عمر مفید تاکسی در ایران تنها 10سال است

مرضیه حسینی- روزنامه‌نگار

سال ۱۳۸۲ آیین‌نامه‌ اسقاط ماشین‌های فرسوده به هیأت دولت رسید و مقرر شد هر سال بین 2هزار تا 3هزار ماشین اسقاطی از رده خارج و جایگزین شوند. پرسش مهم در این رابطه این است که ماشین فرسوده چه ویژگی‌هایی دارد و پیامدهای تردد این قبیل ماشین‌ها بر حیات شهری چیست؟

عمر مفید یک سواری چقدر است؟
سن مجاز وسایل نقلیه به‌طور میانگین حدود ۲۰سال است. البته این عدد مربوط به‌خودروهایی است که مصرف سوخت بالایی ندارند، تعیین عمر مفید برای خودروهایی مانند تاکسی یا اتوبوس که تردد و فرسودگی بالایی دارند، متفاوت است. به‌گفته کارشناسان، عمر مفید سواری شخصی 25سال، سواری دولتی 15سال و تاکسی تنها 10سال است. نکته مهم در رابطه با تعیین عمر مفید یک خودرو، درنظرگرفتن شرایطی است که سبب فرسایش خودرو می‌شود؛ در تعیین زمان فرسودگی خودروها، شرایط فرهنگی، اقتصادی و میزان رشد فناوری در ساخت خودرو مهم است. مثلا در کشوری که از حیث تکنولوژی تولید در سطح بالایی قرار دارد و شرایط تردد خودرو مانند استانداردهای جاده‌ای و شهری نیز در سطح قابل‌قبولی است، عمر مفید وسیله نقلیه بالاتر می‌رود.

چه عواملی باعث فرسودگی خودرو می‌شوند؟
در ایران به‌دلیل فقدان بسترهای گفته‌شده، وسایل نقلیه به سرعت فرسوده شده و به‌گفته عده‌ای از کارشناسان عمر مفیدشان به‌طور متوسط ۵ سال است؛ بنابراین، فرسودگی خودروها به عواملی نظیر شرایط اقلیمی، نحوه تعمیر و نگهداری، کارکرد و طراحی خودرو نیز بستگی دارد. همچنین، عواملی نظیر ایجاد فضای غیررقابتی تولید خودرو در کشور، وجود قطعاتی با استاندارد پایین، کمبود وسایل نقلیه عمومی و اجبار مردم به استفاده از وسیله شخصی و نبود تمایل و توانایی مالی بسیاری از مردم برای اسقاط خودروی فرسوده خود، در فرسایش زودهنگام خودروها و ادامه کار آنها مؤثر است.
 
احتساب سن فرسودگی خودرو چگونه است؟
برای تشخیص خودروی فرسوده و ورود به فرایند اسقاط، عوامل مختلفی درنظر گرفته می‌شود. دو عامل میزان آلایندگی و پایین‌بودن سطح ایمنی خودرو، از مهم‌ترین این فاکتورهاست. خودروهای فرسوده اغلب 8سیلندر و بسیار سوخت‌بر هستند زیرا از سیستم و ساختار به‌روز در مصرف سوخت برخوردار نیستند. خودروهای فرسوده ایمنی بسیار پایینی دارند، بالابودن آمار تصادفات جاده‌ای در ایران گواهی بر پوسیدگی قطعات خودروها، به‌‌پایان‌‎رسیدن عمر مفید آنها و پایین‌‌بودن سطح ایمنی خودروهای فرسوده است.

پیامدهای تداوم کار خودروهای فرسوده
در ایران، تعداد وسایل نقلیه‌ای که سن آنها از ۳۰سال بیشتر باشد، بسیار زیاد است و در مقابل، تعداد وسایل نقلیه‌ای که در سال‌های اخیر از رده خارج شده‌اند به تعداد خودروهای شماره‌گذاری‌شده بسیار ناچیز است. نتیجه ادامه کار خودروهای فرسوده، آلودگی شدید هوا و مشکلات حاصل از آن است زیرا وسایل نقلیه‌ای که با تکنولوژی قدیمی تولید شده‌اند از نظر تولید آلاینده‌های هوا، آلودگی صوتی، مصرف انرژی و سوخت و... در وضعیت نامناسب و غیراستانداردی قرار دارند و به‌علاوه، عدم‌تناسب بین تولید خودرو و خروج خودروهای فرسوده نیز در بروز پیامدهای تردد خودروهای فرسوده مؤثر است. هزینه بالای نگهداری برای دارندگان خودرو از دیگر نتایج ادامه کار خودروهای فرسوده است.

ممنوعیت‌های خودروهای فرسوده
پس از تصویب قانون هوای پاک در مرداد1396 اشخاص حقیقی و حقوقی مالک وسایل نقلیه موتوری اعم از سبک، نیمه‌سنگین، سنگین و موتورسیکلت مکلف شدند وسایل نقلیه خود را پس از رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج کنند. براساس این قانون، حمل بار و مسافر، ‌صدور گواهی معاینه فنی، تخصیص بیمه شخص‌ثالث، ‌خرید‌وفروش، نقل‌وانتقال و تردد وسایل نقلیه فرسوده ممنوع و همچنین اعلام شد پلیس راهنمایی و رانندگی، خودروهای فرسوده را به‌ازای هر روز تردد با عنوان ورود و تردد وسایل نقلیه غیرمجاز در معابر، ‌محدوده‌ها و مناطقی که ممنوع اعلام شده، جریمه کند. این قانون که معیار فرسودگی را تنها سن خودرو قرار داده بود، به‌دلیل اعتراض مالکین ملغی و قانون جدیدی در سال99 ابلاغ شد.