کاهش تخلفات محیط‌زیستی

زهرا رفیعی- خبر‌نگار

درست زمانی که کرونا در کشور جولان می‌‌داد، تعدادی از متخلفان حوزه شکار و محیط‌زیست برای مدت کوتاه و یک‌ساله دست از شکار کشیدند و اجازه حیات به محیط‌زیست دادند. حالا براساس آمار تخلفات در حوزه شکار و صید و ایجاد آلودگی سازمان حفاظت محیط‌زیست، سال‌99 نسبت به سال‌98 با روند کاهشی تخلفات در حوزه محیط‌زیست مواجه شدیم. ولی در 5ماهه اول سال‌1400 و تغییر رویه‌ها و رویکرد‌ها، منحنی شیب تخلفات محیط‌زیستی به میزان 2درصد بالاتر رفت. فصل شکار البته اواخر پاییز و زمستان شروع می‌شود و انتظار می‌رود که منحنی تخلفات در حوزه شکار و جرایم محیط‌زیستی با ورود به نیمه دوم سال بالاتر رود.
منوچهر فلاحی، معاون جانشین یگان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با همشهری درباره آمارهای سال‌99 نسبت به سال‌98 می‌گوید: در سال‌99 نسبت به سال‌98 میزان صید غیرمجاز آبزیان 17درصد کاهش یافته است. شکار غیرمجاز پستانداران نیز 15درصد و شروع به صید و شکار 10درصد کاهش یافت. اما در این زمان، نگهداری و خرید و فروش حیات‌وحش زنده یا تاکسیدرمی‌شده 40درصد افزایش داشت. کشف سلاح غیرمجاز شکاری در یک‌سال منتهی به اسفندماه سال گذشته، نسبت به سال قبل‌تر 10درصد و کشف سلاح جنگی نیز 33درصد کاهش یافت. در این مدت کشف ادوات و وسایل شکار ازجمله تور، قفس و تله نیز 24درصد کاهش یافت. همچنین در سال‌99 نسبت به سال‌98 دستگیری‌ها و تعداد متخلفان نیز هر‌کدام با 18درصد کاهش مواجه شد.

مقایسه آمار 5‌ماه نخست‌1400 با مدت مشابه سال قبل
در 5ماه اول امسال نسبت به 5ماه نخست سال‌99 آمارها اندکی متفاوت است. منوچهر‌فلاحی در این‌باره می‌گوید: میزان صید غیرمجاز آبزیان63درصد، شکار غیرمجاز پرندگان 24درصد و شکار غیرمجاز پستانداران 12درصد کاهش داشته است. نگهداری، خرید و فروش حیات‌وحش زنده یا تاکسیدرمی‌شده نیز 2درصد افزایش داشت. شروع به صید و شکار 36درصد افزایش یافته و کشف سلاح غیرمجاز شکاری در بازه ‌زمانی 5ماهه امسال، نسبت به سال قبل، 4درصد، سلاح جنگی 15درصد و ادوات صید و شکار 37درصد کاهش داشته است.
به‌گفته این مقام مسئول، پرونده‌هایی که در حوزه آلودگی‌های زیست‌محیطی تشکیل شده است در سال‌99 نسبت به سال‌98 حدود 39درصد کمتر بود و این آمار در 5ماه اول امسال 37درصد نسبت به‌مدت مشابه کاهش یافت.
منوچهر فلاحی درباره دلیل روند‌های رو به کاهش که در سال‌99 شاهد آن بوده‌ایم، می‌گوید: آمارهای رو به کاهش 2دلیل عمده دارد؛ در ابتدای شیوع بیماری کرونا، تصور عموم بر این بود که کرونا از حیوانات به انسان منتقل می‌شود. اگرچه حیوانات مرتبط با این بیماری در کشور وجود ندارد، ولی همین تفکر به نفع محیط‌زیست تمام شد و باعث شد عده‌ای از متخلفان دست به شکار نزنند. موضوع دیگر ممنوعیت تردد استانی در سراسر کشور بود. با کاهش دسترسی عده‌ای از متخلفان به ویلاهای خود در حواشی جنگل‌ها و مناطق حفاظت‌شده، تا حدودی میزان تخلفات کاهش یافت. البته برای سابقه‌دارها این مسائل مطرح نبود. ولی کرونا باعث شد جمعیت بزرگی به شکار نیایند و تمرکز نیروهای یگان حفاظت روی متخلفان باسابقه باشد. در سال‌های اخیر خانواده‌ها به یکی از مهم‌ترین مخالفان شکار و حافظان طبیعت تبدیل شده‌اند. منوچهر فلاحی، معاون جانشین فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست در این‌باره می‌گوید: در سال‌های اخیر یگان حفاظت بخشی از زمان خود را به آموزش جوامع محلی و دانش‌‌آموزان اختصاص داده است. ثمره این کار تشکیل شبکه افرادی در جوامع محلی به‌عنوان ریش‌سفیدها، اعضای شورای روستا، بسیج و اعضای خانواده‌هایی بود که به‌طور غیرمستقیم مانع از فعالیت شکارچیان غیرمجاز می‌شوند.
او با تأکید بر تمرکز فعالیت یگان حفاظت در افزایش آمار‌های کشفیات پیش از صید و شکار می‌گوید: هر‌چه کشفیات قبل از اینکه مرگ جانور در صید و شکار اتفاق بیفتد بیشتر باشد، نشان می‌دهد که متخلفان تحت رصد بیشتری هستند. این نشان می‌دهد که نیروها حضور بیشتری در منطقه دارند. اما آمارهای ارائه‌شده در شرایطی است که متغیرهای حفاظت در سال‌99 نسبت به سال‌98 تغییر کرده است. بدین معنا که در مناطق حفاظت‌شده بدون تغییر تعداد افراد یگان حفاظت آن منطقه افزایش یافته است.
او از دوگانگی‌ها در مورد محیط‌بان‌ها سخن می‌گوید که در خارج از سازمان حفاظت محیط‌زیست هیچ‌کس متوجه شرایط دشوار محیط‌بانان نمی‌شود. منوچهر فلاحی توضیح می‌دهد: اگر در سازمان حفاظت محیط‌زیست، مناطق را ارتقای سطح ندهیم، در روند توسعه غیرپایداری که در حال گسترش است، آن مناطق دیگر ارزش زیستگاهی خود را از دست می‌دهد و بخشی از آثار طبیعی ملی نیز ویژگی‌های ناب خود را به‌دلیل شکل توسعه از دست می‌دهند. از سوی دیگر، اگر بخواهیم مناطق را ارتقای سطح دهیم، باید از سازمان جنگل‌ها و مراتع و وزارت صمت مجوز بگیریم. جهادکشاورزی مشروط به برقرار‌بودن سامانه‌های عرفی و حق «علف‌چر» را مستثنیات می‌‌داند و وزارت صمت هم مجوز را مشروط به بهره‌برداری تا آخرین ذخیره معدنی آن منطقه می‌دهد. در نتیجه ما مجبوریم مناطقی را انتخاب کنیم که در لحظه متعارض بالفعل دارد. اگر چنین نکنیم آن منطقه در کوتاه‌مدت ارزش ذاتی و زیستگاهی خود را از دست می‌دهد. هم‌اکنون نیز فقط 11درصد مناطق کشور حفاظت‌شده هستند و برای آن نیروی کافی وجود ندارد. پس باید به سمتی برویم که اگر شورای‌عالی محیط‌زیست تصمیم به ارتقای منطقه‌ای می‌گیرد، برای مناطق کوهستانی مجوز استخدام حداقل 50محیط‌بان به همراه تجهیزات خودرو، موتورسیکلت و پاسگاه را بدهد. او تأکید می‌کند که اعداد و ارقام کشفیات و برخورد با متخلفان در شرایطی به‌دست آمده است که مناطق تحت حفاظت افزایش یافته ولی متغیرهای حفاظتی خیر.
معاون جانشین فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید: نباید خودمان را گول بزنیم. بخشی از کاهش تخلفات مربوط به کرونا و ممنوعیت تردد بود، ولی اگر می‌خواهیم به سمت کاهش بیشتر تخلفات برویم، باید نیروهای یگان حفاظت محیط‌زیست را افزایش دهیم، چون هنوز افرادی دست به شکار  غیرمجاز می‌زنند و به سزای اعمالشان نمی‌رسند.‌