روستاهای کوچک مرزی در انتظار گازرسانی

ستاره حجتی-خبرنگار

اگرچه گازرسانی به روستاهای کشور در دهه‌های اخیر بسیار مورد توجه بوده و اقدام‌های گسترده‌ای نیز در دولت‌های مختلف دراین زمینه انجام شده‌است، اما هنوز روستاهایی، به‌ویژه در مناطق مرزی کشور، وجود دارند که چشم‌به‌راه گازرسانی هستند. این‌درحالی‌است که براساس آمارهای منتشر شده ازسوی شرکت ملی توزیع گاز، درمقطع سال1392، حدود 14هزار روستا به شبکه توزیع گاز دسترسی داشتند، اما این عدد اکنون به 35هزار روستا، با اولویت روستاهای موجود در مناطق مرزی رسیده‌است.
با توجه به این آمارها، با پوشش بیش‌از 95درصدی شبکه گاز در روستاهای کشور، پرونده گازرسانی روستایی، به‌جز 2استان سیستان‌وبلوچستان و خوزستان، تا پایان سال‌جاری تقریبا بسته خواهد شد، اما روستاهای زیر20خانوارجمعیت در مناطق مرزی که شامل بیش‌از 12هزار روستا می‌شود، همچنان درانتظار بهره‌مندی از مزایای گازرسانی هستند.

بزرگ‌ترین طرح گازرسانی کشور
سیستان‌وبلوچستان، دومین استان پهناور کشور است و حدود 3میلیون‌نفر از شهروندان ایرانی در آن سکونت دارند. با توجه به این موضوع، در سال 1395 دولت وقت کلنگ اجرای طرح انتقال گاز  ایرانشهر- زاهدان، تنها مرکز استان بدون گاز کشور را به‌زمین زد؛ طرحی که به‌گفته مسئولان استان، درآن مقطع بزرگ‌ترین طرح گازرسانی کشور به‌شمار می‌رفت.
اهمیت تکمیل گازرسانی به استان سیستان‌وبلوچستان تا جایی بود که برای تکمیل سلسله طرح‌های مرتبط با این هدف، 5استان معین مشخص شد و استان‌های خراسان‌رضوی، سمنان و همدان به‌عنوان معین در توسعه گازرسانی به زاهدان، گیلان معین گازرسانی به زابل و فارس معین گازرسانی به خاش شدند.
توسعه گازرسانی به سیستان و بلوچستان درحالی از سال 95 به‌صورت جدی‌تری پیگیری می‌شود و البته همچنان به کندی پیش می‌رود که از سال 1389 خطوط انتقال گاز به ایرانشهر رسیده بود. با گذشت این زمان، درحال‌حاضر تنها طرح انتقال گاز به زاهدان نسبتا تکمیل شده‌است و همچنین بنا به اعلام شرکت توزیع گاز این استان، فقط 35روستا به شبکه توزیع متصل شده‌اند.

تکمیل گازرسانی به سیستان‌وبلوچستان تا 1402
مدیرعامل شرکت توزیع گاز سیستان و بلوچستان درباره آخرین وضعیت اجرای طرح انتقال گاز به شهرها و روستاهای این استان می‌گوید: تا پایان سال‌جاری گازرسانی به شهرهای بزمان، دلگان، 26روستا در شهرستان ایرانشهر به نتیجه می‌رسد. «رضا پنجابی» ادامه می‌دهد: همچنین تحقق صددرصدی اجرای شبکه گازرسانی در شهر زاهدان با تمرکز بر مصرف عمده، از مهم‌ترین برنامه‌های امسال است.
وی با بیان اینکه عملیات گازرسانی به این استان تا سال1402 به‌طول می‌انجامد، تصریح می‌کند: عملیات اجرایی گازرسانی به شهرهای چابهار، کنارک و نوک‌آباد، ریگ ملک، ده‌رییس، روستاهای شهر خاش و میرجاوه نیز امسال آغاز می‌شود. گازرسانی به شهرهای زابل، دوست‌محمد، زهک، محمدآباد و نیمروز هم درحال انجام است.
این مسئول اظهار می‌کند: همچنین گازرسانی به شهرهای شرقی استان شامل سراوان، مهرستان و سیب‌وسوران نیز امسال انجام می‌شود.
پنجابی با بیان اینکه اتصال به شبکه گاز ازسوی شهروندان به‌دلیل شرایط اقتصادی انجام نمی‌شود، می‌گوید: به‌همین دلیل تسهیلاتی برای لوله‌کشی به مبلغ 5میلیون تومان ازسوی دولت تعیین شده بود که با رایزنی‌های انجام شده به 10میلیون تومان رسید. با وجود همه اقدام‌های انجام شده دراین حوزه، باتوجه به برنامه‌های ارائه شده ازسوی شرکت توزیع گاز سیستان‌وبلوچستان، مشخص می‌شود درسال‌جاری هم گاز به تعداد قابل‌توجهی از روستاهای این استان نمی‌رسد.

وضعیت گازرسانی روستایی در استان‌های مرزی
ازسوی دیگر استان خوزستان، منبع بزرگ نفت و گاز کشور، با وجود ضریب نفود 9/99 دهم درصدی گازطبیعی در شهرهای این استان، درمیان جمعیت روستایی دارای ضریب نفوذ 6/85دهم درصدی است؛ ضریبی که بنا به اعلام شرکت توزیع گاز این استان، با بهره‌مندی 110روستای دیگر تا پایان سال‌جاری، افزایش می‌یابد و بیشتر روستاهای بالای 20خانوارجمعیت از گازطبیعی بهره‌مند می‌شوند.
همچنین آذربایجان‌غربی با ضریب نفوذ حدود 87درصدی گاز در مناطق روستایی، تقریبا هم‌رده با خوزستان، نیازمند گازرسانی بیشتر به این مناطق است، اما با یک تفاوت بزرگ آب‌و‌هوایی؛ آذربایجان‌غربی ازجمله استان‌های سردسیر کشور است. البته ضریب نفوذ گاز درمناطق شهری این استان حدود 99درصد است.
درمیان سایر استان‌های مرزی، اردبیل دارای ضریب 99درصدی گازطبیعی در روستاهاست. همچنین در استان آذربایجان‌شرقی ضریب نفوذ گاز در روستاها 5/99درصد است که بنا به اعلام شرکت توزیع گاز این استان، با تکمیل طرح گازرسانی به 176روستا، پرونده گازرسانی روستایی دراین استان بسته می‌شود.
دراستان کردستان نیز درحال‌حاضر 125 طرح گازرسانی به روستاهای مرزی درحال انجام است که به‌گفته «احمدفعله گری»، مدیرعامل شرکت توزیع گاز این استان، با تکمیل این طرح‌ها تا پایان سال‌جاری، همه روستاهای بالای 20خانوارجمعیت به شبکه سراسری گاز متصل می‌شوند.
البته باید درنظر داشت که با توجه به توپوگرافی استان، هزینه گازرسانی به‌ویژه در مناطق مرزی، بسیار بیشتر از سایر استان‌هاست. با این‌حال، ضریب نفود گاز در روستاهای استان در سال‌های اخیر به 96درصد رسیده‌است. همچنین این ضریب برای استان‌های کرمانشاه و ایلام، 98 و 97درصد اعلام شده‌است.
براساس اعلام مسئولان مربوط، این اعداد برای مناطق روستایی استان‌های خراسان‌شمالی، خراسان‌رضوی و خراسان‌جنوبی نیز به ترتیب 7/97، 5/95 و 95درصد اعلام شده‌است. براساس اعلام شرکت گاز خراسان‌شمالی فقط 12روستای فاقد گاز دراین استان وجود دارد. همچنین طرح‌های گازرسانی روستایی در استان‌های خراسان‌رضوی و خراسان‌جنوبی امسال و سال آینده به پایان می‌رسد. ضریب نفوذ گاز در مناطق روستایی استان مرزی گلستان نیز 98درصد اعلام شده‌است.

مشکلات روستاهای مرزی
براساس رویکردهای مصوب در اسناد بالادستی کشور، در بخش توسعه گازرسانی، دولت مکلف شده‌است گازرسانی به شهرها و روستاهای باقی‌مانده، با هدف پوشش صددرصدی گاز در شهرها و روستاهای بالای 20خانوارجمعیت را هرچه سریع‌تر تکمیل کند. این‌درحالی‌است که به‌نظر می‌رسد دراین میان روستاهایی با کم‌تر از 20خانوارجمعیت، به‌ویژه در مناطق مرزی، باید مورد توجه بیشتری قرار گیرند.
علاوه براین، برخی روستاها بنا به دلایلی مانند سدسازی، استقرار در حریم لوله اصلی انتقال گاز یا نفت و... هنوز در شبکه توزیع گاز قرار نگرفته‌اند؛ روستاهایی که برخی از آنها بیش از 2دهه است که در انتظار تعیین‌تکلیف ازسوی دولت برای گازرسانی هستند. همچنین تکلیف طرح تجمیع روستاهای زیر20خانوار و کوچک باهدف تسهیل در گازرسانی هنوز روشن نشده‌است.
این چالش‌ها درحالی‌است که در استان‌های مرزی کشور چیزی درحدود 12هزارو 132روستا با جمعیت زیر 20خانوار وجود دارد که با یک حساب ساده جمعیتی در حدود 242هزارنفر را چشم‌به‌راه گازرسانی نشان می‌دهد.