در محاصره پله‌ها

سحر رمضانعلی‌پور


  اهالی محله زرگنده به‌ویژه ساکنان بافت فرسوده و کوچه‌های پلکانی این محله با انبوهی از مشکلات ریز و درشت دست و پنجه نرم می‌کنند. زندگی در دل بافت فرسوده‌ای که تنها مسیر دسترسی به آن عبور از کوچه‌های پلکانی و تنگ و ترش است، بیش از هر چیز دسترسی به امکانات درمانی، آموزشی، رفاهی را برای اهالی محله دشوار کرده است. نبود وسایل حمل‌ونقل عمومی در محدوده بافت فرسوده هم مزید بر علت شده تا ساکنان کوچه‌های پلکانی زرگنده برای دسترسی به مراکز خرید و میدان تره‌بار محله هم با مشکل روبه‌رو شوند. سری به بافت فرسوده زرگنده زده و در گفت‌وگو با اهالی و شورایاران ابعاد مشکل و راهکارهای حل آن را بررسی کرده‌ایم.
در فهرست مشکلات محله زرگنده معضل نبود وسایل حمل‌ونقل عمومی در محدوده بافت فرسوده، کمبود امکانات و خدمات رفاهی و درمانی و... جلب توجه می‌کند. حوالی خیابان‌های عمرانی و دانشگر که کوچه‌های پلکانی از هر سو بافت فرسوده محله را احاطه کرده‌اند، این معضل بیش از دیگر نقاط محله دامنگیر اهالی است. اگرچه محله زرگنده بازار روز دارد و اهالی می‌توانند مایحتاج روزانه خود را با قیمت مناسب از این مرکز تهیه کنند اما دسترسی به بازار روز برای ساکنان بافت فرسوده زرگنده بسیار دشوار است. «‌‌چنگیز سیاوشی» عضو شورایاری محله زرگنده می‌گوید: «زرگنده بازار روز دارد اما دسترسی به آن برای اهالی محله‌های دیگر مثل محله‌ قلهک، صدر و... آسان‌تر است. ساکنان کوچه‌های پلکانی و بافت فرسوده محله ما به دلیل دسترسی نامناسب به وسایل حمل‌ونقل عمومی گاهی قید خرید از بازار روز را می‌زنند و مجبورند مایحتاج خود را از فروشگاه‌های دیگر با قیمت بالاتر بخرند.» سیاوشی ادامه می‌دهد: «پای پیاده از کوچه‌های پلکانی بافت فرسوده محله تا بازار روز بیش از نیم ساعت راه است. راهی که با وجود کوچه‌های پلکانی فراوان، برای ساکنان این محدوده که بیشتر از قشر سالمند هستند طولانی‌تر و دشوارتر هم می‌شود. از طرفی حتی یک خط تاکسی در محدوده بافت فرسوده وجود ندارد. در نتیجه فقط آن دسته از اهالی که خودرو شخصی دارند می‌توانند بدون دردسر از این مرکز خرید کنند.» بازار روز زرگنده هم بدون مشکل نیست. فضای بسیار محدود بازار روز و نبود پارکینگ یک معضل دیگر است. سیاوشی می‌گوید: «برای افرادی که با خودرو شخصی به بازار روز می‌روند هم پیدا کردن جای پارک در اطراف بازار یک دغدغه دیگر است. در این روزهای کرونایی فضای کوچک بازار روز هم می‌تواند مشکل‌ساز باشد. اگر بخشی از رودخانه زرگنده در نزدیکی بازار روز، سرپوشیده و به فضای بازار اضافه شود، گوشه‌ای از مشکلات برطرف می‌شود و اهالی مجبور نیستند برای تهیه دیگر اقلام فهرست خرید خود به محله‌های اطراف مراجعه کنند.»

 تنها بیمارستان محله تعطیل شد
این روزها با وجود کرونا نبود درمانگاه یا بیمارستانی با امکانات مناسب دغدغه اصلی اهالی محله است. تنها بیمارستان زرگنده 2 سال پیش تعطیل شد و حالا اهالی مانده‌اند و یک مرکز درمانی کوچک که ظرفیت و امکاناتش پاسخگوی نیاز آنها نیست. «حمید حبیبی» دبیر شورایاری محله زرگنده می‌گوید: «درمانگاه خیریه رئوف، تنها مرکز درمانی محله ماست که فقط خدمات درمانی سرپایی مثل تزریقات، پزشک عمومی و... دارد. با توجه به مشکلات ترافیکی و دسترسی‌های نامناسب محله، اگر یکی از ساکنان محدوده بافت فرسوده و کوچه‌های پلکانی اطراف آن نیاز به خدمات اورژانسی پیدا کند، برای دسترسی به نزدیک‌ترین بیمارستان در محله‌های دیگر زمان زیادی از دست می‌دهد.» سیاوشی هم از ماجرای تعطیلی بیمارستان می‌گوید: «بیمارستان جواهریان تنها بیمارستان محله بود که بیش از 5 دهه قدمت داشت. اداره این بیمارستان وقفی 10 سال پیش به دانشگاه آزاد واگذار شد و حالا 2 سال است که تعطیل شده. با توجه به دسترسی‌های نامناسب محله، اکنون یکی از مهم‌ترین مطالبات اهالی زرگنده توسعه مراکز درمانی با امکانات مناسب در دل محله است.»

 نه بوستان داریم، نه زمین ورزش
در دل کوچه‌های پلکانی، جایی که املاک ریزدانه و خانه‌های قد و نیم قد روی شیب تند بنا شده‌اند، پیدا کردن زمینی مناسب برای توسعه امکاناتی مثل زمین ورزشی بسیار دشوار است. سرانه ورزش نه تنها در محدوده بافت فرسوده بلکه در سطح محله زرگنده به معنای واقعی صفر است. سیاوشی می‌گوید: «در محله زرگنده نه خبری از سالن ورزشی است و نه حتی یک زمین چمن کوچک. همه سهم جوانان محله از ورزش به باشگاهی کوچک در زیرزمین مسجد امام حسین(ع) محدود می‌شود که این روزها قابل استفاده نیست. در نتیجه جوانان محله مجبورند برای استفاده از امکانات ورزشی راهی محله‌های اطراف شوند.» نبود یک بوستان محلی مناسب که عصرها سالمندان و همسایه‌ها را گرد هم جمع کند هم یکی دیگر از کمبودهای محله زرگنده است. سیاوشی ادامه می‌دهد: «بسیاری از ساکنان بافت فرسوده محله را سالمندان تشکیل داده‌اند؛ اما نه بوستانی دارند و نه محلی برای اجتماع و دورهمی. تنها فضای سبز محله ما بوستانی با مساحت کمتر از 400‌مترمربع است که حتی از امکاناتی مثل سرویس بهداشتی هم بهره‌ای ندارد. تنها بوستان مناسب محله که پاتوق اهالی بود، سال‌ها پیش در روند ساخت بزرگراه صدر از بین رفت و حالا نبود فضای سبز مناسب به یکی دیگر از دغدغه‌های اهالی تبدیل شده است.»


آرش ثمری نیک/ عضو هیئت‌رئیسه شورایاری منطقه 3

 سرای محله ظرفیتی مناسب برای توسعه امکانات
کلید حل بسیاری از مشکلات و کمبودهای محله زرگنده در گرو تجمیع، نوسازی بافت فرسوده و توسعه امکانات است. «آرش ثمری نیک» رابط و عضو هیئت‌رئیسه شورایاری منطقه 3 می‌گوید: «برای حل ریشه‌ای مشکلات محله‌ زرگنده و محله‌هایی که با معضلات بافت فرسوده دست و پنجه نرم می‌کنند، شهرداری باید تدوین سند توسعه محله با محوریت تجمیع پلاک‌های ریزدانه، نوسازی و درنهایت توسعه امکانات و خدمات را در دستور کار قرار دهد. در شکل‌گیری محله زرگنده هم خبری از جانمایی درست امکانات شهری، رفاهی و... نبود و شهرداری در فضاهای محدود موجود در محله مجبور به ساخت اماکنی مثل بازار روز و... شده است. با وجود این، یکی از راهکارهای کوتاه‌مدت برای حل مشکل دسترسی ساکنان بافت فرسوده به بازار روز، راه‌اندازی یک خط تاکسی از محدوده بافت فرسوده تا بازار روز است. همچنین جانمایی و ساخت غرفه‌های کوچک در دل بافت فرسوده هم می‌تواند راهکار دیگری برای حل مشکل باشد.» ثمری‌نیک از ساختمان سرای محله زرگنده به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های مهم این محله برای ارائه خدمات مختلف به اهالی می‌گوید: «ساختمان سرای محله زرگنده یکی از مجهزترین‌سراهای محله در میان محله‌های 12گانه منطقه است. اما هنوز از ظرفیت‌های این ساختمان که در دل بافت فرسوده قرار دارد به درستی استفاده نشده است. از فضاهای موجود در این ساختمان می‌توان با یک برنامه‌ریزی درست برای ارائه خدمات بهداشتی، درمانی، آموزشی، فرهنگی و... به اهالی استفاده کرد. سال گذشته بودجه ساخت مجموعه ورزشی صدر در همسایگی محله زرگنده در قالب پروژه‌های کوچک مقیاس سال 1399 ابلاغ شد. امیدواریم در دوره جدید مدیریت شهری هم همکاری‌های لازم برای ساخت این مجموعه ورزشی انجام شود.»
توسعه امکانات در گرو تجمیع و نوسازی
براساس آمار دفتر توسعه محله صدر و زرگنده حدود 15 هکتار از کل مساحت محله حسن‌آباد زرگنده را بافت فرسوده تشکیل داده است. به عبارت دیگر حدود 900 پلاک فرسوده مسکونی و غیرمسکونی در دل کوچه‌های تنگ و ترش و پلکانی بافت فرسوده زرگنده قرار دارد که کار را برای توسعه خدمات و امکانات شهری و رفاهی در این محدوده بسیار دشوار کرده است. با وجود این، در سال‌های اخیر با نوسازی حدود 20‌درصد از بافت فرسوده زرگنده، راه برای نوسازی هموارتر از گذشته است. «مجتبی رحیمی» مدیر دفتر نوسازی صدر و زرگنده از مانع اصلی نوسازی بافت فرسوده و توسعه امکانات در محله زرگنده می‌گوید: «اگردر بافت فرسوده برخی محله‌های شهر مشکلات مالکیتی مانع اصلی نوسازی است، در زرگنده وجود املاک ریزدانه عامل اصل روند کند نوسازی بافت فرسوده است. در دل کوچه‌های پلکانی املاک ریزدانه 30‌مترمربعی هم پیدا می‌شود که در چند طبقه ساخته شده و چند خانوار در آن سکونت دارند. بنابراین سرمایه‌گذاران به دلیل تراکم جمعیتی و خانوارهای ساکن در این املاک ریزدانه استقبال چندانی از مشارکت در نوسازی نمی‌کنند و تجمیع و نوسازی در این محدوده به کندی پیش می‌رود. اما در جلسات متعددی که با مالکان پلاک‌های فرسوده داشتیم، چند پروژه تجمیعی 3 پلاک و 7 پلاکه و... اجرا شد و امیدواریم گره نوسازی در بافت فرسوده زرگنده که یکی از کلیدهای اصلی توسعه امکانات و خدمات در این محله است زودتر باز شود.»