کالبدشکافی معمای قیام تورم

راز معمای قیام تورم در ایران با کالبدشکافی رشد پایه پولی و نقدینگی افشا شده است. پیش‌بینی می‌شود درصورتی که دولت جلوی رشد 40درصدی نقدینگی را نگیرد و نتواند آن را به محدوده 27درصد میانگین چندسال اخیر، کاهش دهد، حجم نقدینگی در پایان مرداد سال آینده به 5500میلیارد تومان برسد. به گزارش همشهری، سیدابراهیم رئیسی پیش از این بارها از تیم اقتصادی دولت خواسته تا جلوی پیشروی پایه پولی و چاپ پول پرقدرت و تورم‌ساز را بگیرد. تاکنون سیاست ضدتورمی دولت شفاف اعلام نشده، با این‌حال هم وزیر اقتصاد و هم رئیس‌کل جدید بانک مرکزی، قول داده‌اند که تورم را مهار کنند. ماه‌های باقیمانده از سال 1400، زمان طلایی تیم اقتصادی دولت برای ایجاد یک دور برگردان در مسیر پایه پولی و نقدینگی است. کسری شدید بودجه دولت و ناترازی بانک‌ها از یک سو و افت درآمدهای نفتی ایران این فرضیه را تقویت می‌کند که احتمالا در ماه‌های آینده امکان حمله به تورم دشوار‌تر شود.

آمارها چه می‌گوید؟
بانک مرکزی با انتشار جدیدترین گزیده‌ آمارهای اقتصادی اعلام کرد؛ حجم نقدینگی در پایان مرداد1400 به رقم 3921هزار میلیارد تومان رسید که نشان می‌دهد تنها در مردادماه 101هزار و 450میلیارد تومان بر حجم نقدینگی اضافه شده است، به بیان روشن‌تر ثانیه‌ای 38میلیون تومان؛ دقیقه‌ای 2میلیارد و 272میلیون تومان ، هر ساعت 136میلیارد تومان و در یک روز 3هزار و 273میلیارد تومان.
براساس برآورد بانک مرکزی، رشد نقدینگی در پایان مرداد امسال نسبت به مرداد پارسال 39.1درصد ، نسبت به پایان سال گذشته 12.8درصد و نسبت به تیرماه امسال 2.7درصد بود، پیش‌بینی می‌شد با این روند فزاینده، حجم نقدینگی در پایان تابستان امسال از مرز 4000هزار میلیارد تومان عبور کند. داده‌های جدید می‌گوید؛ پایه پولی در مردادماه امسال 515هزار و 940میلیارد تومان بوده که با ضریب فزاینده 7.6برابری باعث رسیدن حجم نقدینگی به 3921هزار میلیارد تومان شده است. رشد پایه پولی به‌گفته بانک مرکزی در پایان مرداد امسال نسبت به مرداد سال گذشته 42.1درصد و نسبت به اسفند پارسال 12.4درصد بوده که نشان می‌دهد رشد پایه پولی در نتیجه استقراض دولت در ماه‌های خرداد تا مرداد امسال براساس قانون مصوب مجلس از رشد نقدینگی سبقت گرفته است. آمارها نشان می‌دهد خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در مرداد امسال نسبت به‌مدت مشابه پارسال 29.3درصد، خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی 207درصد و مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها 6.8درصد رشد کرده است. از کل حجم نقدینگی بی‌سابقه ایران در پایان مرداد امسال 19.9درصد آن پول و 80.1درصد شبه‌پول بوده و سهم سپرده‌های کوتاه‌مدت بانکی از کل شبه پول 28.8درصد، سپرده‌های یکساله 26.6درصد و سپرده‌های دوساله هم 16.5درصد برآورد شده و فقط 6درصد از کل شبه پول به سپرده‌های قرض‌الحسنه اختصاص یافته  است.

ردپای استقراض دولت
نشانه‌هایی از استقراض دولت از بانک مرکزی هم در گزیده‌های جدید آماری دیده می‌شود تا جایی که بدهی دولت به بانک مرکزی از 84هزار میلیارد تومان در مرداد 98به 99هزار میلیارد تومان در پایان مرداد سال 99و در آخر مرداد امسال به رقم 165.5میلیارد تومان رسیده که رشد بدهی دولت به بانک مرکزی در پایان مرداد امسال نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته 67.4درصد و نسبت به اسفند پارسال هم 44درصد برآورد شده است.
این گزارش حاکی است: در گزیده آمارهای اقتصادی بانک مرکزی، تازه‌های دخل و خرج بودجه عمومی دولت شامل درآمدهای مالیاتی، میزان درآمد ارزی کشور از محل فروش نفت و فرآورده‌های نفتی و همچنین کسری تراز عملیاتی بودجه دولت از بهمن سال 97به بعد منعکس نشده است. برخی برآوردها نشان می‌دهد که بودجه امسال دولت با کسری دست‌کم 400هزار میلیارد تومانی مواجه خواهد شد.

تجارت به دلار یا به کیلو؟
آمارهای ماهانه صادرات و واردات گمرکی ایران در 5‌ماه نخست بیانگر این است که بیشترین میزان واردات در تیرماه به میزان 4.1میلیارد دلار و کمترین میزان هم مربوط به مرداد به ارزش 2میلیارد دلار یعنی نصف ‌ماه قبل از آن بوده و در کل 5‌ماه نخست امسال 13میلیون و 819هزار تن کالا به ارزش 16میلیارد و 631میلیون دلار وارد کشور شده که ارزش هر تن کالای وارداتی 1203دلار برآورد می‌شود. از سوی دیگر تا پایان مرداد امسال 17میلیارد و 661میلیون دلار کالا ازجمله میعانات گازی صادر شده که نشان از مثبت بودن تراز تجاری دارد اما ارزش هر تن از کالاهای صادراتی ایران 388دلار بوده و در این مدت 45میلیون و 474هزار تن کالا از کشور خارج شده است.

وضعیت بدهی‌های ایران
میزان بدهی‌های خارجی ایران در پایان مرداد براساس سررسید اولیه به 8میلیارد و 840میلیون دلار معادل 7میلیارد و 555میلیون یورو برآورد شده که 2میلیارد و 480میلیون دلار بدهی‌های خارجی کوتاه‌مدت و 6میلیارد و 360میلیون دلار بدهی‌های میان‌مدت و بلندمدت است. همچنین بانک مرکزی متوسط نرخ فروش هر دلار آمریکا در بازار آزاد ایران در مرداد را 25هزار و 531تومان اعلام کرده است.