهد بودیم کودکان در خانواده‌های اقشار فرودست از مدرسه رفتن‌هم محروم هستند و برخی نیز در معرض ازدواج زود هنگام و کار به قصد مشارکت در اقتصاد خانواده قرار گرفته‌اند. در ارتباط با خشونت علیه کودکان برآورد شده که تا رقم 85میلیون دختر و پسر در سراسر جهان به‌خاطر شرایط قرنطینه در معرض خشونت جسمانی، جنسی و عاطفی قرار گرفته‌اند و خیلی از کودکان از پیشرفت تحصیلی، سلامت و رفاه بازمانده‌اند. تأثیر همه‌گیری بر برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان یکی از نگرانی‌های پدیدآمده درخصوص حرکت بازگشتی در حیطه پیشرفت دختران و زنان بود. تشدید خشونت علیه زنان تقریبا در اغلب گزارش‌ها در کشورهای مختلف ازجمله ایران مطرح و درخصوص ازدواج زودهنگام یا ازدواج کودکان هم اخطارهایی اعلام شده است. در این حوزه توصیه می‌شود که مشورت نهادهای حمایتی در مورد مسائل زنان در برنامه‌ریزی‌ها استفاده شود و بودجه‌های لازم در اختیار آنها قرار بگیرد. مقابله با بحران کرونا مستلزم افزایش همبستگی اجتماعی و سرمایه اجتماعی است؛ یعنی اعتماد، حمایت اجتماعی و مشارکت مردم با یکدیگر و همچنین افزایش اعتماد مردم به مسئولانی است که شفاف، صادقانه و پاسخگویانه عمل می‌کنند.
زاویه دید
تأثیر کرونا بر هزینه‌های مستمری‌بگیران
علی جهانی، مدیرکل اجتماعی و فرهنگی سازمان تأمین اجتماعی:
بدون شک پرداختن به اثرات کرونا بر مسائل اجتماعی یک ضرورت است. در دوران کرونا مراجعه مستمری‌بگیران به مراکز درمانی و بیان نیازهایشان دو برابر افزایش پیدا کرده است، در این دوره حتی ما شاهد رشد برقراری مستمری بازماندگان بودیم؛ روندی که در نهایت پرداخت هزینه‌های مختلفی را بر دوش سازمان تأمین اجتماعی قرار داد.
در حوزه هزینه‌ها و مصارف جامعه مستمری‌بگیری تأمین اجتماعی ما شاهد رشد بیش از 30درصدی نسبت به بازه زمانی مشابه بودیم. سازمان ما در بحث منابع و مصارف سازمان تأمین اجتماعی به‌طور جدی با پیامدها و آثار بیماری کرونا مواجه شده است. در حوزه درآمدها نیز باید بگوییم که کرونا اثر خودش را بر اقتصاد تولید گذاشت و ما با کاهش درآمدهای ناشی از حق بیمه مواجه شدیم. نزدیک به 70هزار کارگاه صنعتی و صنفی وابسته به تأمین اجتماعی تحت‌تأثیر کرونا قرار گرفتند و به این ترتیب ما با پرداخت نشدن حق بیمه و از سوی دیگر با افزایش مصارف هزینه‌های ناشی از بیمه بیکاری مواجه شدیم که باید از جانب سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌شد. این کاهش درآمدها در ابعاد درآمدهای جاری و درمان مشهود بود. در این دوران قوانین و بسته‌های حمایتی برای سازمان‌های بیمه‌ای، اجتماعی و اقتصادی ایجاد شد و به این ترتیب این سازمان‌ها وادار شدند تا متناسب با بسته‌های حمایتی از بیمه‌شدگان خود حمایت کنند، در حوزه تأمین اجتماعی نیز به کارفرمایان فرصت داده شد تا در یک بازه زمانی طولانی‌تر حق بیمه خود را پرداخت کنند و برخی نیز از معافیت‌های حق بیمه برخوردار شدند. در حوزه سیستم اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان تأمین اجتماعی، شاهد کاهش درآمد بودیم، پایگاه‌های صنعتی ما که در حوزه‌های بهداشت، درمان و تولیدات در این دوران با محدودیت‌هایی مواجه شدند و به این ترتیب بخشی از سرمایه‌گذاری سازمان تأمین اجتماعی نیز تحت‌تأثیر تصمیمات ستاد ملی کرونا و شرایط ایجاد شده به واسطه کرونا قرار گرفتند.
