کام تشنه روستانشینان کویر

سمیه گلابگیریان-خبرنگار

 یزد از استان‌هایی به‌حساب می‌آید که در زمینه تأمین آب آشامیدنی در شرایط دشواری قرار دارد و باوجود تلاش‌های صورت گرفته ازسوی مسئولان استان به‌ویژه در سطح روستاها، همچنان آب‌رسانی به 330روستا به‌صورت سیار انجام می‌شود و کام مردم روستانشین کویر همچنان خشک است.
هرچند این شرایط برای مردم یزد چندان ناآشنا نیست، اما در سال‌های اخیر و به‌دنبال خشکسالی‌های پیایی و کاهش نزولات جوی، وضعیت به‌مراتب نامطلوب‌تر شده‌است؛ موضوعی که شرایطی را به‌وجود آورده تا بسیاری از روستانشینان مهاجرت به شهرها را انتخاب کنند، چراکه خشکسالی سبب شد مشاغل‌شان که عمدتاً کشاورزی و دامداری بود را از دست بدهند.
در استان یزد بخش قابل‌توجهی از روستاییان دسترسی مناسبی به آب آشامیدنی بهداشتی ندارند و حتی در روستاهایی که لوله‌کشی آب آشامیدنی انجام شده‌، آب جریان ندارد، چراکه منابع آبی روستاها درپی خشکسالی‌های پیاپی، خشک یا کم‌آب شده‌است و منبع جدیدی برای آب‌رسانی به روستاها وجود ندارد.
در چنین شرایطی حفر چاه‌های غیرمجاز در روستاهای استان افزایش یافته‌است؛ چاه‌هایی که اگرچه آب آنها برای آشامیدن مناسب نیست، اما برای روستاییان آخرین راهکار برای ماندن و تن ندادن به مهاجرت محسوب می‌شود.

دلیل اصلی مهاجرت از روستاهای یزد
یک شهروند یزدی که مدتی است از روستایی در شهرستان تفت به مرکزاستان مهاجرت کرده‌است، دراین باره می‌گوید: مردم بسیاری از روستاها به اجرای لوله‌کشی آب آشامیدنی دل بستند و امیدوار شدند از آب سالم و بهداشتی بهره‌مند می‌شوند، غافل از اینکه خشکسالی‌ همه اقدام‌های انجام شده دراین زمینه را بی‌فایده می‌کند، چراکه لوله‌کشی انجام شده‌است، اما آبی درآن جریان ندارد. 
«سیدمصطفی میرجلیلی» می‌افزاید: درحال‌حاضر در روزهایی که به روستا می‌رویم، با خود آب آشامیدنی به‌همراه می‌بریم تا نیاز خود و البته والدین‌مان که در روستا ساکن هستند را تأمین کنیم و اگر این شرایط ادامه یابد، مجبوریم آنان را هم از روستا به شهر بیاوریم.
وی ادامه می‌دهد: باوجود اینکه برخی با ویلاسازی و ایجاد استخر، از آب آشامیدنی برای آبیاری استفاده می‌کنند، اما این دلیل نمی‌شود که جریان آب خانه‌های روستایی قطع شود.
میرجلیلی از مشکلات موجود در زمینه آب‌رسانی سیار به روستاها نیز انتقاد می‌کند و می‌گوید: هم تعداد تانکرها و هم نوبت‌های آب‌رسانی باید افزایش یابد. روستاییان نباید برای تأمین آب آشامیدنی خود در مضیقه قرارگیرند. 

کم‌آبی شدید در روستاهای مهریز و تفت
معاون بهره‌‌برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان یزد دراین باره می‌گوید: امسال با توجه به اینکه نزولات جوی استان حدود ۶۰ تا ۷۰درصد کاهش یافته‌است، بیشتر روستاها به‌ویژه در شهرستان‌های مهریز و تفت، دچار کمبود آب شده‌اند. «جلال علمدار» می‌افزاید: برای تأمین آب همه روستاهای استان حدود ۳۲۹حلقه چاه، ۴۲قنات و ۳۱چشمه وجود دارد که حدود ۳۴درصد از این منابع آبی در شهرستان تفت قرار دارند که با توجه به خشکسالی‌های اخیر، همه آنها خشک یا کم‌آب شده‌اند.
وی اظهار می‌کند: به‌طورکلی بیش‌از 90درصد از منابع آبی روستاهای استان دچار خشکی یا کمبود آب شده‌اند. براین اساس درحال‌حاضر شاهد کمبود شدید آب قنوات و چشمه‌ها در روستاهای استان هستیم. چاه‌ها نیز دیگر جوابگوی نیازها نیستند، چراکه سطح آب‌های زیرزمینی پایین‌تر رفته‌است و بیشتر آنها، به‌ویژه در مناطق تفت و مهریز، حتی دچار خشکی شده‌اند.
به‌گفته علمدار، چاه‌ها در همه‌ مناطق استان تحت‌تأثیر خشکسالی قرارگرفته است. به‌عنوان‌مثال روستای «اکرم‌آباد» در حاشیه شهر یزد هم دچار خشکسالی شده و سطح آب منابع آن پایین آمده، اما خشکسالی در مناطق «ده‌بالا» و «طزرجان» در شهرستان تفت اثر بیشتری برجا گذاشته است.

راه‌اندازی مجتمع‌های آب‌رسانی
این مسئول با بیان اینکه در استان یزد حدود هزار روستا زیرپوشش خدمات شرکت آب و فاضلاب قرار دارند و خدمات آب‌رسانی در آنها انجام می‌شود، می‌گوید: لوله‌کشی آب آشامیدنی در بسیاری از این روستاها انجام شده‌است، اما به‌دلیل خشکسالی، جریان آب به‌صورت محدود و جیره‌بندی درآن جریان دارد. شرایط به‌گونه‌ای است که حتی ازمیان روستاهایی که از لوله‌کشی آب آشامیدنی هم بهره‌مند شده‌اند، به ۳۳۰روستا به‌ویژه در شهرستان‌های تفت، مهریز و اردکان به‌صورت سیار آب‌رسانی انجام می‌شود.
علمدار می‌افزاید: براین اساس راهکاری که در چند سال‌گذشته مدنظر قرارگرفته و بودجه به آن اختصاص داده شده، راه‌اندازی مجتمع‌های آب‌رسانی با حفرچاه در دشت و ساختن مخزن و شبکه برای مجموعه روستاهای هرمنطقه است. درحال‌حاضر ۳۰مجتمع آب‌رسانی دراستان وجود دارد که هر مجتمع آب‌رسانی بیش‌از ۳۰روستا را زیرپوشش قرار می‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: درحال‌حاضر برای هر روستا با توجه به جمعیت آن، تعداد مخازن متفاوتی درنظر گرفته شده و نمی‌توان به‌صورت دقیق اعلام کرد چند مخزن دیگر برای تأمین آب آشامیدنی روستاییان نیاز است، اما براساس برآورد مصرف 117هزارمشترک روستایی، به 69هزارمترمکعب مخزن دیگر نیاز است.

طرح‌های در دست اجرا
معاون بهره‌‌برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان یزد عنوان می‌کند: در سال‌جاری اعتبار موردنیاز برای اجرای 83پروژه روستایی درقالب 7طرح عمرانی با موضوع‌هایی مانند تعمیر و نگهداری، آب‌رسانی سیار، تکمیل و ساخت مخزن ذخیره آب، بازسازی و توسعه شبکه‌ها و خطوط انتقال، تأمین شده‌است. علمدار درباره روش‌های آب‌رسانی سیار به روستاهای استان نیز می‌گوید: این اقدام به 2شکل انجام می‌شود؛ یا آب مخازن به داخل شبکه تزریق می‌شود یا تانکرهای سیار، آب را درون مخازن ثابت که در روستاها جانمایی شده‌است، تخلیه و اهالی از این محل‌ها آب موردنیاز خود را برداشت می‌کنند.