تغییر اقلیم
تلخ و شیرین حضور ایران در کنفرانس جهانی تغییر اقلیم
کارشناس دیپلماسی محیط‌زیست: حضور ایران در توافقات بین‌المللی پاریس و گلاسکو بی‌اثر است
سیدمحمد فخار- خبر‌نگار
6روز تا کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی فرصت باقی مانده و باید دید آیا پس از تجربه تلخ پیمان 2015پاریس، آیا این بار کشورمان در این کنفرانس شرکت می‌کند یا خیر؟ کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی قرار است ۹ تا ۲۱ آبان (۳۱اکتبر تا ۱۲ نوامبر) در گلاسکو اسکاتلند برگزار شود. این نشست دو هفته‌ای اگرچه با شعار تغییرات مهم در زندگی روزمره انسان‌ها برگزار می‌شود اما مشخص نیست تا چه اندازه برای کشورهای درحال پیشرفت مناسب است.
پاریس پوچ شد
12دسامبر2015بود که ۱۹۵کشور عضو سازمان ملل متحد، پس از 2 دهه تلاش به توافقی برای کنترل تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت‌های انسانی رسیدند. اگرچه این توافق در نگاه اول خبر خوشی برای دوستداران محیط‌زیست به‌نظر می‌رسید اما توافقی ناکارآمد از آب درآمد. توافقات بین‌المللی در بیشتر موارد متکی به قدرت‌هایی هستند که برای اجرای آن پای کار هستند اما پاییز2019در پی خروج ایالات‌متحده از این پیمان، عملا همه اقدامات انجام گرفته منتفی شد و در ایران نیز مجلس شورای اسلامی تصویب این پیمان را مضر دانست و آن را از دستور کار خارج کرد. برای جلوگیری از افزایش بیش از 1.5درجه‌ای دمای هوا در انتهای قرن21که در توافق ذکر شده، لازم بود کشورهای ثروتمند تا سال2050تغییرات اساسی در شیوه مصرف و تولید انرژی خود ایجاد کنند. این تغییرات باید میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را به صفر برساند اما هیچ مکانیسم تضمین‌کننده‌ای برای عملی شدن آن وجود نداشت و عملا از پیمان پاریس برگه پاره‌ای بیشتر نماند.
اثرات حاد تغییر اقلیم
گرمایش جهانی براساس آنچه تاکنون برجای گذاشته است، باعث بارش باران بیشتر می‌شود، ولی خطر خشکسالی در تابستان و مناطق دور از اقیانوس‌ها را نیز افزایش میدهد. در نتیجه وقوع توفان‌ها و افزایش سطح آب دریا، احتمال وقوع سیل هم بیشتر می‌شود. البته این الگوها در مناطق مختلف متفاوت هستند. کشورهای فقیر که امکانات کمتری برای دست و پنجه نرم کردن با این رویدادها دارند، بیشتر در معرض خطر هستند. تغییر اقلیم منجر به تغییر شرایط زیستگاه‌ها می‌شود و از آنجا که حیات وحش نمی‌تواند به سرعت خود را با این تغییرات سازگار کند، بسیاری از حیوانات منقرض خواهند شد. سازمان بهداشت جهانی هم می‌گوید که با افزایش بیماری‌های مربوط به آب ناسالم و سوء تغذیه، جان بسیاری از مردم به خطر می‌افتد. هرچه میزان دی‌اکسید کربن اتمسفر بیشتر شود، اقیانوس‌ها هم آن را بیشتر جذب می‌کنند و در نتیجه اسیدی‌تر می‌شوند و محیط‌زیست دریایی با خطر جدی مواجه می‌شود. همچنین تبخیر سطحی ناشی از گرم شدن زمین، سبب خشک شدن رودخانه‌ها و پایین آمدن کیفیت آب می‌شود. این مسئله به‌ویژه در مناطق کم‌آب‌تر مثل ایران که مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی مشهودتر است، خود را واضح‌تر نشان میدهد.
ایران و تغییر اقلیم
اثرات تغییر اقلیم در ایران طی دهه اخیر کم نبوده است. تغییر الگوی بارش، افزایش دما، خشکسالی و تبعات فزاینده آن در شهرهای کوچک و بزرگ که طی سال‌های اخیر به تنش آبی منجر شده است، افزایش چشمگیر کانون‌های ریزگرد در داخل و خارج کشور و ده‌ها تغییر محسوس دیگر همه و همه بر اثر این پدیده نامبارک رخ داده است. در چنین شرایطی اقدامات جلوگیری‌کننده از سرعت تغییر اقلیم طی سال‌های اخیر تقریبا هیچ بوده . در عین حال پیش‌بینی‌های بلندمدت هواشناسی نشان میدهد دست‌کم تا 2030دامنه تغییر اقلیم در ایران و بخش زیادی از کشورهای جهان ادامه خواهد داشت. حال باید دید برای کنترل دامنه خسارات تغییر اقلیم آیا کشورمان وارد دیپلماسی‌های جهانی نظیر کنفرانس گلاسکو خواهد شد یا خود برای این بلا دنبال چاره است؟
موضع سازمان محیط‌زیست
تغییر آب و هوا یکی از مهم‌ترین معضلات کشور ماست که می‌تواند باعث تشدید خشکسالی و تنش آبی شود بنابراین لازم است در این زمینه برنامه‌ریزی‌های جدی در سطح ملی صورت گیرد چرا که ایران جزو ۱۰کشور نخست در انتشار گازهای گلخانه‌ای جهان است. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست، الهام عزیزی رئیس گروه تغییر اقلیم مرکز ملی هوای این سازمان با اشاره به اینکه طبق آخرین گزارش‌های منابع معتبر جهانی، ایران به لحاظ میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای جزو ۱۰ کشور اول است، تصریح کرد: این موضوع نشان‌دهنده لزوم برنامه‌ریزی‌های جدی در سطح ملی است؛ هرچند که تغییرات اقلیم حد و مرز سیاسی و جغرافیایی نمی‌شناسد و تغییری جهانی محسوب می‌شود که تمام کره زمین درگیر آن است. راهکار مقابله یا سازگاری با تغییرات اقلیم، اصلاح فعالیت‌های انسانی است. عزیزی تأکید کرد: آگاهی‌بخشی به مردم برای رفتار درست، منطقی و دلسوزانه با طبیعت دارای نقش مهمی در پیشگیری از خطرهای ناشی از تغییرات اقلیم است. مردم می‌توانند از طریق اقداماتی ازجمله صرفه‌جویی در مصرف آب و انرژی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، خرید محصولات غذایی با کمترین بسته‌بندی، کاهش مصرف آب در بخش آبیاری و کشاورزی، کاهش حجم پسماند از طریق مصرف بهینه و بازیافت در جهت مقابله یا سازگاری با شرایط اقلیمی گام بردارند.
خسارت اقتصادهای خرد تامین نمی‌شود
کنفرانس‌های جهانی دستاوردی برای کشورهای در حال پیشرفت ندارند. رضا ریاحی، کارشناس دیپلماسی محیط‌زیست در گفت‌وگو با همشهری حضور ایران در توافقات بین‌المللی نظیر پاریس و گلاسکو را بی‌اثر می‌داند. به‌گفته این استاد دانشگاه، این توافقات همچون بیشتر توافقات بین‌المللی به نفع کمپانی‌ها و سازمان‌های بزرگ است تا کشورهایی که اقتصاد خردش را زمین‌داران و کشاورزان تامین می‌کنند. اقتصاد سبز یکی از شعارهای کنفرانس پاریس بود که از سال 2019رسما شکست خورد و قرار بود به توسعه پایدار با کاهش خطرات زیست‌محیطی به کمترین حد ممکن بپردازد. به‌گفته ریاحی، این توافقات برای حمایت از این اقشار ضعیف برنامه مدونی ندارد. علاوه بر این به‌نظر نمی‌رسد از پولی که قرار است برای حمایت از خسارت‌دیدگان پرداخت شود، چیزی به آنها برسد. زیرا این پول را به دولت‌ها پرداخت می‌کنند که اولویت‌های دیگری دارند و عملا دایره تغییرات اقلیمی که اقتصادهای خرد را با بیشترین خسارت مواجه کرده، فقط برای دولت‌های قوی جهان درآمدزاست.