جاده چالوس در پیچ و خم مشکلات

زهرا اشرف‌زاده-خبرنگار

جاده چالوس یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان البرز است؛ جاده‌ای با بیش‌از 80سال قدمت که حتی برخی معتقدند جزو 4جاده زیبای دنیا به‌شمار می‌رود. این جاده که تداعی‌کننده خاطرات بسیاری برای ماست، شاید از معدود مسیرهای جاده‌ای کشور باشد که عبور از آن، تنها بهانه رسیدن به مقصد گردشگری نیست، بلکه جاده چالوس با چشم‌اندازهای بکر و چهارفصل، وجود رودخانه‌ها و چشمه‌های آب‌شیرین و آب‌معدنی، غارها، آبشارها و کوه‌های بلند و مرتفع، روستاهای تاریخی و گردشگری، پیست اسکی دیزین و صدها جاذبه گردشگری و تفریحی دیگر، گردشگران بسیاری را به‌سوی خود جذب می‌کند و تا پیش‌از همه‌گیری ویروس کرونا، سالانه حدود 13میلیون جهانگرد و گـردشگر داخلی از این جـاده بازدید می‌کردند. اما این جاده خاطره‌انگیز علاوه بر همه زیبایی‌هایی که دارد، با معضلات بسیاری نیز دست به گریبان است؛ معضلاتی مانند ساخت‌وسازهای غیرمجاز در حریم جاده و روخانه، تصرف اراضی ملی و رشد قارچ‌گونه رستوران‌هایی که بدون مجوز درحریم جاده فعالیت می‌کنند.
 ورود فاضلاب این رستوران‌ها به رودخانه کرج، ترافیک همیشگی و یک‌طرفه‌شدن گاه و بی‌گاه جاده چالوس که ساکنان بومی باید عواقب آن را به‌جان بخرند تا مسافران با آرامش خیال به سفرشان برسند، ازجمله مشکلاتی است که بی‌توجهی به آنها نتیجه‌ای جز فرسودگی این سرمایه ملی دربر ندارد.

راهکارهایی برای کاهش ترافیک
درحال‌حاضر تردد زیادی از محور کرج  چالوس انجام می‌شود، به‌طوری‌که در روزهای تعطیل شاهد ترافیک سنگین خودروها نیز بوده‌ایم؛ موضوعی که درکنار یک‌طرفه شدن این مسیر، مشکلات عدیده‌ای را برای ساکنان بومی این منطقه، مسافران عبوری و گردشگران ایجاد می‌کند.
با توجه به این موضوع یک کارشناس حوزه شهرسازی در البرز، تکمیل طرح ادامه اتوبان شهید همت و همچنین بهره‌برداری کامل از آزادراه تهران - شمال را در کاهش ترافیک جاده چالوس مهم می‌داند و می‌گوید: این مسیرها تردد مسافران تهرانی برای رسیدن به استان‌های شمالی کشور را بهبود و تسریع می‌بخشد، اما باید به این موضوع هم دقت کرد که بعد از پایان مسیر آزادراه تهران - شمال در محدوده شهرستانک، بخش زیادی از ترافیک وارد این مسیر می‌شود، درحالی‌که جاده چالوس گنجایش این میزان تردد را ندارد.«مسعود حیدرنیا» می‌افزاید: درصورت افزایش حجم ترافیک دراین محور، تنها راه چاره 4خطه کردن مسیر از محدوده شهرستانک تا تونل کندوان خواهد بود که بی‌شک تحقق این موضوع، علاوه بر کنترل و کاهش ترافیک، افزایش ضریب ایمنی سفر و همچنین کاهش سوخت را به‌همراه دارد.

آلودگی‌های زیست‌محیطی، بلای جان جاده چالوس
ازسوی دیگر مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان البرز گسترش بی‌رویه رستوران‌ها و مراکز تفریحی را دلیل اصلی آلودگی رودخانه کرج و جاده چالوس می‌داند و به خبرنگارهمشهری می‌گوید: این واحدها با تولید بی‌رویه پسماند و ورود فاضلاب‌هایشان به رودخانه، نقش مهمی در آلوده کردن محیط‌زیست منطقه دارند. از طرفی بسیاری از این رستوران‌ها بدون مجوز فعالیت می‌کنند و درواقع اراضی ملی را تصرف کرده‌اند.
«فردین حکیمی» می‌افزاید: ساخت ویلا در حریم رودخانه از دیگر معضلاتی است که با آن روبه‌رو هستیم. تراکم ساخت‌وسازهای غیرمجاز در حریم و بستر رودخانه و دسترسی نداشتن به حاشیه رودخانه، نظارت و پایش کارشناسان محیط‌زیست را دچار مشکل کرده‌است. آب آلوده نه‌تنها به حوزه زیست انسانی آسیب می‌رساند، بلکه خطری برای آبزیان و ماهیان به‌حساب می‌آید. این موضوع همچنین به دغدغه‌ای جدی برای پرورش‌دهندگان ماهی در البرز، که از آب رودخانه کرج حوضچه‌های خود را پر می‌کنند، تبدیل شده‌است.
وی ادامه می‌دهد: هریک از واحدهای خدماتی موجود دراین مسیر، براساس نوع فعالیت خود، فاضلاب تولید می‌کنند و به‌دلیل اینکه امکان ایجاد سامانه‌های کنترلی فاضلاب ازسوی همه واحدهای مسکونی و خدماتی وجود ندارد، بهترین راهکار راه‌اندازی سامانه تصفیه فاضلاب مرکزی براساس شرایط توپوگرافی منطقه و شاخص‌های جمعیتی است. البته ایجاد تصفیه‌خانه در تعداد محدودی از روستاهای این منطقه، مانند «سرودار» و «پورکان» انجام شده‌است.

ضرورت ساماندهی رستوران‌ها
حکیمی درباره ضرورت ساماندهی رستوران‌های حریم جاده چالوس نیز می‌گوید: تاکنون موضوع ساماندهی و جابه‌جایی این واحدها بارها مطرح شده، اما هنوز تغییر محسوسی دراین زمینه ایجاد نشده‌است، چراکه رفع این معضل نیازمند همکاری سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف است.
وی می‌افزاید: ما براساس اختیاراتی که داریم، در حوزه زیست محیطی می‌توانیم با متخلفان برخورد کنیم، اما در سایر موارد مانند ساخت ‌وساز در حریم رودخانه، که امکان برخورد برای ما وجود ندارد، به سازمان‌های مسئول اطلاع و موضوع را برای بررسی به دستگاه‌های متولی ارجاع می‌دهیم. البته هرسال شاهد آزادسازی بخشی از اراضی تصرف ‌شده دراین جاده هستیم.

 لزوم ثبت‌ملی جاده چالوس
همه دغدغه‌های مطرح شده پیرامون وضعیت جاده چالوس درحالی‌است که یکی از طرح‌هایی که درچند سال اخیر مطرح شده و هنوز به سرانجام مشخصی نرسیده، ثبت‌ملی جاده چالوس است. بسیاری از مردم و مسئولان البرز، اهمیت ملی و کلان این جاده را مهم‌ترین دلیل برای ثبت‌ملی جاده چالوس می‌دانند و منتظر تحقق آن هستند.
براین اساس مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی البرز از تهیه برنامه جامع و پیگیری ثبت‌ملی جاده چالوس خبر می‌دهد و به خبرنگارهمشهری می‌گوید: مناظر طبیعی، روستاها‌ی دارای بافت تاریخی، معمار‌ی ادوار مختلف، غذا‌ها‌ی محلی، رود‌خانه کرج، سد امیرکبیر، تونل‌های متعدد، پل‌ها و ابنیه تاریخی، پیست اسکی، باغ‌ها و تأسیسات گردشگر‌ی در طول مسیر‌ یکی از شگفت‌انگیز‌تر‌ین جاده‌های ایران و ‌حتی جهان را به‌وجود آورده‌است، به‌گونه‌ا‌ی که سالانه گردشگر‌ان داخلی و خارجی بسیار‌ی از این مسیر باز‌دید می‌کنند.
«فریدون محمدی» می‌افزاید: ثبت این اثر در فهرست آثار ملی علاوه بر اینکه بر ارزش آن می‌ا‌فزاید، زمینه لازم برا‌ی معرفی بهتر، ساماندهی و ایجاد تأسیسات گردشگر‌ی مناسب را فراهم می‌آورد.

مقصدی برای گردشگری
وی اظهار می‌کند: با توجه به اینکه جاده کن مسیر اصلی دسترسی به شمال کشور است، جاده چالوس دیگر به‌عنوان جاده تردد حساب نمی‌شود، بلکه یک مقصد گردشگری است. بنابراین نخستین اقدام ما برای این مقصد گردشگری، ثبت‌ملی آن است تا از تخریب و تعرض به آن جلوگیری شود. درصورت ثبت‌ملی جاده چالوس، مقرراتی برای آن وضع می‌شود و فعالیت‌ها دراین جاده سروسامان مشخصی می‌گیرد.
محمدی ادامه می‌دهد: البته براساس مصوبه شورای‌عالی امنیت‌ملی، هرگونه ساخت‌وساز در حریم رودخانه کرج و جاده چالوس ممنوع است و با توجه به همین مصوبه، وزارت راه و شهرسازی درحال انجام مطالعاتی درباره حریم جاده است که تعیین می‌کند در کدام بخش از جاده می‌توان ساخت‌وساز انجام داد. درحال‌حاضر منتظر پایان این مطالعات هستیم تا بتوانیم براساس آن برنامه‌هایمان را اجرا کنیم.
مدیرکل میراث‌فرهنگی البرز همچنین با تأکید بر ساماندهی رستوران‌ها و آش‌کده‌های جاده چالوس، اضافه می‌کند: یکی از برنامه‌های مدنظر، استانداردسازی و درجه‌بندی این مراکز است.