ساختار فرهنگ و رسانه کشور، چگونه بازسازی می‌شود؟

ایجاد مرکز راهبردی فرهنگ و رسانه، گفت‌وگو با نخبگان، استفاده از خرد جمعی، برگزاری جلسات هم‌اندیشی، تشکیل شورای مشورتی، بررسی ده‌ها کتاب، مقاله و... تنها بخشی از کار بزرگی است که برای بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ و رسانه کشور آغاز شده؛ کاری که قرار است طرحی نو در زمینه فرهنگ و مدیریت رسانه‌ای کشور دراندازد.
 
پیامی برای بازسازی انقلابی
رهبر معظم انقلاب در نخستین دیدار با مسئولان دولت سیزدهم، با تأکید بر اینکه ساختار فرهنگی کشور مشکل داشته و نیاز به بازسازی انقلابی دارد، به هیأت دولت دستور دادند که بر بازسازی انقلابی در همه عرصه‌های مدیریتی تمرکز کنند؛ البته ایشان گفتند که «حرکت انقلابی یعنی خردمندانه و عاقلانه». بعد از این دیدار بود که بازسازی فرهنگی در همه عرصه‌های آن به‌معنای اعم، مدنظر مسئولان فرهنگی کشور قرار گرفت و در نخستین مرحله، از طریق مشورت با صاحب‌نظران و اندیشمندان این حوزه، تلاش برای رسیدن به این هدف آغاز شد. در این میان مرکز راهبردی فرهنگ و رسانه یکی از بخش‌های مهمی بود که به بررسی این حوزه پرداخت.

 همه زیر یک پرچم
در نخستین قدم این اقدامات، ایجاد «مرکز راهبردی فرهنگ و رسانه» مدنظر قرار گرفت. برای رسیدن به این هدف، سازوکار اجرایی مشترکی میان دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی برای پیگیری «طرح کلان و معماری ساختار فرهنگ و رسانه کشور» شکل گرفت. این سازوکار از این بخش‌ها تشکیل شد: شورای راهبردی طرح با ترکیب مقام‌های عالی این نهادها، مدیریت طرح با مرکز راهبردی فرهنگ و رسانه و علاوه بر این دو بخش، شورای مشورتی با حضور متخصصان این عرصه.
 
استفاده از خرد جمعی
در قدم دیگر، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سازمان تبلیغات اسلامی از اهالی فرهنگ، هنر و رسانه، دعوت کردند تا از طریق درگاه معرفی شده، نظرات خودشان را در این‌باره بیان کنند که تا هفته اول آبان‌ماه، ۳۳۵ نفر از اندیشمندان و صاحب‌نظران حوزه فرهنگ و رسانه به ارائه نظرات خود پرداختند. این در حالی است که حدود ۱۳۵ عنوان از طرح‌های ارسالی ساختارمند بوده که تمامی مطالب ارسالی در دبیرخانه بررسی و تحلیل محتوا شد.
 
بررسی کتاب‌ها و پژوهش‌ها
همزمان با تحلیل مطالب ارسال شده، کتاب‌ها، پژوهش‌ها، مقالات و مصاحبه‌های منتشر شده در فضای عمومی و دانشگاهی از سوی نخبگان و صاحب‌نظران در مورد موضوع «ساختار فرهنگ و رسانه» تحلیل و دسته‌بندی محتوایی شد.
 
یک ماده واحده اثر بخش
درراستای تسهیل حقوقی طرح بازسازی، ماده واحده‌ای از سوی دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تنظیم و در دستور کار این شورا قرار گرفت. در دولت نیز با تأکید رئیس‌جمهور و پیشنهاد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در رابطه با ارتقای بهره‌وری منابع و بودجه‌های فرهنگی و نیز انسجام‌بخشی در سیاستگذاری و هماهنگی بین‌بخشی در فعالیت‌های فرهنگی، ماده واحده‌ای در دستور کمیسیون فرهنگی دولت قرار گرفت. پس از تصویب این موضوع در دولت، نماینده ویژه رئیس‌جمهور و هیأت وزیران، موارد تعیین شده در جهت هم‌افزایی دستگاه‌ها و هماهنگی برنامه‌ها را پیگیری خواهد کرد.
شورای مشورتی که متشکل از خبرگان تعیین‌شده از سوی شورای راهبردی طرح است، به بحث و تبادل‌نظر در قالب جلسات جمعی می‌پردازد و این فرایند در حال تداوم و استمرار است.
با توجه به رویکردهای متفاوت به طرح، مباحث در قالب کارگروه‌های 6گانه با عناوین زیر پیگیری می‌شود:
فرصت‌محور (با رویکرد توجه به ظرفیت‌های کشور برای جهش)، مبنامحور (با رویکرد ترسیم وضع مطلوب مبتنی بر مبانی نظری)، نهادمحور (با رویکرد اصلاح نهادی و سازمانی ساختارهای موجود)، مسئله‌محور (با رویکرد تمرکز بر چند مسئله اصلی)، تحول‌محور (با رویکرد بازطراحی متناسب با تغییرات اساسی عصر جدید و تحول در مدل حکمرانی) و راهبرد محور (با رویکرد چارچوب مفهومی حکمرانی حوزه فرهنگ‌)
 
مدل مطلوب خروجی
مدل مطلوب خروجی و الزامات این پروژه که از ضروریات بود، به این صورت طراحی شده است: رویکرد انجام پروژه، حوزه تحول (حکمرانی، سبک زندگی، حکمرانان و...) و نقطه تمرکز، اصول، مبانی و تقریر از فرهنگ، سیاست‌ها و الزامات نحوه حکمرانی مطلوب، چرخش‌های کلیدی تحول‌آفرین، برنامه‌های پیشران و کلیدی، آرایش نهادی و مدل مصور ساختاری، تقسیم وظایف و تعیین حیطه اختیارات، ارائه راهکارهای مشخص، زمانبندی راهکارها، الزامات اجرای موفق پروژه و تعیین راهبر یا راهبران اجرای پروژه (شخص حقیقی یا حقوقی‌)
 
معرفی فعالان فرهنگی استانی
در مسیر انجام طرح با پیگیری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۲۵نفر از مدیران کل استان‌ها، ضمن ارائه نظرات و طرح‌های مکتوب خود، فعالان زیست‌بوم استانی را معرفی کرده‌اند که توسعه ارتباط و جمع‌آوری نظرات این شبکه فرهیخته در قالب چند گروه کاری در حال انجام است.
 
پیگیری در معاونت امور مطبوعات و اطلاع‌رسانی
بازسازی ساختار و نظام رسانه‌ای در معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حال انجام است. در این زمینه نشست‌های متعددی با صاحب‌نظران برگزار شده است.
همچنین در تعامل مستمر با دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور، فعال شدن شوراهای فرهنگ عمومی در استان‌ها و مشارکت فعالانه در پیشبرد طرح در حال پیگیری است. از طرف دیگر هماهنگی لازم با مسئولان محترم شورای سیاستگذاری ائمه‌جمعه صورت گرفته است.
 
انتشار گزارش‌های بودجه‌ای
بررسی داده‌های موردنیاز در تصمیم‌گیری در دستور کار جاری‌دبیرخانه این طرح قرار گرفته است. گزارش اول و دوم بودجه‌نمای فرهنگ با محوریت بررسی نهادی و موضوعی ردیف‌های فرهنگی دستگاه‌های فرهنگی و غیرفرهنگی در بودجه کشور، منتشر شده است. 2گزارش بعدی که به بررسی بودجه‌های استانی فرهنگ و فعالیت‌های خارج از شمول بودجه عمومی در حوزه فرهنگ می‌پردازد هم درحال تنظیم است.
همچنین فعال‌سازی ظرفیت پژوهشکده‌ها، اندیشکده‌ها، تشکل‌های علمی و دانشجویی و حلقه‌های میانی در قالب نشست‌هایی پیگیری می‌شود. حمایت از پایان‌نامه‌ها و مطالعات دانشگاهی هم اجرایی شده است.
 
راه‌اندازی سامانه هم‌اندیشی
تلاش دیگری که با مدیریت و همکاری دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی صورت گرفته است، فعال‌سازی سامانه هم‌اندیشی برای مشارکت همه ذیربطان در تدوین طرح است. این سامانه امکان جمع‌‌‌سپاری را تسهیل خواهد کرد.
درراستای استفاده از ظرفیت نخبگان در سطح کشور، جلسات هم‌اندیشی استانی در حال انجام است. همچنین با همکاری رسانه‌ها و فعالان خبری در استان‌ها، صاحب‌نظران در عرصه‌های گوناگون دعوت می‌شوند تا ایده‌ها و طرح‌های خود را در موضوع بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه ارائه دهند.
تلاش مرکز راهبردی فرهنگ و رسانه بر این است که با همدلی و مشارکت جمعی نخبگان، صاحب‌نظران، فعالان عرصه فرهنگ و تشکل‌های مردمی، این پروژه، مدل موفقی از هم‌اندیشی و کار جمعی در قالب یک مشارکت وسیع و فراگیر و نیز خروجی مشخص کاربردی باشد.