«ما در شأن شما هستیم؟!»
محمد رسول‌الله چگونه دوبله شد؟
مسعود پویا- روزنامه‌نگار
در دهه50 دوبله فارسی از دوران اوجش قدری فاصله گرفت. ورود بی‌رویه فیلم‌های خارجی که بسیاری‌شان فیلم‌های موسوم به کاراته‌ای یا کمدی‌های ایتالیایی و ملودرام‌های هندی بودند و البته در کنارشان فیلم‌های مطرحی چون «پدرخوانده»، « دیوانه از قفس پرید» و... هم به ایران می‌آمدند، در کنار فیلم‌های فارسی، تنوع غریبی به فضای اکران داده و از سوی دیگر بازار دوبله را هم داغ‌تر از همیشه کرده بود. از نیمه دوم دهه50، بحران اقتصادی دامن سینمای فارسی را گرفت و تولید فیلم ایرانی به‌شدت کاهش یافت. در این سال‌ها موضوع اعتصاب دوبلورها هم پیش آمد و کار به جایی رسید که وقتی قرار شد فیلم «شعله» به سرپرستی چنگیز جلیلوند دوبله شود، چون دوبلورها در اعتصاب به‌سر می‌بردند از بازیگران تئاتر و گویندگان رادیو و صداپیشگان کم‌تجربه برای این کار استفاده شد. در چنین فضایی وقتی به پاییز۱۳۵۷ رسیدیم تقریباً همه فعالیت‌های هنری، ازجمله دوبله به حالت تعلیق درآمد. انقلاب که پیروز شد، طولی نکشید که سینماها باز شدند و دوبلورها هم به‌سر کارشان بازگشتند. سال۱۳۵۸ یکی از مهم‌ترین اتفاق‌ها در این زمینه، دوبله فیلم «محمد رسول‌الله» یا همان «پیام » بود؛ فیلمی که محمد‌زاده تاجر علاقه‌مند به سینما که ارتباطاتی هم با برخی از انقلابیون داشت، خریداری کرده بود. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی گفته می‌شد نمایش فیلم در ایران ممنوع است. مطبوعات قبل از انقلاب هم چندباری در گزارش‌هایی که درباره فیلم مصطفی عقاد منتشر کرده بودند بیشتر روی موضوع مخالفت برخی از علما با ساخت این فیلم مانور می‌دادند. همه این داستان‌ها اما با پیروزی انقلاب به پایان رسیده بود. حسین شایگان فیلم را ترجمه کرد و منوچهر اسماعیلی سرپرستی دوبله را عهده‌دار شد. با توجه به حساسیتی که در مورد فیلم «پیام» که در نسخه فارسی محمد رسول‌الله نام گرفته بود وجود داشت، دوبله در زمانی طولانی‌‌تر از همیشه و با دقت نظر فراوانی انجام شد. اسماعیلی خود نقش حمزه با بازی آنتونی کویین را صداپیشگی کرد و بقیه گویندگان هم با دقت نظر اسماعیلی انتخاب شدند و نتیجه، دوبله‌ای درخشان بود که حالا مثل خود فیلم بخشی از حافظه جمعی ما ایرانیان است. روایت منوچهر اسماعیلی، برگرفته از گفت‌وگوی نیروان غنی‌پور با استاد در مجله فیلم است و روایت نصرالله مدقالچی از دل گفت‌وگوی این دوبلور پیشکسوت با فارس انتخاب شده است.
* تیتر مطلب برگرفته از دیالوگ مشهور حمزه در شروع جنگ بدر است.
