لایک‌ها روان کاربران را شاد نمی‌کنند

نیلوفر  ذوالفقاری

حالا دیگر کمتر کسی را پیدا می‌کنیم که دست‌کم در یکی از شبکه‌های اجتماعی عضو نباشد. فعالیت خودمان و بقیه در این شبکه‌ها به بخش مهمی از زندگی همه ما تبدیل شده و البته که این فعالیت‌ها بر جنبه‌های مختلف زندگی ما تأثیر می‌گذارد. یکی از مهم‌ترین تغییراتی که شبکه‌های اجتماعی می‌توانند ایجاد کنند، تأثیرگذاری بر وضعیت روان کاربران است. هرچند نمی‌توان گفت شبکه‌های اجتماعی فقط تأثیرات منفی به‌همراه دارند اما از آنجا که ممکن است استفاده ناسالم از آنها به روان ما آسیب بزند، لازم است برخی نکات را درباره این شبکه‌ها بدانیم. ویدا ساعی، روانشناس بالینی درباره این موضوع توضیح می‌دهد.

افزایش استرس
تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر روان افراد، برای محققان علوم رفتاری و روانشناسان اهمیت داشته است. دانشگاهی در هلند مطالعه جالبی درباره این موضوع انجام داده است. هدف محققان از انجام این پژوهش این بود که متوجه شوند که آیا شبکه‌های اجتماعی، همانطور که همه به آن اعتقاد دارند به افراد کمک می‌کنند تا هنگام استرس یا در زمان فراغت، ذهن خود را پاک و آرام کنند؟ برخی از نتایج جالب این تحقیق نشان دادند که شبکه‌های اجتماعی کسالت و بی‌حوصلگی را از بین نمی‌برند بلکه باعث می‌شوند افراد احساس کسالت و بی‌حوصلگی و استرس بیشتری کنند. براساس این پژوهش، شما فقط در مواقع استراحت یا زمانی که کمی وقت آزاد دارید از تلفن‌همراه استفاده نمی‌کنید. درواقع، استفاده از تلفن همراه نوعی اوقات فراغت نیست بلکه بیشتر یک شیوه زندگی است. علاوه بر این، شما حتی در غیرقابل توضیح‌ترین شرایط از موبایل استفاده می‌کنید. بنابراین، تمایز لحظات استراحت از لحظات کار دشوار می‌شود. ما از تلفن‌‌همراه خود استفاده مداوم و ناسالم می‌کنیم. ما شبکه‌های اجتماعی را بدون توجه به شرایط، بررسی می‌کنیم. این می‌تواند باعث شود ما در طول کار، بیشتر استرس داشته باشیم و حتی زمانی که باید در حال استراحت باشیم، دچار استرس بیش ‌از حد شویم. احساس فوریت، نیاز به بررسی مداوم تلفن‌همراه خود.

بی‌حوصله‌تر از قبل
شبکه‌های اجتماعی نه‌تنها کسالت و بی‌حوصلگی را از بین نمی‌برند بلکه سلامت روانی‌ را هم به مخاطره می‌اندازند. بسیاری از ما وقتی حوصله‌مان سر می‌رود یا احساس خستگی و کسالت می‌کنیم، سر در موبایل و گوشی تلفن همراه می‌کنیم، به شبکه‌های اجتماعی سرک می‌کشیم تا به خیال خود، حالمان خوب شود و ذهنمان آرام بگیرد. اما این راه‌حل رفع بی‌حوصلگی نیست. اگر می‌خواهید کسالت و بی‌حوصلگی را از بین ببرید و ذهن خود را آرام کنید، به شما توصیه می‌شود یک مداد و کاغذ بردارید تا اینکه به تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی مراجعه کنید. شبکه‌های اجتماعی کسالت و بی‌حوصلگی را از بین نمی‌برند. در حقیقت، اغلب اوقات کانال‌ها و صفحات پر از افرادی است که بر سر یکدیگر فریاد می‌زنند. برخی از نوشته‌ها در ذهن شما حک شده و باعث استرس شما می‌شوند. چنین اتفاق‌های مشابهی در شبکه‌های اجتماعی مختلف می‌افتد. شما برای دقایقی به‌قصد سرگرمی وارد می‌شوید، درحالی‌که اغلب احساس می‌کنید بیشتر آزرده‌خاطر شده‌اید تا آرام.

اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی
اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی یکی دیگر از تأثیرات حضور کنترل‌نشده در  این شبکه‌هاست. این احساس که شما مجبورید مدام موبایل خود را چک کنید، تصادفی نیست. درواقع، این واقعیت که شبکه‌های اجتماعی کسالت و بی‌حوصلگی شما را برطرف نمی‌کنند، به هدفی خاص برمی‌گردد. این واقعیتی است که هر برنامه و اپلیکیشن به‌دنبال چیز بسیار خاصی است؛ اینکه شما مرتب از آنها استفاده کنید. همه این سیستم‌عامل‌ها از تکنیک‌های بسیار پیچیده‌ای استفاده می‌کنند تا شما را به آنها متصل نگه‌دارند. «احساس فوریت»، این ایده که اگر نگاهی به تلفن همراه خود نکنید چیزی را از دست می‌دهید، یک اتفاق مکرر است. بنابراین وقتی به‌خودتان می‌آیید که حضور در این شبکه‌ها به جای ایجاد احساس آرامش، تبدیل به اعتیاد می‌شود.

راه سرگرمی پیدا کنید
اگر شبکه‌های اجتماعی را برای رفع کسالت و بی‌حوصلگی انتخاب می‌کنید، برای کاهش تأثیرات منفی آنها بر سلامت روان، راه‌های بهتری پیدا کنید. البته مهم‌ترین چیز این است که یاد بگیرید کسالت و بی‌حوصلگی را تحمل‌کنید. کاری که باید انجام دهید این است که منابع دیگری را پیدا کنید که با آنها سرگرم شوید و استفاده از شبکه‌های اجتماعی را بگذارید برای امور ضروری یا انجام کارهایتان. اگر این موارد را به‌خوبی انتخاب کنید، می‌توانند هم غنی‌کننده و هم مفید باشند. خواندن، گوش‌دادن به موسیقی یا تمرین برخی از فعالیت‌های هنری، همه منابعی استثنایی برای ذهن و سلامت روان شما هستند. آنها احساسات را هماهنگ می‌کنند، استرس را تنظیم می‌کنند و خلاقیت را افزایش می‌دهند. اگر تلاش کنید، به‌زودی متوجه می‌شوید که جهان‌های شگفت‌انگیزی فراتر از صفحه‌نمایش تلفن‌همراه و سروصدای بی‌وقفه شبکه‌های اجتماعی وجود دارد که تا امروز از آنها غافل بوده‌اید.

نوجوانان در معرض آسیب
براساس مطالعات، جوانان به‌طور فزاینده‌ای نسبت به احساس کسالت و بی‌حوصلگی، بی‌تحمل شده‌اند. در حقیقت، بسیاری از جوانان وقتی صفحه نمایشگری جلویشان نیست، اضطراب زیادی را تجربه می‌کنند. اما گشت‌وگذار کوتاه‌مدت در موبایل باعث بهبود روحیه آنها نمی‌شود. دوره نوجوانی به‌خودی خود پر از چالش‌های رشد و فشارهای اجتماعی است. درگیر‌شدن در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند ریسک افسردگی و اضطراب را در نوجوانان افزایش دهد. مواجهه با تصاویر اغراق‌شده و زیبایی‌های دست‌نیافتنی، نرخ اختلالات خوردن، خودانگاره ضعیف و اختلال بدریخت‌انگاری را در این گروه جمعیتی افزایش می‌دهد. به همین دلیل هم لازم است والدین مسئولیت بیشتری را در قبال رفتارهای فرزند خود در شبکه‌های اجتماعی قبول کرده و آنها را از تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان آگاه کنند. به‌عنوان یک والد بر فعالیت فرزندتان در شبکه‌های اجتماعی نظارت داشته باشید و آن را به زمان خاصی در روز محدود کنید. می‌توانید یک روز در هفته را روز بدون شبکه‌های اجتماعی اعلام کنید. به فرزندتان قضاوت صحیح را در مورد زندگی و تصاویر دیگران در شبکه‌های اجتماعی آموزش دهید. به او تأکید کنید که اکثر افراد تصویر اغراق‌شده‌ای را از خود به نمایش می‌گذارند. فعالیت‌های بدنی و تفریحی غیرمجازی را تشویق کنید. به فرزندتان نحوه برخورد با مزاحمان مجازی و محتوای مجاز و غیرمجاز برای انتشار را آموزش دهید.

مسابقه مقایسه
اتفاقی که احتمال افتادن آن برای کاربران شبکه‌های اجتماعی زیاد است، افتادن در مسابقه مقایسه زندگی خودشان با دیگران است. عامل مقایسه از مهم‌ترین مواردی است که احساس انزوای اجتماعی را ایجاد می‌کند. با نگاه‌کردن به جدیدترین پست‌های دوستان و آشنایانمان، ناخودآگاه خودمان را با آنها مقایسه و درباره‌ کیفیت زندگی خود قضاوت می‌کنیم. در شبکه‌های اجتماعی چه خودمان را بالاتر از بقیه تصور کنیم و چه پایین‌تر، مقایسه‌کردن باعث می‌شود که احساس بدی در افراد ایجاد شود. نکته‌ جالب اینجاست که در زندگی واقعی، تنها درصورتی‌که زندگی دیگران را بهتر از خودمان بدانیم، احساس بدی را تجربه می‌کنیم. تحقیقات نشان می‌دهد  که در جهان شبکه‌های اجتماعی، هر نوع مقایسه‌‌کردن با علائم افسردگی در ارتباط است.