کیستیِ وگان و چیستیِ گیاهخواری

سامان رضایی

امروز اول اکتبر «روز جهانی گیاهخواری» است. یکی از انواع رژیم‌های غذایی موقت یا دائمی که می‌تواند درکسری از ثانیه، بحثی داغ و گاهی آتشین را میان چند نفر به راه بیندازد. بحث نکردن درباره سیاست در جمع‌های دوستانه و خانوادگی در فرهنگ برخی کشور‌های جهان، یکی از اصول آداب معاشرت است؛ اما برای میانبر زدن این مانع بزرگ پیش روی بحث و تبادل نظر می‌توان در جمع‌های خانوادگی و دوستانه موضوع گیاهخواری را وسط کشید. بعد درحالی‌که یک کاسه تخمه‌ دو آتشه روی دسته مبل دارید، شاهد بالا گرفتن بحثی داغ میان جمع باشید و هر از چند گاهی آتش را با انبرک پرسش‌های فلسفی، هم بزنید. در یکی از همین بحث‌های داغ بود که یک وگان (شخصی که افزون بر انواع گوشت، هیچ محصول لبنی شامل شیر، تخم‌مرغ و عسل هم مصرف نمی‌کند) وقتی با این پرسش روبه‌رو شد که تفاوت سلاخی حیوانات با سلاخی گیاهان چیست، با یک ناخن‌گیر سراغ ناخن فرد پرسشگر رفت و ناخن‌اش  را چید. بعد پرسید حالا اگر اجازه بدهی با این ناخنگیر نوک انگشتت را هم بچینم؛ تفاوت سلاخی گیاه و حیوان را متوجه می‌شوی. منظور او از این حرکت نمادین، این بود که تکه‌تکه کردن گیاه از آنجا که اعصاب مرکزی ندارد، درست مثل چیدن ناخن است اما سلاخی حیوان درست مثل تکه‌تکه کردن گوشت و پوست است. در همین جمع گیاهخواری (فردی که به‌صورت موقت یا دائم از انواع گیاهان، لبنیات و تخم‌مرغ تغذیه می‌کند) پرسید: «خب مصرف عسل و تخم‌مرغ چه مشکلی داره؟ مرغ و زنبورعسل که سلاخی نمی‌شن» وگان در پاسخ به شرایط بد برخی از دامداری‌ها اشاره کرد و گفت: عسل محصول و دسترنج خود زنبور است و ما حق دست‌درازی به آن را نداریم. از این بحث که در پایان با نظریه‌های علمی یک متخصص تغذیه هم پایان نیافت، بگذریم گیاهخواری موقت یا رژیمی که طی آن چند روز یا چند هفته مصرف گوشت، به‌ویژه گوشت قرمز کاهش یابد، می‌تواند برای سلامت جسم و حتی کاهش آلودگی محیط‌زیست مفید باشد. برای نمونه یادآوری این واقعیت آماری می‌تواند جالب باشد که طبق پژوهش‌های سازمان ملل متحد صنعت دامداری یکی از بیشترین نقش‌ها را در زوال زیست‌محیطی در سطح جهانی ایفا می‌کند و فعالیت‌های نوین پرورش حیوانات برای مصارف غذایی، آن هم در مقیاس عظیم به آلودگی هوا و آب‌ها، فرسایش زمین‌ها، تغییرات آب و هوایی و از دست رفتن تنوع زیستی منجر می‌شود.