موتورکسب‌وکارها راه افتاد

در آخرین ماه از تابستان، با فروکش کردن محدودیت‌های کرونایی و رفع بلاتکلیفی‌های سیاسی کشور، فعالیت‌های اقتصادی دوباره رونق گرفت. شاخص مدیران خرید(PMI) در کل اقتصاد 19.2درصد و در بخش صنعت 27.4درصد رشد کرد .
به گزارش همشهری، در شهریورماه شاخص مدیران خرید(PMI) در کل اقتصاد با رشد 19.2درصدی به ۵۵.۵۵ واحد رسیده که بالاترین رقم در 2سال گذشته محسوب می‌شود و در بخش صنعت نیز جهش 27.4درصدی این شاخص تجربه شده است. نکته قابل‌توجه اینکه در همین شرایط نیز مشکلات بنیادین تولید ازجمله کمبود و گرانی مواداولیه، تضعیف قدرت خریدار و کاهش قدرت خرید سرمایه در گردش بنگاه‌ها ادامه داشته و همین مسئله دورنمای وضعیت کسب‌وکارها در ماه‌های آینده را با چالش مواجه کرده است.

شروع دوباره فعالیت‌های اقتصادی
نظرسنجی از بنگاه‌های اقتصادی کشور در گزارش دوره بیست و چهارم طرح شاخص مدیران خرید (PMI) کل اقتصاد که تحت عنوان شامخ از سوی مرکز پژوهش‌های اتاق ایران منتشر می‌شود، از شروع دوباره فعالیت اکثر کسب‌وکارها پس از 2ماه محدودیت جدی در پیک پنجم کرونا و شرایط سیاسی کشور حکایت دارد. این اتفاق به جهش 19.2درصدی شامخ کل اقتصاد در شهریور و رسیدن آن به بالاترین رقم در ۲۴‌ماه گذشته (۵۵.۵۵ واحد) منجر شده است. حداقل از منظر آمار، وضعیت کسب‌وکارها مساعدتر شده است. در این‌ماه همه زیرشاخص‌های اصلی شامخ کل اقتصاد بالای ۵۰واحد ثبت شده‌اند و گرچه وضعیت شامخ بخش ساختمان زیر ۵۰ ثبت شده؛ اما وضعیت بخش‌های خدمات، کشاورزی و صنعت نسبت به‌ ماه قبل بهتر شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در شهریورماه شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار بعد از 2‌ماه کاهش پیاپی به بیشترین مقدار خود طی ۴‌ماه اخیر رسیده و روی رقم ۵۷.۶۴ واحد ایستاده است. همچنین شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان در این‌ماه متأثر از شرایط بعد از رکود شدید 2ماه قبل و کمتر شدن تردید در تصمیم‌گیری مشتریان بخش‌های صنعت، خدمات و کشاورزی به رقم ۵۷.۴۳ رسیده و رکورد 24‌ماه گذشته را شکسته و شاخص میزان فروش کالاها و خدمات نیز پس از کاهش شدید دوماهه با افزایش نسبی مواجه شده است. در این میان، شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی نیز با وجود کاهش در بخش ساختمان، در بخش‌های خدمات، کشاورزی و صنعت نسبت به‌ ماه قبل اندکی افزایش یافته و به رقم ۵۲.۶۵واحد رسیده است.

سم گرانی در رگ تولید
بنا به‌ گفته فعالان اقتصادی، کسب‌وکارها در شهریور همچنان با مشکلات زیادی اعم از افزایش شدید قیمت‌های مواداولیه و لوازم مورد نیاز و مشکل تأمین آن، کمبود شدید نقدینگی و بی‌ثباتی شدید نرخ ارز و کاهش تقاضای مشتریان، دست‌وپنجه نرم می‌کردند؛ اما از نکات قابل‌تأمل گزارش شامخ اقتصاد در شهریور این است که شتاب رشد قیمت خرید مواداولیه یا لوازم خریداری‌شده برای تولید در این‌ماه همچنان ادامه پیدا کرده و همزمان شاخص قیمت محصولات تولیدی یا خدمات ارائه‌شده در شهریورماه نیز با شیب بیشتری افزایش یافته است. بررسی تحولات کلان اقتصاد ایران در شهریورماه نشان می‌دهد که دومینوی افزایش هزینه تولید و گرانی کالا و خدمات تولیدی روزبه‌روز توان تولید داخل را تضعیف می‌کند. اطلاعات مرکز آمار ایران حاکی از این است که فقط در شهریور امسال، مقدار نقدینگی در اقتصاد ایران 101هزار میلیارد تومان نسبت به ‌ماه قبل افزایش پیدا کرده و تحت‌تأثیر بر هم خوردن رابطه نقدینگی با میزان کالا و خدمات موجود در اقتصاد، شاخص قیمت مصرف‌کننده ۳.۹درصد افزایش پیدا کرده است. در این فرایند به‌دلیل محدودیت‌های شدیدی که از جانب تحریم و کاهش قدرت خرید بازار به تولید وارد می‌شود، حوزه‌های مولد اقتصاد قادر به تولید کالا و خدمات مابه‌ازای نقدینگی جدید نیستند و با تداوم دور تسلسل رشد نقدینگی و تورم، تولید نیز به‌ناچار با افزایش ماهانه هزینه و قیمت تمام‌شده مواجه خواهد شد.
 
برگشت شامخ در بخش صنعت
بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از بنگاه‌های بخش صنعت در سی و ششمین گزارش شاخص مدیران خرید(PMI) بخش صنعت، شامخ این بخش نیز در ‌ماه گذشته با رشد 27.4درصدی مواجه شده و از 45.24واحد در مرداد به ۵۷.۶۶واحد در شهریور رسیده است. با این‌حال همچنان حدود نیمی از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی شامخ بخش صنعت، وضعیت کسب‌وکار خود را مانند ‌ماه قبل ارزیابی کردند. در بین زیرشاخص‌های اصلی شاخص صنعت، فقط شاخص موجودی مواداولیه عدد زیر ۵۰واحد را به ثبت رسانده و سایر زیرشاخص‌ها بالای ۵۰واحد بوده‌اند. همچنین در این ‌ماه همه رشته فعالیت‌های صنعتی به‌جز صنایع نساجی، پوشاک و چرم، شامخ بالای ۵۰واحد را ثبت کرده‌اند. از نکات بااهمیت در گزارش شامخ صنعت در شهریورماه می‌توان به رشد شاخص مقدار تولید محصولات تا ۶۱.۹۶واحد اشاره کرد که بیشترین مقدار طی ۴‌ماه اخیر محسوب می‌شود و افزایش آن به‌دلیل بازگشایی صنایع بعد از تعطیلات پیک پنجم کرونا بوده است. همچنین شاخص میزان سفارش‌های جدید مشتریان در این‌ ماه تا ۵۸.۹۳واحد افزایش داشته و بیشترین مقدار در 4‌ماه اخیر را ثبت کرده است؛ اما فعالان اقتصادی کاهش قدرت خرید مشتریان و کمبود شدید نقدینگی آنها را مانع افزایش بیش از پیش سفارش‌ها می‌دانند. در این وضعیت شاخص میزان فروش محصولات نیز که در تیر و مردادماه به‌ دلیل تعطیلات کرونا و تغییرات فضای سیاسی کشور با افت شدید روبه‌رو شده بود، در شهریورماه دوباره بهتر شده اما در این مورد نیز بسیاری از تولیدکنندگان از کمبود شدید نقدینگی که در تأمین مواداولیه آنها را دچار مشکل کرده است شکایت دارند.

 بحران مواداولیه در بخش صنعت
از آغاز دوره تنش ارزی و تشدید تحریم‌ها تاکنون، تولید صنعتی در اقتصاد ایران کم‌وبیش با مشکلاتی در تأمین مواداولیه و قیمت آن مواجه بوده و در شهریورماه نیز شاخص موجودی مواداولیه روند کاهشی داشته است. افزایش شدید قیمت مواداولیه و نوسانات نرخ ارز، دلیل اصلی کمبود مواداولیه در بخش صنعت است و از سوی دیگر بسیاری از مواداولیه داخلی با افزایش قیمت شدید همراه بوده‌اند؛ چراکه برخی از صنایع داخلی مانند پتروشیمی‌ها قیمت فروش محصولات خود را به‌شدت افزایش داده‌اند و این مسئله صنایع وابسته آنها را در تأمین مواداولیه داخلی با مشکل روبه‌رو کرده است. آمارهای مرکز پژوهش‌های اتاق ایران نشان می‌دهد در شهریور امسال شدت افزایش شاخص قیمت خرید مواداولیه همچنان ادامه داشته و این شاخص تحت‌تأثیر افزایش نرخ ارز و افزایش شدید قیمت مواداولیه داخلی به ۷۹.۷۳واحد رسیده؛ این در حالی است که به‌علت کاهش سطح عمومی تقاضا و کمبود نقدینگی مشتریان، عملاً امکان جبران کل هزینه تولیدکنندگان در قیمت فروش محصولات تولیدی وجود نداشته و شاخص قیمت فروش محصولات (۵۶.۰۷واحد) با شتابی کمتر از شاخص قیمت مواداولیه رشد کرده است. از سوی دیگر شاخص میزان صادرات کالا نیز با اندکی رشد به ۵۱.۳۶واحد رسیده؛ هرچند در همین وضعیت نیز شاخص صادرات در صنایع لاستیک و پلاستیک، صنایع شیمیایی و پوشاک و چرم به‌شدت کاهش یافته و به اعتقاد فعالان این حوزه افزایش شدید قیمت مواداولیه توان رقابت با سایر کشورها را از آنها گرفته است.