نبض بحران/اتیوپی/ شمارش معکوس برای جنگ داخلی

پیشروی‌های نیروهای «جبهه آزادی‌بخش خلق تیگرای» به سمت پایتخت اتیوپی ادامه دارد و درگیری‌ها از احتمال یک جنگ تمام‌عیار در این کشور حکایت دارد. آبی احمد، نخست‌وزیر، وضعیت فوق‌العاده 6ماهه اعلام کرده و از ساکنان پایتخت خواسته سلاح به‌دست بگیرند. درگیری‌ها از یک‌سال قبل در منطقه تیگرای در شمال اتیوپی میان دولت مرکزی و نیروهای تیگرای آغاز شد اما طی ماه‌های اخیر دامنه درگیری‌ها به نزدیکی پایتخت در مرکز کشور رسیده است. اتیوپی براساس قومیت به 10منطقه تقسیم شده که عمدتا خودمختار به‌شمار می‌روند اما دارای نهادهای متعلق به دولت مرکزی هستند. سیاستمداران قدرتمند تیگرای، آبی احمد را به تلاش برای تمرکز قدرت در دست دولت فدرال متهم می‌کنند. در ادامه کشمکش‌ها، دولت، نیروهای تیگرای را به حمله به پایگاه‌های خود متهم کرد و ارتش وارد منطقه شد؛ اقدامی که نقطه آغاز درگیری‌ها بود. تاکنون دست‌کم 2میلیون نفر آواره شده‌اند. کشورهای غربی و همچنین عربستان از اتباع خود خواسته‌‌اند فورا اتیوپی را ترک کنند. آبی احمد در سال ۲۰۱۹ به‌دلیل حل مناقشه 20ساله میان اتیوپی و اریتره جایزه صلح نوبل را دریافت کرد اما از حل بحران سیاسی در کشورش ناتوان بوده است. 9گروه مخالف دولت، برای ساقط کردن آبی احمد هم‌پیمان شده‌اند.

لیبی /التهاب در آستانه انتخابات
یک‌ماه مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری لیبی، فضای سیاسی این کشور بار دیگر در حال بحرانی شدن است. 25نفر از نامزدها ازجمله سیف‌الاسلام قذافی، فرزند دیکتاتور سابق لیبی معمر قذافی، ردصلاحیت شده‌اند. جمعه گذشته، ساعتی پیش از پایان یافتن فرصت اعتراض به رد‌صلاحیت‌ها، دادگاهی که مأمور رسیدگی به این اعتراض‌ها بود، هدف حمله افراد مسلح قرار گرفت. وکیل سیف‌الاسلام اعلام کرد که در اثر این حمله نتوانسته اعتراض موکل خود را در دادگاه به ثبت برساند. او یکی از 4نامزد اصلی انتخابات پیش‌رو به‌شمار می‌رفت. کمیسیون انتخابات اما به این دلیل که سیف‌الاسلام از سوی دادگاه کیفری بین‌المللی به اتهام جنایات جنگی تحت پیگرد قضایی است، او را ردصلاحیت کرده است. سیف‌الاسلام طی یک دهه گذشته کمتر در انظار عمومی دیده شده است. او به‌دلیل دست داشتن در کشتار مردم لیبی در جریان انقلاب سال 2011، حکم اعدام گرفت اما در سال 2017پس از تصویب قانونی جدید تبرئه شد. بسیاری فرزند 49ساله رهبر پیشین لیبی را امید کسانی می‌دانند که از انقلاب سال 2011سرخورده‌ شده‌اند. سیف‌الاسلام مخالفان بسیار دارد اما موافقان بسیاری هم دارد. حمله اخیر به دادگاه انتخابات، هشدار سازمان ملل در مورد احتمال وقوع ناآرامی را به‌دنبال داشته است.

سودان /بازگشت غیرنظامیان به قدرت
یک‌ماه پس از کودتای ارتش در سودان که با دستگیری نخست‌وزیر و دیگر اعضای ارشد دولت همراه بود، نشانه‌هایی از فروکش کردن بحران به چشم می‌خورد. در پی فشارهای سازمان ملل، آمریکا و برخی کشورهای اروپایی، عبدالفتاح برهان، ژنرال عالی‌رتبه سودانی که رهبری کودتا را در دست داشت با آزادی عبدالله حمدوک، نخست‌وزیر برکنار شده و بازگشت او به قدرت موافقت کرده است. اعتراض‌های ادامه‌دار مردمی نیز در این تصمیم مؤثر بوده؛ اعتراض‌هایی که با کشته شدن شماری از معترضان همراه بوده است. شمار کشته‌شدگان از سوی منابع مختلف، بین 15تا 40نفر اعلام شده است. گفته می‌شود نظامیان و حمدوک در مورد آزادی تمامی زندانیان سیاسی نیز توافق کرده‌اند. حمدوک قرار است با مشورت همه نیروهای سیاسی جز حزب «کنگره ملی» که در دوره عمرالبشیر قدرت را در دست داشت، دولت تشکیل خواهد دهد. برخی فعالان سیاسی سودانی معتقدند حمدوک در جریان کودتا بوده و با آن همراه بوده است. حمدوک تحولات اخیر را «کودتا» دانسته و تصریح کرده که برای بازگشت کشور به اداره غیرنظامی توافق کرده‌اند. کودتای 25اکتبر، 2سال پس از قیام مردمی سودان که باعث برکناری عمرالبشیر و دولت او شد، رخ داد و انتقادهای بین‌المللی بسیاری به‌دنبال داشت.

یمن /وخامت بحران انسانی
درگیری‌ها در اطراف شهر استراتژیک مارب که یکی از مناطق نفت‌خیز یمن به‌شمار می‌رود، تشدید شده است. در جریان نبرد مارب، صدها نفر از نیروهای دو طرف کشته شده‌‌اند. نیروهای انصارالله یمن با ادامه حملات خود، در آستانه تصرف این شهر هستند. دفتر امور پناهندگان سازمان ملل در مورد امنیت ساکنان مارب و بیش از یک میلیون آواره‌ای که قبلا به این منطقه پناه برده‌اند، هشدار داده است. طبق اعلام این نهاد، در 3‌ماه گذشته که جنگ مارب تشدید شده، دست‌کم 40هزار نفر از این منطقه گریخته‌اند. اسهال، مالاریا و بیماری‌های تنفسی ناشی از عفونت به‌شدت در میان آوارگان شیوع پیدا کرده است. برنامه توسعه سازمان ملل هم اعلام کرده که تلفات انسانی مستقیم و غیرمستقیم جنگ 7ساله یمن تا پایان سال‌جاری میلادی (1‌ماه دیگر) به ۳۷۷ هزار نفر خواهد رسید. حدود ۶۰ درصد از این تعداد مربوط به تلفات غیرمستقیم جنگ در اثر قحطی، بیماری و عدم‌دسترسی به آب آشامیدنی بوده است. بر این اساس، می‌توان گفت که درگیری‌های نظامی در یمن تاکنون ۱۵۰ هزار کشته به جا گذاشته است. سازمان ملل هشدار می‌دهد که اگر جنگ یمن در همین ابعاد ادامه پیدا کند، تا سال ۲۰۵۰ تعداد قربانیان به ۱.۳ میلیون نفر خواهد رسید.