جواد نصرتی - خبرنگار
آنگلا مرکل بعد از انتخاب به‌عنوان صدراعظم آلمان در 22نوامبر 2005، در تاریخ کشورش به‌عنوان نخستین زنی که به چنین سمتی می‌رسد جاودانه شد.طی 16سال بعد، او وجهه و نفود آلمان را در عرصه جهانی افزایش داد، به‌سختی کار کرد تا یک اتحادیه اروپای در حال فروپاشی را کنار هم نگه دارد، بحران‌هایی را مدیریت کرد که هرکدام می‌توانست کار هر سیاستمداری را تمام کند و در کنار همه اینها، به الگویی تاریخی برای زنان دنیا تبدیل شد.
مرکل، امروز قرار است جایش را به اولاف شولتز، جانشین پیشین خود بدهد. از پیش قرار بود که بوندس‌تاگ، پارلمان آلمان، امروز شولتز را رسما به‌عنوان صدراعظم جدید این کشور برگزیند. این یعنی، مرکل 67ساله، دیگر در راس قدرت نخواهد بود. اگر مذاکرات ائتلاف دولت جدید حداقل یک هفته بیشتر طول می‌کشید، مدت‌زمان صدراعظمی مرکل، از رکوردی که هلموت کهل در دهه‌های 80 و 90 میلادی ثبت کرده بود هم عبور می‌کرد.
مرکل، که پیش‌تر دانشمند بوده و در آلمان شرقی بزرگ شده است، از آن دسته سیاستمدارانی نیست که بتوان به یکی از دستاوردهایش به‌عنوان امضای او اشاره کرد اما در دوران او، حزب محافظه‌کار دمکرات مسیحی به‌عنوان نهادی که می‌تواند بحران‌ها را مهار کند و از ارزش‌های غربی در دوران پرآشوب دفاع کند شناخته شد.
او با 4رئیس‌جمهور آمریکا، 4رئیس‌جمهور فرانسه، 5نخست‌وزیر انگلیس و 8نخست‌وزیر ایتالیا همکاری کرده است. دوران صدراعظمی او با 4چالش عمده مواجه بود؛ بحران مالی جهانی، بحران بدهی اروپا، موج پناهجویان اروپا در سال‌های 16-2015 و همه‌گیری کرونا.
سودا دیوید ویلپ، رئیس اندیشکده «صندوق مارشال آلمان» درباره او گفته است: «نمی‌توان این واقعیت را انکار کرد که او قدرت نرم بسیار زیادی به آلمان داد. بدون تردید، او وجهه آلمان را در سراسر دنیا بالابرد. وقتی که مرکل در سال2005 به قدرت رسید، بسیاری او را دست‌کم می‌گرفتند اما او همزمان با افزایش نقش آلمان در دنیا رشد کرد. حالا بسیاری در اروپا و فراتر از آن می‌خواهند که آلمان نقش فعال‌تری در دنیا بازی کند. این درخواست، قبل از مرکل اصلا مطرح نبود.»
وقتی که بحران اشغال شرق اوکراین توسط روسیه، کشورهای غربی را شوکه کرده بود، به‌گفته ویلپ، مرکل «تنها کسی بود که می‌توانست به نمایندگی از غرب با پوتین (رئیس‌جمهور روسیه) دیالوگ برقرار کند».
او در پیگیری یافتن راه‌حل‌های چندجانبه برای حل مشکلات جهانی ثابت‌قدم بود. خودش در این‌باره قبلا گفته است: «بحران مالی و سیل مهاجران، به ما نشان داد که چقدر به همکاری در ورای مرزهای ملی نیازمندیم.» مرکل تغییرات اقلیمی و دیجیتال‌شدن دنیا را هم از این‌دست مشکلات می‌داند.
این رویکرد، در تضاد کامل با رویکرد یکجانبه‌گرایانه دونالد ترامپ رئیس‌جمهور جنجالی آمریکا بود. سال2017 در نخستین ملاقات با ترامپ در کاخ سفید، وقتی خبرنگاران فریاد زدند که دو رهبر با هم دست بدهند، مرکل از ترامپ پرسید که آیا می‌خواهد با هم دست بدهند و ترامپ هم او را بی‌پاسخ گذاشت و به سمت دیگری نگاه کرد. این صحنه، نماد رابطه دو رهبر بود. مرکل در همان دوران، وقتی که از او پرسیده شد آیا رهبر دنیای آزاد است، گفت رهبری هرگز به یک شخص و یا یک کشور نیست.
با این حال او فردی کلیدی در اتحادیه نه‌چندان متحد 27عضوی اروپا بود. اگزاویه بتل درباره نقش مرکل در اتحادیه اروپا گفته است: «خانم مرکل ماشین مصالحه بود. وقتی که مذاکرات قفل می‌شد، همیشه چیزی پیدا می‌کرد و ما را متحد می‌کرد تا امور را پیش ببریم و اتفاق نظر پیدا کنیم.»
شارل میشل، رئیس شورای اروپا، در صد و هفتمین و آخرین نشست اتحادیه با حضور مرکل خطاب به او گفت: «اتحادیه اروپا بدون شما، مثل رم بدون واتیکان یا پاریس بدون برج ایفل است.»
البته در دوران مرکل، اختلاف‌نظرهای زیادی هم درباره نقش او وجود داشت. او در کنار متحد نگه‌داشتن اتحادیه اروپا، اهمیت بسیار زیادی هم به منافع آلمان نشان می‌دهد. با همین رویکرد در بحران بدهی یونان با این کشور وارد مجادله شد.
با همه اینها، مرکل گفته است در زمانی از قدرت کناره می‌گیرد که شرایط در اتحادیه اروپا، برای او نگران‌کننده است؛ «ما توانسته‌ایم با روحیه احترام به یکدیگر و تلاش همیشگی برای یافتن راه‌حل مشترک از پس بحران‌های زیادی برآییم، اما همچنان مشکلات حل‌نشده زیادی داریم و جانشین من مأموریت‌های ناتمام زیادی دارد.»
این مأموریت‌ها در خانه هم وجود دارند. او قدرت را در حالی ترک می‌کند که بیکاری کم شده و شرایط مالی بهتر و سالم‌تر شده است، اما دولت مشخصا در مسئله دیجیتال‌کردن عقب است و منتقدان هم مرکل را متهم می‌کنند که به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها چندان اهمیتی نداده است.
در پایان حضور مرکل در قدرت، موجی از تمجیدها و ستایش‌ها از سراسر دنیا سرازیر شده است. جورج‌بوش، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، در گفت‌وگو با دویچه‌وله درباره مرکل گفته است: «مرکل کلاس و وقار را به یک پست مهم آورد و در این پست، تصمیم‌های بسیار سختی گرفت. او این تصمیم‌ها را بر اساس اصول گرفت. او رهبری دلسوز بود، زنی که از رهبری‌کردن دیگران نمی‌ترسد.»
شولتز، در کارزار انتخاباتی‌اش تلاش زیادی کرد تا اینطور نشان دهد که شبیه‌ترین فرد به مرکل است. احتمالا او آخرین صدراعظمی نخواهد بود که تلاش خواهد کرد تا شبیه مرکل باشد. مرکل، الگویی تاریخی برای سیاستمداران کشورش رقم زده که به‌این زودی‌ها فراموش نخواهد شد.
وداع مرکل با قدرت؛ پایان یک دوره تاریخی
در همینه زمینه :
