روایتی از زندگی دشوار اهالی محله باغ‌آذری
هراس پشت پلک محله
الهه بصیر| خبرنگار:
منطقه 16
اینجا محله باغ آذری است. یکی از قدیمی‌ترین محله‌های پایتخت که در شمال شرقی منطقه 16 واقع شده است؛ محله‌ای که برای سال‌های طولانی به مأمنی برای فروشندگان ، مصرف‌کنندگان موادمخدر و کارتن‌خواب‌ها تبدیل شده است. رختخواب‌های کهنه و کثیف، کارتن‌های پخش شده روی زمین و گونی‌هایی که معلوم نیست داخل آنها چه چیزهایی پیدا می‌شود. شیشه‌های شکسته و کبریت‌های سوخته، سرنگ‌های آلوده و رها شده کنار دیوارهای متروک، وضعیت این محله را به خوبی برای هر رهگذری شرح می‌دهد.
هوا رو به تاریکی می‌رود و آنهایی که جا و مکانی ندارند و خرابه‌های متروکه محله را پاتوق کرده‌اند، یکی یکی پیدایشان می‌شود. به گفته اهالی، آنها همین‌جا مواد می‌خرند، در همین خرابه‌ها مصرف می‌کنند و همانجا هم می‌خوابند. فردا هم دوباره روز از نو و روزی از نو.» سری به محله باغ آذری زدیم و با اهالی درباره مشکلات‌شان گفت‌وگو کردیم. شورایار محله باغ آذری، معاون اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه و مدیر مرکز خدمات اجتماعی شهرداری نیز درباره شفاف‌سازی حواشی این معضل قدیمی یاری‌مان کردند.
«روزی در این محله زندگی سالم جریان داشت. قبل از ویران شدن محله خاک‌سفید. قبل از اینکه معتادان آن محله رانده شوند و نزدیک‌ترین جا به ترمینال جنوب را برای زندگی انتخاب کنند. این ویرانه که می‌بینید روزی درختان سبزی داشت. اهالی قدیمی هر روز صبح جلو خانه‌هایشان را آب و جارو می‌کردند و بچه‌ها با خیال راحت در کوچه آفتاب مهتاب و هفت سنگ بازی می‌کردند. حالا نه خبری از خانه‌های آب و جارو شده هست و نه صدای بازی بچه‌ها به گوش می‌رسد. محله جایی شده برای جولان افراد معتاد و بی‌خانمان و نگرانی، لحظه‌ای اهالی را راحت نمی‌گذارد.»
اینها را یکی از اهالی قدیمی باغ‌آذری می‌گوید. خودش را آقا جلال معرفی می‌کند و ادامه می‌دهد: «دلم برای جوان‌هایی که در این محله بزرگ می‌شوند می‌سوزد. نه می‌توانند تشکیل خانواده بدهند، نه حتی رویی برای مراوده با دوستانشان دارند. دیگر امیدی هم به خریدو فروش خانه‌هایمان نداریم. شهرداران دوره‌های قبلی وعده‌های زیادی دادند که هیچ کدام عملی نشد. همین که چند کوچه را پیاده گز کنید، خودتان به عمق حرف‌هایی که می‌زنم پی می‌برید.»
زخم کهنه‌ای که همچنان تازه مانده است
با وجود مشکلات زیادی که این محله دارد، زندگی اطراف بوستان میثاق همچنان جریان دارد. چند زن جلو در خانه‌هایشان ایستاده‌اند و مراقب بچه‌هایی هستند که می‌خواهند بهار را بیرون از حصار خانه بازی کنند. پشت بوستان میثاق، جایی که برای رفتن از یک کوچه به کوچه دیگر ناچاری از پله‌های زیادی بالا بروی، اهالی محله باغ آذری درگیر معضلی هستند که هرچند به وجود آن عادت کرده‌اند اما هیچ‌وقت برایشان عادی نمی‌شود. خرده‌فروشان موادمخدر به آسانی در حاشیه بوستان تردد می‌کنند و با خریداران قرار می‌گذارند.
موتورسواری به آرامی اطراف بوستان می‌چرخد. به چند جوان که پیدا ست بیشتر از 20 سال ندارند نزدیک می‌شود. می‌ایستد. بسته کوچکی را از جورابش بیرون می‌آورد و به جوانی که قد کوتاه‌تری دارد می‌دهد. در چشم برهم‌زدنی همه متفرق می‌شوند. برای لحظاتی امنیت برقرار می‌شود. یکی از خانم‌ها می‌گوید: «ما به این وضعیت می‌گوییم آرامش قبل از طوفان. تا اینکه خریدار و فروشنده‌های بعدی سر و کله‌شان پیدا شود. یا اینکه مأموران گشت انتظامی بیایند و پراکنده‌شان کنند.»
دبیر شورایاری محله باغ‌آذری با تأکید بر اینکه این محله بی‌خانمان ندارد و هیچ یک از اهالی اموراتشان را با فروش موادمخدر و جمع کردن ضایعات نمی‌گذرانند، می‌گوید: «تاکنون برای این محله هیچ اقدام رضایت‌بخشی انجام نشده است. بافت محله فرسوده است و نیاز به نوسازی دارد. اما همین چند خانه‌ای که می‌بینید از نو ساخته شده با همت خود اهالی بوده و کسی‌کاری برایشان انجام نداده است.
البته در دوره‌ای شهرداری وعده خرید خانه‌ها را به ما داد و چند خانه را هم خرید، ولی همان‌ها هم بلای جانمان شد. خانه‌ها را خریدند و کوبیدند و رها کردند. همین خرابه‌ها شد پاتوق مصرف‌کنندگان و بی‌خانمان‌هایی که از ترمینال جنوب به اینجا می‌آیند. واِلّا این محله به خودی خود بی‌خانمان و فروشنده و مصرف‌کننده موادمخدر ندارد. همه اینها فقط باغ‌آذری را به‌عنوان محلی برای رتق و فتق اموراتشان شناخته‌اند.»
«محمدرضا جمالی» با اشاره به اقداماتی که نیروی انتظامی برای ساماندهی این محله انجام می‌دهد می‌افزاید: « گشت نیروی انتظامی برای برقراری امنیت محله معتادان و فروشندگان را متفرق می‌کند. مددکاران اجتماعی کارتن‌خواب‌ها را ساماندهی می‌کنند و البته اقدامات موقتی از این قبیل درد اهالی را درمان نمی‌کند. تا زمانی‌که مسئولان اقدامی اساسی انجام ندهند همین آش است و همین کاسه. حتی به تازگی باخبر شده‌ایم که سامان‌سرای ترمینال جنوب به‌زودی افتتاح می‌شود.
اگر این سامان‌سرا افتتاح شود، رسماً بیچاره می‌شویم! دیگر همه افراد آسیب دیده کل روز را در این محله پرسه می‌زنند به این امید که شب درهای سامان‌سرا باز شود و غذایی بگیرند و حمامی بروند. صبح دوباره می‌آیند بیرون و... متأسفانه به جای اینکه پاتوق‌های باغ‌آذری از بین بروند تقویت می‌شوند.»
یأس و ناامیدی مردم را خاموش کرده است
«بر اساس قوانین جدید نیروی انتظامی، حمل موادمخدر اگر به میزان مصرف فرد حامل باشد، جرم محسوب نمی‌شود. این قانون بر مبنای دیدگاهی استوار است که به فرد معتاد به چشم بیمار نگاه می‌کند و ماده مخدری که همراه دارد در حکم داروست. بنابراین با افراد معتادی که در این محله و سایر محله‌های پایتخت پرسه می‌زنند برخورد جدی نمی‌شود. فقط پراکنده می‌شوند. در چنین اوضاعی اهالی هم چاره‌ای جز مماشات ندارند.»
معاون اجتماعی شهردار منطقه 16 اینها را می‌گوید و با اشاره به اقدامات این سازمان برای ساماندهی اوضاع اهالی می‌افزاید: «محله ما از خیابان فداییان اسلام تا خیابان شهید رجایی و از خیابان بعثت تا میدان شوش گستردگی دارد. به همین میزان، آسیب‌های اجتماعی به‌خصوص اعتیاد در آن پررنگ است. به همین دلیل انرژی‌مان را صرف انجام اقدامات پیشگیرانه کرده‌ایم. بخش آسیب‌های اجتماعی را در سرای محله، مدارس و مساجد محله مستقر کرده‌ایم که با برگزاری کارگاه‌های آموزشی و توزیع بسته‌های حاوی اطلاعات پیشگیرانه خانواده‌ها را از آسیب‌های موجود برهانیم.
جوان‌های محله اهل کارهای خلاف نیستند. باغ‌آذری جوان‌های فعال و پاکی دارد که متأسفانه فضای مناسبی برای زندگی ندارند. از سویی نسبت به جمع‌آوری افراد آسیب‌دیده از سطح محله و تغییر وضع موجود دچار یأس شده‌اند. به همین دلیل است که نوعی زندگی مسالمت‌آمیز از سر اجبار در کنار این افراد را در پیش گرفته‌اند.»
«مهرداد نجفی» پاکسازی کلونی مصرف‌کنندگان و کارتن‌خواب‌ها را اقدام دیگری از سوی این سازمان می‌داند و در این‌باره می‌گوید: «طرح پاکسازی کلونی افراد آسیب‌دیده اجتماعی 2 بار در هفته با حضور مددکاران اجتماعی انجام می‌شود. علاوه بر این شب‌ها هم طرح گشت شبانه داریم که در پی آن افرد کارتن‌خواب و بی‌خانمان و در راه‌ماندگانی که از ترمینال جنوب به این محله آمده‌اند، شناسایی و به سامانسراها منتقل می‌شوند. مشکل اساسی اینجاست که این افراد شناور هستند. بنابراین هیچ یک از اقدامات ما نتیجه ماندگاری ندارد. برای ساماندهی دائمی این محله و رسیدن به نتیجه مطلوب که رفاه حال ساکنان است، باید همه سازمان‌ها بسیج شوند.»
احساس امنیت؛ حق اولیه شهروندان
آن‌طور که به نظر می‌رسد ساماندهی وضعیت خانه‌های متروکه و خرابه‌ها یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند باعث شود این افراد جایی برای مخفی شدن نداشته باشند. درحالی‌که شهرداران دوره‌های قبلی بارها وعده خریداری خانه‌ها و تخریب بافت فرسوده محله را داده و غیر از اقدامات موقت و ابتر،کاری از پیش نبرده‌اند.
مدیر مرکز خدمات اجتماعی شهرداری منطقه 16 با بیان اینکه شهرداری در دوره قبل 40 درصد از ویرانه‌های پشت ترمینال جنوب را خریده است می‌گوید: «ساکنان این محله آنقدر تحت فشار هستند که با آغوش باز از هر طرحی استقبال می‌کنند. قرار بود خانه‌هایی که در دل بافت فرسوده قرار دارند خریداری و از سوی شهرداری تبدیل به فضای فرهنگی، فضای سبز و... شود. طرحی که می‌توانست پایان‌بخش نابسامانی‌های این محله باشد ولی نیمه‌کاره رها شد. حالا به ناچار با اجرای طرح‌های ضربتی امنیت اهالی باغ‌آذری را تأمین می‌کنیم.»
«مصطفی عراقی» با توضیح مهم‌ترین طرح ساماندهی که به‌صورت مستمر اجرا می‌شود می‌افزاید: «مشکلات باغ‌آذری مربوط به دیروز و امروز نیست؛ اما 2 سال است که معضلات این محله با ساماندهی محله هرندی شدت گرفته است. افراد معتاد، کارتن‌خواب و فروشندگان موادمخدر بومی نیستند. از زمانی‌که بهزیستی و نیروی انتظامی برای ساماندهی محله هرندی می‌کوشند، تعداد زیادی از این افراد محله باغ‌آذری را برای اسکان و گذراندن روزگارشان انتخاب کردند. در چنین وضعیتی 4 مددکار و یک راننده در پایگاه خدمات اجتماعی ترمینال جنوب مستقر شده‌اند که در 2 شیفت یکی از ساعت 8 تا 15 و دیگری از ساعت 15 تا 22 در محله گشت می‌زنند. در جریان گشتزنی‌ها، افراد دستفروش، دختران و پسران فراری، افراد معتاد و در راه ماندگان شناسایی و ساماندهی می‌شوند. در خصوص برخورد با افراد به اصطلاح ساقی که فروشنده مواد مخدرند باید حکم قضایی داشته باشیم. علاوه بر این پاتوق‌ها و نقاط بی‌دفاع شهری را نیز شناسایی می‌کنیم. به برخی از صاحبان املاک متروک اخطار می‌دهیم که نسبت به ساخت‌وساز یا حصارکشی و امن‌سازی ملک‌شان اقدام کنند. پاکسازی و ساماندهی اساسی عزم همگانی می‌خواهد. البته تا آن زمان برای امنیت اهالی از هیچ کوششی دریغ نخواهیم کرد.»
در همینه زمینه :
تهران‌نامه
یادداشت