رکورد دلار

مائده امینی - روزنامه‌نگار

پربیراه نیست اگر بگوییم دلار همچنان در صدر جدول اخبار مهم اقتصادی جاخوش کرده است. در مهرماه این اسکناس استراتژیک آمریکایی رکورد سال ‌جاری را شکست و نرخ 28هزار و 400تومان را به ‌خود دید. در واقع روند افزایش نرخ ارز در تابستان امسال دوباره آغاز شد و تا پایان مهرماه نوسانات قابل توجهی را تجربه کرد اما سهم مهرماه، شکستن رکورد یکساله بود. مدتی بعد از ثبت این رکورد وقتی بازار ارز در مسیر کاهش قیمت نسبی در نیمه دوم مهرماه قرار گرفته بود، جدولی منسوب به سازمان برنامه و بودجه منتشر شد و ترس بسیاری در دل خیلی‌ها ریخت. در این جدول آینده نرخ ارز با دو سناریو «رفع تحریم‌‌ها» و «تداوم تحریم‌ها» پیش‌بینی شده بود که براساس داده‌های آن، درصورت تداوم تحریم‌ها نرخ دلار برای سال ۱۴۰۶، ۲۸۴هزارتومان پیش‌بینی شده است. داده‌های این جدول حکایت از آن می‌کردند که صورت رفع تحریم حداکثر نرخ دلار در سال مورد اشاره به محدوده ۵۵ هزار تومان نزدیک خواهد شد. انتشار این جدول در فضای مجازی و حواشی ایجاد شده ناشی از آن، یکی دیگر از خبرهای مهم مهرماه بود، هرچند سازمان برنامه و بودجه درحالی‌که این آینده‌پژوهی را نه «رد»‌و نه «تأیید» کرده در پاسخ به حواشی ایجاد شده اعلام کرد: جدول منتشر شده در فضای مجازی که به پیش‌بینی شاخص‌های کلان اقتصادی کشور می‌پردازد توسط دولت گذشته و برای اطلاع و آگاهی از نظرات کارشناسی درون سازمانی تهیه شده و قابلیت استناد ندارد و مورد تأیید سازمان برنامه نیست. هادی حق‌شناس، اقتصاددان، بر این باور است که در مهرماهی که گذشت، در حوزه اقتصاد، خبرهای مهم بسیاری مثل عوض شدن رئیس سازمان بورس، انتصاب مدیرعامل بانک مرکزی یا قیمت‌های سرسام‌آور کالاهایی مثل تخم‌مرغ و... به گوش‌مان‌ رسیده اما همچنان نوسانات نرخ ارز و کانال‌های قیمتی که دلار به آنها وارد یا از آنها خارج می‌شود، مهم‌ترین اخبار به‌نظر می‌رسد.
آنچه بر دلار گذشت...
دلار سال‌جاری را با نرخ حدود 24هزار تومان آغاز کرد و در اردیبهشت تا 20هزار تومان هم رسید، اما این آخرین نقطه نزولی جدی دلار بود و بعد از آن این ارز آمریکایی تقریبا به شکل مستمر افزایش پیدا کرد تا اینکه در مهرماه با ورود به کانال 28هزار تومانی، رکورد یک سال اخیر را دوباره شکست. قیمت دلار در ابتدای دوره ریاست جمهوری سید ابراهیم رئیسی، 25هزار و 600تومان بود و حالا در لحظه تنظیم این گزارش نرخ آن به حدود 27هزار و 200تومان رسیده است. یعنی از نیمه مرداد تا نیمه مهر این ارز، حدود 8درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است.
هادی حق‌شناس در این‌باره توضیح می‌دهد: در اقتصاد ایران نرخ ارز لنگر تعادل است. به یک معنای دیگر، نوسانات نرخ ارز، تعیین‌کننده قیمت نه‌تنها کالاهای صادراتی و وارداتی بلکه حتی قیمت محصولات روستایی هم هست. وقتی در اقتصادی مثل اقتصاد سال گذشته ایران، مجموعه صادرات و واردات کشور حدود 70میلیارد دلار است ولی ارزش تولید ناخالص ملی ایران، چند برابر این عدد است؛ نرخ ارز و نوسانات نرخ ارز تأثیرگذار در بخش عمده‌ای از بازارهای ایران خواهد بود. در واقع نرخ ارز منشا تغییرات اقتصادی، در بازار پول ایران است. همچنین دولتی‌ها به واسطه شرایط تحریمی در ایران مجبور به چاپ پول (‌مابه‌ازای پول‌های بلوکه‌شده) می‌شوند و به هر دلیلی هزینه‌های جاری دولت بیش از نرخ افزایش درآمد است. در نتیجه همه اینها کسری بودجه رقم می‌خورد، این کسری بودجه به افزایش رشد نقدینگی می‌انجامد و در نهایت حجم پول در اقتصاد افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه نوسانات نرخ ارز در چنین اقتصادی طبیعی می‌شود. این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: به همین دلیل ساده نرخ ارز به‌عنوان یک متغیر مستقل، برای کالاهای وارداتی و به‌طور مشخص نهاده‌ها، عمل می‌کند و وقتی که نرخ ارز تغییر می‌کند، قیمت نهاده‌ها تغییر می‌کند و طبیعتاً این نهاده‌ها در هر جا که به‌کار گرفته شوند، تورم به بار می‌آید. مثل مرغ، تخم‌مرغ، روغن و هر کالای اساسی دیگری که این روزها متاثر از قیمت دلار، رکورد گرانی را شکسته‌اند. اگر دولت بخواهد از این نوسانات مصون بماند باید دست به یکسان‌سازی نرخ ارز بزند.

خزان ریال
در مهرماه اما چه اتفاقی افتاد که دلار دوباره نرخ 28هزار تومان را به‌خود دید؟ حق‌شناس در پاسخ به این سؤال می‌گوید: قیمت ارز هم مثل هر کالای دیگری در بازار تعیین می‌شود. وقتی واژه بازار مطرح می‌شود، یعنی محل عرضه و تقاضا. در محل عرضه و تقاضا، در هر سمت که اخلالی ایجاد شود چه در سمت تقاضا چه در سمت عرضه و چه بار مثبت داشته باشد چه بار منفی، تأثیر نهایی آن روی قیمت است. او ادامه می‌دهد: مثلاً وقتی عرضه ارز زیاد شود و از تقاضا پیشی بگیرد، قیمت ارز پایین می‌آید یا هنگامی که تقاضا بیش از عرضه باشد نرخ بالا می‌رود. اتفاقی که در مهر امسال افتاده همین است که هم ریشه در متغیرهای سیاسی دارد، هم در متغیرهای اقتصادی. اگر در آبان‌ماه مذاکرات در وین آغاز شود و ایران و عربستان در حل مسائل خود به جمع بندی برسند می‌توان به کاهش نرخ ارز امید داشت.

خبرهای پربازدید اقتصاد در‌ماه مهر
  نرخ بیکاری تک‌رقمی ماند.
  صندوق بین‌المللی پول: رشد اقتصادی ایران در سال ‌جاری به 2.5درصد می‌رسد.
  صالح‌آبادی رئیس‌کل بانک مرکزی شد.
  ادعای دلار 280هزار تومانی درصورت تداوم تحریم‌ها
  کشف 82ماینر در ساختمان بورس تهران
  تخم‌مرغ به شانه‌ای 60هزار تومان رسید.
  نرخ تورم به 45.8درصد رسید.
  رئیس‌جمهور قانون جهش تولید مسکن را برای اجرا ابلاغ کرد.
  دستور رهبر انقلاب برای ممنوعیت واردات لوازم خانگی کره‌ای
  وزیر صمت با آزادسازی واردات خودرو موافقت کرد.