در رثای ناشرکتاب‌هایی برای تمام فصول

ندا زندی - روزنامه‌نگار

عبدالحسین آل‌رسول که از بنیانگذاران دو انتشارات مهم و معتبر «نیل» و «زمان» بود، در غفلت و نسیان آنهایی که باید به یادش می‌بودند، در 97سالگی چهره در نقاب خاک کشید؛ هرچند نام او تا همیشه در خاطر علاقه‌مندان و دلبستگان به فرهنگ باقی خواهد ماند. آل‌رسول اهل اصفهان و متولد سال1303 بود. در شماره61 مجله «آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت)»، به تاریخ مهر1351، در پیشانی گفت‌وگویی با آل‌رسول درباره سوابق تحصیلات او چنین آمده است: «آقای عبدالحسین آل‌رسول در خرداد1320 از دبیرستان سعدی اصفهان دیپلم علمی گرفت و در خرداد1323 از دانشسرای عالی تهران در رشته ریاضیات و علوم تربیتی به اخذ درجه لیسانس نایل آمد و به دبیری دبیرستان‌ها و دانشسرای مقدماتی گلپایگان منصوب شد. پس از یک سال تدریس، ریاست دبیرستان فردوسی و سرپرستی دانشسرای مقدماتی آن نیز به او محول شد. از سال1325 تا سال1328 خدمات فرهنگی خود را در شیراز دنبال کرد و ضمن 22ساعت تدریس ریاضی در هفته، معاونت و سرپرستی دانشسرای شبانه‌روزی شیراز را نیز عهده‌دار بود. پس از این سال تا سال1329 که برای ادامه تحصیل به انگلستان رفت، در تهران در دبیرستان‌های البرز، مروی، علامه، خزائنی و قریب به تدریس ریاضی اشتغال داشت. از سال1342 که پس از دیدن یک دوره تعلیم و تربیت تطبیقی و مدیریت آموزش انستیتوی تعلیم و تربیت لندن به تهران بازگشت، در دبیرستان‌های شاهدخت، دکتر شفق، مامقانی، خوارزمی و هنرستان ارت به تدریس ریاضی پرداخت. آقای عبدالحسین آل‌رسول از مهرماه سال1350 ریاست دبیرستان شماره یک خوارزمی را بر عهده گرفته است. این دبیرستان 3200دانش‌آموز روزانه و 1800دانش‌آموز شبانه دارد....»این معرفی کوتاه بر جنبه‌ای از زندگی آل‌رسول نور می‌افکند که عمدتا زیرسایه فعالیت او در پایه‌گذاری دو نشر معظم نیل و زمان قرار گرفته و در نوشته‌هایی که در روزهای گذشته به احترام فقدان او منتشر شد، اشاره‌ای به آن نشده است. اما نام آل‌رسول، بیش از آنکه یادآور تجارب ارزشمندش در عرصه آموزش و پرورش و مدیریت مدارس باشد، با نام 2نشر نیل و زمان گره خورده است. آل‌رسول با ابوالحسن نجفی، مترجم و زبان‌شناس و ادیب نامدار و یگانه، قوم و خویش بود و این دو در سال1333 با سرمایه‌ای در حدود 20هزار تومان تصمیم به راه‌اندازی انتشارات گرفتند که چون این سرمایه کافی نبود، احمد عظیمی زواره‌ای، هم‌حجره نجفی در مدرسه سپهسالار و دوست آل‌رسول، به میدان آمد تا قوت مالی لازم برای راه‌اندازی یک نشر فراهم‌ آید.
به لطف اشراف نجفی بر ادبیات جهان، ترجمه و ویراستاری و همینطور مدیریت آل‌رسول، نیل کتاب‌های خاصی را برای چاپ برمی‌گزید. این انتخاب‌ها به قدری خاص بود که عبدالرحیم جعفری، بنیانگذار انتشارات امیرکبیر، در این‌باره گفته بود: «انتشارات نیل به واسطه انتخاب رمان‌هایش خیلی مورد توجه من بود...». نیل بعد از کودتای 28مرداد1332، هوایی تازه در انتشار کتاب‌های ادبی به‌وجود آورد و از همین بابت مورد توجه شخصی مثل جلال آل‌احمد بود. نیل تا 1346 به‌کار خود ادامه داد تا اینکه بین شرکا اختلاف افتاد و از هم پاشید. بعد از نیل، آل‌رسول به همراه جهانگیر منصور و رضا سیدحسینی، «کتاب زمان» را پایه گذاشت. کتاب‌های ادبی سنگین و ویژه‌نامه‌های کتاب زمان که زیرنظر آل‌رسول و مصطفی رحیمی منتشر می‌شد، اعتباری برای این نشر به ارمغان آورد. «شازده احتجاب» گلشیری، داستان‌هایی از غلامحسین ساعدی و کتاب «ادبیات چیست» با ترجمه نجفی ازجمله آثاری بودند که کتاب زمان منتشر کرد. همچنین آل‌رسول مدتی سرپرست «واحد انتشارات رادیو- تلویزیون» («سروش») بود. آل‌رسول دستی هم در ترجمه داشت و کتاب‌هایی همچون «مردی برای تمام فصل‌ها» نوشته رابرت بالت یا «چگونه مطالعه کنیم تا دانشجوی موفقی شویم» را نیز ترجمه کرد. آل‌رسول در مطلبی نوشته بود: «ارزش یک کتاب بدان نیست که چه مقدار از آرا و اندیشه را در بر دارد بلکه به سبب موقعیت خاصی است که در برهه‌ای از زمان حاصل می‌کند. زیرا مردم آن برهه از زمان پاسخ برخی مشکلات خود را در آن می‌یابند.» فعالیت‌های او در عرصه نشر را می‌توان با نگاه به همین چند خط تفسیر کرد. یادش گرامی.