مشکلات توسعه کشت گلخانه‌ای در استان مرکزی

فاطمه چاپاری-خبرنگار

در حالی که استان مرکزی ازنظر کشت گلخانه‌ای در حوزه گل و گیاهان زینتی، بیشترین سطح زیرکشت در کشور را به خود اختصاص داده و دومین تولیدکننده گل وگیاه در ایران شناخته می‌شود، اما در حوزه صیفی‌جات گلخانه‌ای، به تازگی ورود پیدا کرده‌است. با توجه به بحران کم‌آبی و لزوم استفاده بهینه از آب در کشت صیفی‌جات و سبزی‌جات، این نوع از کشت بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.با این حال، فعالان این حوزه در استان مرکزی با مشکلات بسیاری مواجه هستند. صیفی‌جات گلخانه‌ای این استان بیشتر در منطقه «امان‌آباد» اراک و شهرستان ساوه کشت می‌شود و حدود 525بهره‌بردار با 2هزارو 250نیروی کار در گلخانه‌های این استان مشغول پرورش انواع صیفی‌ ازجمله فلفل دلمه‌ای، خیارسبز، گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی و برخی سبزی‌های خاص هستند.

قوانین سخت‌گیرانه تسهیلات بانکی
«ابوالفضل حسنی»، دانش‌آموخته رشته مهندسی کشاورزی و صاحب یکی از گلخانه‌های استان است. وی که از سال 1387 تاکنون دراین حرفه مشغول‌ به کار است، می‌گوید: تولیدکنندگان صیفی‌‌جات گلخانه‌ای در استان مرکزی، از تهیه بذر و کود تا فروش محصول با مشکلات بسیاری مواجه هستند.
وی می‌افزاید: ازسوی دیگر دریافت تسهیلات بانکی برای این کار، مستلزم داشتن وثیقه ملک شهری بدون هیچ‌گونه خلافی و دارای مجوز پایان‌کار است. این موضوع در کنار ثبت در سامانه و نوبت‌گیری، از پیچیدگی‌های اداری برای دریافت تسهیلات بانکی است. این درحالی است که هزینه ساخت گلخانه بسیار بالاست. به عنوان مثال درحال‌حاضر هرمتر پلاستیک 80هزار تومان است که با نصب آن درمجموع به متری 140هزار تومان می رسد و رقمی بالاست.
حسنی بیان می‌کند: بخش کشاورزی هم چندی پیش یارانه بیمه کارگران کشت گلخانه‌ای را حذف کرده و هر کسی که بخواهد جواز تاسیس گلخانه دریافت کند، باید ماهانه 30درصد پایه حقوق را برای بیمه کارگران هزینه کند. حق‌الزحمه 2کارگر تخصصی گلخانه هم ماهانه 20میلیون تومان است که این هزینه‌ها برای یک گلخانه‌دار نوپا کمرشکن است.وی ادامه می‌دهد: یک تولیدکننده باید توانایی بازپرداخت تسهیلات بانکی را داشته باشد که این امر در وهله اول در گروی به بار نشستن محصول و پس از آن توانمندی در بازاریابی و فروش مناسب محصولات است. درحالی که اکنون اختیار فروش محصولات گلخانه‌ای با تولیدکننده نیست، ما محصول را برای فروش به میدان تره‌بار می‌بریم و قیمت را آنجا مشخص می‌کنند و به این ترتیب 10درصد از سود فروش محصولات به عنوان حق‌العمل به فروشندگان میدان تره‌بار اختصاص می‌یابد.

نبود شرکت‌های صادرکننده 
این تولیدکننده می‌افزاید: ما باید محصولات صادراتی را به شرکت‌هایی تحویل بدهیم که که دراین زمینه فعال هستند، اما بیشتر آنها در استان اصفهان فعالیت می‌کنند. حتی این شرکت‌ها هم به واسطه دلالان، محصولات را صادر می‌کنند و به تنهایی نمی‌توانند به صادرات محصول بپردازند.
 حسنی ادامه می‌دهد: از طرفی کشورهای هدف صادرات نیز محصولات کشورهای مختلف را براساس اولویت های خود خریداری می‌کنند. گذشته از این، برای نمونه شرکت‌های صادراتی اصفهان فلفل‌های خریداری شده از تمام استان‌ها را به‌عنوان فلفل اصفهان به نماینده کشورها معرفی می‌کنند، از همین رو درحال‌حاضر اصفهان در جهان به عنوان مهد فلفل ایران شناخته شده‌است.
به‌گفته این تولیدکننده، ازآنجا که ایران در علم ژنتیک بذرها سابقه چندانی ندارد، گلخانه‌داران مجبورند بذرهای وارداتی را با قیمتی گزاف تهیه کنند.
حسنی با بیان اینکه تولیدکنندگان ایرانی بازار مصرف بذرها و کودهای شرکت‌های خارجی شده‌اند، اظهارمی‌کند: رشته اصلاح بذر در دانشگاه‌ها آموزش داده می‌شود و کرج دراین زمینه موفق بوده است، اما تاکنون روی تعداد کمی از بذرها مانند اسفناج یا خیار تحقیقاتی انجام شده‎‌است. تولیدات داخلی توانایی رقابت با محصولات خارجی مشابه را در کیفیت ندارند و البته ازآنجا که گلخانه‌داران فضای کمی برای کشت در اختیار دارند باید بهترین نوع کود و بذر را برای بازدهی کافی مورد استفاده قراردهند.

صادرات از گمرک استان‌های دیگر
کارشناس گلخانه‌ها و مجتمع‌های گلخانه‌ای جهاد کشاورزی استان مرکزی هم در گفت‌وگو با خبرنگارهمشهری درباره مشکلات گلخانه‌داران استان اظهارمی‌کند: متاسفانه به‌دلیل نبود زیرساخت‌های کافی، سبزی و صیفی استان مرکزی از طریق شرکت‌های استان‌های دیگر مثل اصفهان صادر می‌شود.
«احمد اسدی» می‌گوید: فراهم نبودن امکانات لازم در حوزه فراوری، بسته بندی و سردخانه در استان و همچنین نبود آموزش‌های صادراتی مربوط، دفاتر بازرگانی و بازرگانان تخصصی از مواردی است که صادرات این محصولات از استان مرکزی را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است. درصورت فراهم شدن این زیرساخت‌ها بستر تولید وجود دارد، چراکه تولیدات استان مرکزی با کیفیت بسیار بالا، از دیگر استان‌ها صادر می شود.
وی می‌افزاید: استان مرکزی در زمینه گلخانه‌ها از استان‌های پیشرو کشور به‌شمار می‌رود. اداره جهاد کشاورزی این استان سیاست‌های حمایتی و ترویجی خود را به شهرستان‌ها اعلام کرده و طی سال‌های اخیر تعداد زیادی کلاس‌های آموزشی و ترویجی برای توسعه محصولات گلخانه‌ای برگزار شده‌است.
این کارشناس عنوان می‌کند: همچنین علاوه بر بازدیدهای داخلی و خارجی مختلف، جلسه‌های توجیهی توسعه کشت‌های گلخانه‌ای و حمایت‌های فنی، اعتباری و تسهیلاتی با هماهنگی بخشداران و فرمانداران برگزار شده‌است.
اسدی تأکید می‌کند: خوشبختانه در صدور مجوز و هماهنگی با دستگاه‌های خدمات‌رسان برای تاسیس واحدهای گلخانه‌ای مشکلی نداشته‌ایم. مشکل ما دراین زمینه با بخشداری‌هاست، چراکه پس از صدور مجوز تأسیس برای تولیدکننده و طی فرایند قانونی آن، بخشداری‌ها مجددا از دستگاه‌های ذی‌ربط، برای صدور مجوز استعلام می‌گیرند که این موضوع، سبب افزایش کاغذبازی‌های اداری و همچنین سلب انگیزه متقاضی برای سرمایه‌گذاری می‌شود و مشکلاتی برای فعالان این حوزه ایجاد می‌کند.

توسعه کشت گلخانه‌ای
استان مرکزی یکی از مستعدترین استا‌ن‌ها برای توسعه کشت گلخانه‌ای است، به‌گونه‌ای که در سال 1392 سطح زیرکشت گلخانه‌ها در این استان حدود 450هکتار بود و 20هزارتن انواع سبزی و صیفی از این گلخانه‌ها برداشت می‌شد. 
به گفته مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی، مساحت گلخانه‌های این استان در پایان سال‌گذشته به 780هکتار افزایش یافت و 60هزارتن انواع محصولات سبزی و صیفی شامل خیارسبز، گوجه‌فرنگی، فلفل و... دراین گلخانه‌ها تولید شده‌است.«علی اصغر زارعی» می‌افزاید: فقط در سال‌گذشته بیش‌از 40هکتار گلخانه دراین استان ساخته شده و درحال‌حاضر 19هکتار گلخانه دردست اجراست. سالانه حدود 10هزارتن از محصولات گلخانه‌ای استان مرکزی به کشورهای مختلف صادر می‌شود و درحال حاضر برنامه زمان‌بندی شده 3ساله در تمامی شهرستان‌های استان مرکزی برای احداث گلخانه‌های بزرگ درحال اجراست.
وی اضافه می‌کند: همچنین تا پایان سال‌جاری باید 160هکتار گلخانه به مجموع گلخانه‌های این استان افزوده شود.