قوهای مهاجر را می‌دزدند

زهرا رفیعی - خبرنگار

گوشه حیاط خانه‌ای روستایی، در کنار باغچه‌ای در سرخرود مازندران، چندین قوی مهاجر خاکستری کز کرده‌اند تا مشتری بیاید و با چانه‌زنی به قیمت هر جفت 5 تا 7میلیون تومان فروخته شوند. پای چند قو در تلاش برای فرار شکسته و توان راه‌رفتن ندارند. احتمالا آنها با قیمتی کمتر، خورشت میهمانی یک مشتری دیگر شوند.
پرندگان مهاجر زمستان‌گذران در این فصل، از میانکاله تا بوجاق گیلان فرود می‌آیند. زمین‌های سرخرود که روزگاری کارکرد تالابی داشت، اما سال‌هاست که به‌عنوان شالیزار توسط اهالی منطقه استفاده می‌شود. پرندگان مهاجر اما هنوز به دیده تالاب به این منطقه می‌نگرند و برای گذران زمستان در زمین‌های این منطقه فرود می‌آیند. زمین‌های کشاورزی این منطقه که میزبان قوهای مهاجر شده است، پیش‌تر هیچ‌گاه شبیه به فریدونکنار، ازبارون و محمودآباد، دامگاه پرندگان مهاجر نبود. بیش از یک دهه است که فعالان محیط‌زیست تلاش می‌کنند با غذارسانی محدوده‌ای را که قوهای مهاجر در آن فرود می‌آیند امن کنند، ولی رقابت برای به دام انداختن قوهای مهاجر با ترساندن آنها برای گریز به سمت دامگاه‌های اطراف در این منطقه جریان دارد و سرنوشت تلخی برای مهمانان زمستان‌گذران ایران رقم می‌زند.
سهیل اولادزاد، فعال و کارشناس محیط‌زیست به همشهری می‌گوید: زمین‌های کشاورزی سرخرود به لحاظ غذایی فقیر است و برای نگهداری قوها نیاز به گندم‌رسانی و توزیع ذرت دارد.
به‌گفته او، عمده پرندگانی که به مازندران مهاجرت می‌‌کنند، در دامگاه‌های فریدونکنار فرود می‌آیند و آنجا برای اینکه پرنده بلند نشود و احساس امنیت صوری در زیستگاه داشته باشد، صیاد‌ها به پرندگان مهاجر غذارسانی می‌کنند. دامگاه‌داران، تیراندازی و رفت‌وآمد در دامگاه‌ها را ممنوع کرده‌اند تا بتوانند پرندگان مهاجر را به میزان دلخواه با روش‌‌های غیرقانونی صید کنند.
امسال بر اساس روایت‌های مختلف، بین 550 تا 700قو در زمین‌های کشاورزی سرخرود فرود آمده‌اند. آنطور که سهیل اولادزاد گفته است، بعد از آمدن دسته اول قو‌ها، کانکس محیط‌بانی در سرخرود برقرار شد اما بعد از چند روز به جز تعدادی محدود از جمعیت قوها در دامگاه مجاور و 3فلامینگو و چند چنگر، پرنده دیگری باقی نماند. چون امسال پرندگان را به شیوه‌ای دیگر با هدف صید کوچ داده بودند.
پرتاب منور، ترقه و تیر‌اندازی هوایی از عمده روش‌‌هایی است که هرساله برای ترساندن پرنده‌ها در تالاب‌ها و آب‌بندان‌ها استفاده می‌شود تا منطقه برای پرنده‌های مهاجر ناامن شود و آنها به نقطه مورد‌نظر صیادها کوچ کنند.
چند روز پس از خالی‌شدن تقریبی سرخرود از پرندگان مهاجر، یگان حفاظت محیط‌زیست از یک شکارچی متخلف 24بال قو کشف و ضبط کرد و بعدتر پرنده‌ها را رهاسازی کرد. اما همزمان صفحات مجازی شکارچیان مملو از تصاویر فروش قو و فلامینگو شد.
سهیل اولادزاد، فعال محیط‌زیست درباره آگهی فروش پرندگان مهاجر می‌گوید: در صفحات این افراد پرنده‌های مهاجر از جفتی 5 تا 15میلیون تومان به فروش گذاشته می‌‌شود و همزمان با کم‌شدن قوها در سرخرود، آنها خبر داده‌اند که قوهای چرک برای فروش آماده‌اند. منظور از قوی چرک، قوی نابالغ است.
سهیل اولادزاد به همشهری خبر داده است که متخلفان صید و شکار پرندگان مهاجر حتی به روی محیط‌‌بان‌ها داس کشیده‌اند و در این شرایط هیچ‌کس حریف آنها نمی‌شود. همین ناتوانی در برخورد با متخلفانی که به زنده‌گیری و قاچاق قوهای مهاجر روی آورده‌اند، کار را به‌جایی رساند که ده‌ها دامگاه‌دار 5محیط‌بان را دوره می‌کنند و آنها را به باد فحاشی و تهدید گرفته‌اند که چرا شبانه به دامگاه شان رفته‌اند.
به‌گفته این فعال محیط‌زیست، دامگاه‌داری که اجاره ماهانه‌اش چندصد میلیون تومان است، در طبقه کمتر‌برخوردار استان مازندران قرار ندارد و گره‌زدن مسئله قاچاق پرندگان مهاجر به موضوع معیشت و بیکاری به بیراهه‌کشاندن موضوع صید پرندگان مهاجر است. چون آنها یک جفت قو را 5میلیون تومان و یک جفت غاز را 700هزار تومان می‌فروشند و این قیمت‌ها، چندان ارتباطی به برخی اظهارات که تلاش می‌کند متخلفان را مستضعف جلوه دهند، ندارد.
حسینعلی ابراهیمی کارنامی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مازندران پیش‌تر و ابتدای فصل ورود پرندگان مهاجر به این استان به همشهری گفت که مقامات استان برای برخورد قانونی با شکارچیان متخلف جدی‌تر شده‌اند. کارنامی اما همین دیروز به همشهری خبر داد‌ که مقامات محلی در برخورد با صیادان و شکارچیان متخلف همکاری نمی‌کنند و ‌به‌رغم وعده مسئولان محلی و مصوبات شورای تامین استان مازندران، این مقامات تلاش چندانی برای جلوگیری از صید و شکار پرندگان مهاجر نمی‌کنند.
به‌گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مازندران، وقتی مصوبه استانداری توسط فرمانداری اجرا نمی‌‌شود، دستگاه‌های نظارتی باید از فرماندار بپرسند که چرا این مصوبات اجرا نمی‌شود؟ 
او درباره قتل‌عام قوهای سرخرود که اخیرا در رسانه‌ها منتشر شد نیز می‌گوید:  جمعیت قوها روزانه به‌صورت میدانی سرشماری می‌شود و حتی به آمار شهرستان‌ها درخصوص شمارش قوها اکتفا نمی‌شود. هم‌اکنون نیز 500 تا 700قو به سرخرود وارد شده‌اند.
به گفته ابراهیمی کارنامی، هر سال 400 تا 700قو به سرخرود مهاجرت می‌کنند که امسال بیشتر آنها به‌دلیل غذارسانی دامگاه‌دارها و آبگیری آب‌بندان‌ها در دامگاه‌ها فرود آمده‌اند.
مدیرکل محیط‌زیست مازندران هم معتقد است که گره‌زدن موضوع صید و شکار غیرقانونی و قاچاق پرندگان مهاجر به موضوع معیشت و بیکاری نادرست است و بیان این موضوع مثل آن است که گفته شود قاچاقچی‌ موادمخدر هم برای نیاز معیشتی اقدام به تخلف می‌کند.
ابراهیمی کارنامی می‌‌گوید: پرسش کنونی سازمان حفاظت محیط‌زیست آن است که چرا نهادهای نظارتی همچون تعزیرات حکومتی و سازمان دامپزشکی به موضوع بازار فریدونکنار ورود جدی پیدا نمی‌کنند؟ 
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران خرید و فروش و قاچاق قوهای مهاجر را نسبت به قاچاق فراگیر پرندگان مهاجر در استان مازندران کمتر می‌داند و می‌گوید: اصل آسیب، شکار غاز، اردک سرسبز و اردک بلوطی و سایر گونه‌های در معرض انقراض در دامگاه‌ها‌ست. او می‌گوید: تا زمانی که همه دستگاه‌های دولتی به کمک محیط‌زیست نیایند، نمی‌توان ریشه قاچاق پرندگان مهاجر را خشکاند. جالب آنجا‌ست که برخی شکارچیان متخلف تا سال‌96 در محوطه دامگاه‌ها تابلوی «ورود محیط‌بان ممنوع است» نصب می‌کردند و حالا این محیط‌بان‌ها هستند که تور صیادها و شکارچیان متخلف را جمع‌آوری می‌کنند. در این راه هم فحش می‌خورند و هم کتک. اما آرمانشان حفظ محیط‌زیست و اجرای منویات رهبری در پاسداری از محیط‌زیست است و در مسیر برخورد با شکارچیان و صیادان متخلف کوتاه نمی‌آیند. به همین دلیل است که برای حفاظت از محیط‌زیست کشور تاکنون بیش از 145شهید و صدها جانباز از جامعه محیط‌بانی کشور تقدیم این  سرزمین شده است.