حمله مجازی؛ خسارت واقعی

محمد کرباسی‌‌- دبیر گروه دانش و فناوری

درحالی‌که همین کلمات را می‌خوانید و یک ثانیه می‌گذرد، 6حمله سایبری در گوشه‌و‌کنار جهان انجام شده است. آنطور که آمار و ارقام می‌گویند انواع حملات سایبری در سال۲۰۲۰ به بیشتر از ۵۵۰هزار حمله در روز رسیده است. دیگر مفهوم جنگ و درگیری به‌صورت کامل در جهان تغییر کرده است. اگر تا پیش از این نیروهای نظامی یک کشور بودند که نقش تعیین‌کننده در جنگ‌ها داشتند، اکنون در هر درگیری سیاسی و نظامی، بعد دیگری هم مطرح می‌شود که دیگر خبری از تسلیحات مرسوم در آن نیست. بیت و بایت، کیبورد و صفحه نمایشگرهای معمولی که خیلی‌ها در محل کار و خانه‌شان دارند تبدیل به سلاح شده‌اند.
شاید وقتی اصطلاح حمله سایبری به گوش می‌خورد، هنوز هم گروهی آن را مربوط به فیلم‌ها و داستان‌های علمی-تخیلی تصور می‌کنند، اما واقعیت این است که نبردها و حملات سایبری حتی اگر بدون اثر و نشانه بیرونی باشند به مسئله هر روز و ساعت تمام کشورهای جهان تبدیل شده‌اند.
از دسترس خارج شدن وب‌سایت‌ها و از کار افتادن سرورها با روش‌های مختلف شاید به‌نظر بعضی‌ها مسئله مهمی نباشد، اما هرقدر خدمات عمومی و فعالیت‌های مهم دولتی بیشتر وابسته به شبکه‌های کامپیوتری می‌شود، صدمه این مسئله بیشتر لمس خواهد شد. تقریبا بیشتر ایرانی‌ها طی هفته‌ای که گذشت دردسر حمله سایبری به یک زیرساخت حیاتی را متحمل شدند و مدتی طولانی‌ در صف پمپ‌بنزین‌ها باقی ماندند. حملات سایبری جدی‌تر از گذشته‌اند و گستردگی‌شان درصورت ضعیف بودن قدرت دفاعی یک کشور می‌تواند باعث بحرانی تمام‌عیار شود. کارشناسان امنیتی اکنون به‌خوبی می‌دانند یک حمله حساب شده می‌تواند به‌عنوان نمونه، برق یک منطقه بزرگ را به‌طور کامل قطع کند یا حتی باعث انفجار ژنراتورها شود. حملات سایبری در کشورهایی که سیستم حمل‌ونقل ریلی آنها وابسته به شبکه‌های کامپیوتری است می‌تواند باعث تصادف قطارها و کشته شدن صدها نفر شود؛ حتی کارشناسان امنیتی هک شدن سیستم‌های ترافیک هوایی را محال فرض نمی‌کنند. حمله با استاکس‌نت به تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم در نطنز نخستین حمله سایبری در جهان به‌حساب می‌آید که با خسارات فیزیکی همراه بود. این ماجرا به‌قدری مهم بود که بسیاری این پروژه مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی را به‌عنوان تحولی در روابط بین‌الملل به بزرگی استفاده از بمب اتم توسط آمریکا می‌دانستند.
آمریکایی‌ها مدت‌هاست که در نبردهای سایبری شیوه تهاجمی را در پیش گرفته‌اند و پرونده سیاهی در حملات اینچنینی به کشورهای دیگر ازجمله ایران دارند. مسئله مشخص در دنیای کنونی این است که فضای مجازی یک عرصه جدید جنگ است که به زمین، دریا، هوا و فضا اضافه شده است.
در دنیای امروز کشف حملات سایبری پس از به نتیجه رسیدن آنها عملا دیگر ارزش چندانی ندارد و بیشتر می‌توان آن را در زمره محدودکردن ضرر و زیان تلقی کرد. در حملات جدید کاشت بدافزارها از مدت‌ها قبل شروع می‌شود؛ به همین‌خاطر ممکن است بدافزاری مدت‌ها به‌صورت ساکت و پنهان رخنه خود را شروع کرده باشد و در زمان ضروری به‌صورت ریموت فعال شود. شرکت‌های امنیتی ازجمله مک‌آفی در طول سال‌های گذشته بارها هشدار داده‌اند که حملات سایبری با حمایت دولتی در جهان به‌شدت در حال گسترش است؛ به همین‌خاطر است که خیلی‌ها درگیری‌ها در فضای مجازی را جنگ جهانی سوم می‌نامند؛ جنگی که با وجود نداشتن تجهیزات مرسوم قبلی می‌تواند امنیت جهان را بسیار بیشتر از گذشته در معرض خطر قرار دهد.
تجربه‌های اخیر و حتی ترور شهید فخری‌زاده که گفته می‌شود توسط تیرباری با کنترل ماهواره‌ای صورت گرفته نشان می‌دهد که ما پیش از هر چیز دیگری به مرکز امنیت سایبری چابک، متخصص و هوشمند نیاز داریم که بتواند ارتباطات سریع و گسترده با مراکز داده و نقاط حساس ارتباطی کشور را شکل دهد تا علاج واقعه را پیش از وقوع در اختیار داشته باشیم.