سگ‌های بدون‌صاحب؛ قربانی دوستی خاله خرسه

مهدی اسماعیل‌پور - خبرنگار

چند وقتی است که موضوع سگ‌های بلاصاحب و تأثیر آنها بر زندگی شهری، شهروندان و محیط‌زیست شهر تهران مورد توجه قرار گرفته است. جمع‌آوری و نگهداری این گروه از سگ‌ها سالانه هزینه‌های چند میلیارد تومانی را روی دست مدیریت شهری می‌‌گذارد. با وجود سال‌ها تلاش برای کاهش و کنترل جمعیت سگ‌‌های بلاصاحب هنوز توفیق چندانی در این زمینه حاصل نشده که دلیل آن را می‌توان در ورود صد‌ها سگ بلاصاحب از شهر‌ها و شهرستان‌های اطراف پایتخت آن‌هم به‌دست عوامل انسانی جست‌وجو کرد! از سوی دیگر، عده‌ای از شهروندان با نگاه ترحم‌آمیز و غیرآگاهانه خود نه‌تنها باعث افزایش جمعیت این سگ‌ها می‌شوند بلکه مانند دوستی خاله خرسه، با مقاومت در برابر نیروهای شهرداری برای زنده‌گیری، در آینده‌ای نزدیک موجبات تلف‌شدن آنها را به‌وجود می‌آورند. بماند که در اطراف شهر تهران به‌خصوص در مناطق شمال شرقی مثل محدوده‌های کوهستانی جاده لشگرک و سوهانک، شرقی مثل ده‌ترکمن و غربی همچون شهرقدس و ملارد، مراکز غیرمجاز نگهداری از سگ‌های بدون‌صاحب نیز تشکیل شده‌اند؛ مراکزی که بدون توجه به پیامدهای بعدی ناگواری که متوجه سگ‌ها و محیط‌زیست می‌شود، اقدام به توله‌گیری می‌کنند.

زنده‌گیری 850قلاده سگ در ‌ماه 
قدرت‌الله محمدی، مدیرعامل و عضو هیأت مدیره شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران درباره تعداد سگ‌های بلاصاحب جمع‌آوری شده در پایتخت به همشهری می‌گوید: «به‌طور متوسط روزانه 32قلاده سگ بلاصاحب در شهر تهران جمع‌آوری می‌شود. با احتساب 26روز کاری، ماهانه میانگین 832قلاده سگ توسط اکیپ‌های زنده‌گیری صید می‌شود. فرایند زنده‌گیری هم به این صورت است که 12خودرو ویژه حمل حیوانات از ساعت 5:30صبح تا ساعت 12ظهر فعالیت می‌کنند. همچنین بنا بر نیاز مناطق 22گانه و پیام‌های ثبت‌شده در سامانه‌های‌137 و 1888، اکیپ‌های زنده‌گیری شبانه‌روز به مناطق و محل‌های درخواست‌کننده اعزام می‌شوند. در فرایند صید سگ‌ها از ابزار بلوپایپ و داروی بیهوشی و خفت‌گیری استفاده می‌شود.» 

سگ‌های بلاصاحب؛ سوغات شهر‌های اطراف
سالانه صدها سگ بدون صاحب از شهر‌ها و محدوده‌هایی چون دماوند، شهریار، رودهن، رباط‌کریم، کرج، شور‌آباد، شهر‌قدس، احمد‌آباد مستوفی و... آن‌هم اغلب توسط عوامل انسانی به شهر تهران وارد می‌شود. مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران رها‌سازی‌ سگ‌های بلاصاحب شهر‌های اطراف را دلیل اصلی کم‌نشدن این سگ‌ها با وجود اجرای برنامه عقیم‌سازی‌ عنوان می‌کند: «براساس بخشنامه سازمان محیط‌زیست، زنده‌گیری سگ‌ها در فضای شهری و رها‌سازی‌ مجدد آنها در نقاط دیگر ممنوع است. با توجه به آخرین تحقیقات انجام‌شده بهترین روش برای‌ کنترل جمعیت سگ‌های بدون صاحب، رها‌سازی‌ آنها بعد از عقیم‌سازی و واکسیناسیون است و این کار طی یک برنامه چند‌ساله باعث کاهش قابل‌توجه جمعیت این سگ‌ها می‌شود. نکته‌ای که وجود دارد این است که وقتی ‌سگ‌ها را عقیم‌سازی‌ می‌کنیم و سپس رها‌سازی‌ می‌شوند، باید جمعیت آنها به مرور کاهش پیدا کند. برای نمونه اگر تعداد سگ‌‌های بلاصاحب شهر تهران در سال‌99 حدود 10هزار قلاده بود، باید این تعداد برای سال‌1400 به 8500 تا 9هزار قلاده برسد و این روند کاهشی به همین ترتیب ادامه داشته باشد. اگر آمار خلاف این را نشان دهد، یعنی هرسال تعدادی سگ بلاصاحب از شهر‌ها و شهرستان‌های اطراف به تهران منتقل و رها‌سازی‌ می‌شود! حدود 5‌ماه زمان می‌برد تا یک توله سگ بزرگ شود، اما بارها پیش آمده ‌که سگ‌های بلا‌صاحب یک محله و محدوده‌ جمع‌آوری شده‌اند و به فاصله یکی دو روز دوباره مشاهده چند سگ در همانجا گزارش شده است.» محمدی می‌گوید: «میانگین آمار روزانه زنده‌گیری سگ‌های بلاصاحب 32قلاده است، اما در روزهایی این آمار به بیش از 40قلاده می‌رسد. موضوع را پیگیری کردیم و متوجه شدیم که همان روز حدود 400قلاده سگ بلاصاحب را از شهرهای اطراف در تهران رها‌سازی‌ کرده‌اند. با توجه به اینکه شهر‌های کوچک امکانات نگهداری و عقیم‌سازی‌ و درمان سگ‌های بلاصاحب را ندارند، حامی‌‌نماها و پیمانکاران، سگ‌های زنده‌گیری‌شده را در داخل و اطراف کلانشهرهایی مثل تهران که دارای امکانات هستند، رها می‌کنند.تنها راه‌حل مشکل هم این است که چند شهر کوچک با هم یک مرکز عقیم‌سازی‌ و نگهداری سگ‌های بلاصاحب ایجاد کنند تا هزینه‌های این کار به شهر تهران تحمیل نشود.»

سگ‌هایی با استعداد نگهبانی 
 یکی از روش‌های مؤثر در ساماندهی سگ‌های بلاصاحب واگذاری آنها برای نگهبانی است که در آن تبحر و تخصص دارند. محمدی می‌گوید شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران از واگذاری رایگان این سگ‌ها به شهروندانی که متقاضی نگهداری از آنها هستند، استقبال می‌کند: «سگ‌‌های زنده‌گیری‌شده توسط اکیپ‌ها، غالبا بومی هستند و موضوع واگذاری آنها از طریق انتشار آگهی در جراید عمومی و فضاهای مجازی نیز اطلاع‌رسانی شده است. پس از تکمیل فرم و احراز صلاحیت، سگ برای نگهبانی از باغ‌ها، گاراژ‌ها، کارگاه‌ها، کارخانه‌هاو... در اختیار فرد متقاضی قرار می‌گیرد. یکی از راه‌هایی که می‌توانیم سگ‌‌های بلاصاحب را به‌خوبی ساماندهی کنیم، واگذاری آنها به شهروندان برای نگهبانی است. اگر ما 6هزار سگ بلاصاحب در مرکز نگهداری آرادکوه داشته باشیم، به همین تعداد هم کارخانه و کارگاه و انبار و گاراژ به‌ویژه در مناطق18،19،20و21 داریم. اگر هر کدام از آنها فقط یک سگ را برای نگهبانی به سرپرستی بگیرد، تعداد سگ‌های مرکز به 100 تا 200قلاده می‌رسد. خب، شرایط نگهداری از این تعداد سگ بسیار متفاوت از 6هزار قلاده است. این سگ‌های بلاصاحب اغلب سگ‌های خوبی برای نگهداری و نگهبانی هستند. روند واگذاری سگ‌‌های بلاصاحب اصلا وقت‌گیر و زمان‌بر نیست و نیاز به بوروکراسی‌های رایج اداری ندارد. فرد متقاضی با دردست داشتن کارت ملی می‌تواند به محل نگهداری سگ‌ها در آراد‌کوه مراجعه کند و هر‌کدام از سگ‌ها که خوشش آمد و با آن ارتباط برقرار کرد را عقیم‌شده، واکسن خورده و کاملا صحیح و سالم و صد‌در‌صد رایگان در اختیار بگیرد. همچنین مراکزی را به این افراد معرفی می‌کنیم که اگر سگ نیاز به کارهای درمانی و پزشکی داشت، با هزینه کمتر و تخفیف، خدمات مورد نظر را دریافت کند. سال گذشته برای این منظور تلاش‌هایی انجام دادیم که متأسفانه چندان موفقیت‌آمیز نبود.» مدیرعامل و عضو هیأت مدیره شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران از همکاری در ریشه‌کن‌شدن کامل بیماری هاری سگ‌های بلاصاحب و انجام تحقیق درباره رفتار این حیوانات در طبیعت خبر می‌دهد: «تعدادی GPS تهیه کرده‌ایم. قرار است سگ‌های بلاصاحب را در قالب گله‌هایی 5تایی در 4نقطه رهاسازی کنیم و سپس رفتار و مسیر آنها را زیرنظر بگیریم و به‌صورت علمی و مستند بررسی کنیم که آنها در طبیعت چه رفتاری دارند و به نقاط دیگر می‌روند یا در همان محدوده باقی می‌مانند. برای شروع تحقیقات منتظریم تا فصل سرما تمام شود. احتمالا اوایل فصل بهار زمان مناسبی برای این کار باشد. نتایج این تحقیقات کمک زیادی به ما می‌کند.»