مرگ در حاشیه کرونا

سمیرا رحیمی ـ روزنامه‌نگار

مصرف مواد‌مخدر در سال2020 در حدود 22درصد بیشتر از سال2010 بوده است. براساس گزارش سازمان ملل متحد، در سال 2020 درحدود 275میلیون نفر در سراسر جهان تحت‌تأثیر شرایط غیرمنتظره و ناخوشایند ناشی از همه‌گیری کووید-19 به مصرف مواد‌مخدر رو آوردند و این میزان 22درصد بالاتر از مصرف جهانی مواد‌مخدر در دهه پیش از آن بوده است. این اطلاعات بخشی از یافته‌های کلیدی و مهم گزارش سالانه دفتر مواد‌مخدر و جرائم سازمان ملل متحد بوده است که در سال2021 منتشر شد. در این گزارش همچنین بازار جهانی مواد‌مخدر و تأثیر آن بر زندگی و سلامت مردم مورد بررسی قرار گرفته است.

افزایش مصرف ماری‌جوآنا در جهان
براساس این گزارش نفوذپذیری ماری‌جوآنا در بعضی از مناطق جهان طی دودهه گذشته چهاربرابر شده است، درحالی‌که درصد بزرگسالانی که این مخدر را به‌عنوان ماده‌ای مخرب و مضر می‌شناسند کاهشی 40درصدی یافته است. این درک اشتباه نسبت به ماری‌جوآنا درحالی ایجاد شده است که شواهد زیادی از آسیب‌ها و مضرات این مخدر برای سلامتی خبر می‌دهند، این آسیب‌ها به‌ویژه در میان افرادی که برای مدتی طولانی از این ماده استفاده می‌کنند دیده می‌شود. علاوه بر این، بیشتر کشورها از افزایش مصرف ماری‌جوآنا در دوران همه‌گیری خبر داده‌اند.
شناخت نادرست از مواد‌مخدر با نرخ بالای مصرف مواد‌مخدر در اتباط است. بحران کووید-19 باعث شد بیش از 100میلیون نفر با فقر شدید دست و پنجه نرم کنند و با بیکارشدن 255نفر در جهان، وضعیت بیکاری و نابرابری در جهان رو به وخامت گذاشت. این شرایط در کنار دیگر سختی‌های همه‌گیری باعث شد تا ابتلا به اختلالات روانی در جهان افزایش پیدا کند و در نتیجه تمامی این عوامل، اختلالات مرتبط با مصرف مواد‌مخدر در جهان شدت گرفت. علاوه بر این تغییراتی در الگوی مصرف مخدرها در جهان مشاهده شده است؛ ازجمله افزایش مصرف ماری‌جوآنا و مصرف غیردرمانی داروهای آرامبخش. فشارهای اقتصادی- اجتماعی که در دوران همه‌گیری بر مردم وارد شده، ازجمله عوامل مؤثر بر افزایش مصرف این مواد بوده است. این افزایش مصرف در شرایطی رخ داده است که دسترسی به انواع داروها به‌واسطه آغاز فروش آنلاین دارو برای همه ساده‌تر شده است و بازار سیاهی در شبکه تاریک به ارزش سالانه 315میلیون دلار ایجاد شده است. قاچاقچیان مواد‌مخدر هم از این بستر نهایت بهره‌برداری را کرده و توانسته‌اند از ضربه اولیه همه‌گیری به سرعت نجات یافته و وضعیت فروش خود را به لطف فناوری و رمز‌ارزها به سطح پیش از همه‌گیری برسانند.
افزایش حجم خرید پستی مواد‌مخدر و داروها از دیگر روند‌هایی است که پس از آغاز همه‌گیری رو به افزایش گذاشته است. براساس گزارش سازمان ملل، توسعه سریع فناوری به همراه چابکی و سازگاری بالای قاچاقچیان مواد‌مخدر با سکوهای جدید آنلاین و استفاده از ابزارهای فناورانه برای فروش مواد‌مخدر بر افزایشی‌شدن روند قاچاق و مصرف مواد‌مخدر در این یک سال تأثیرگذار بوده است.

بازگشت اعتیاد و استفاده اشتراکی از سرنگ
در گزارشی دیگر که براساس یک نظرسنجی گسترده به نگارش درآمده و در ‌آوریل سال 2021 در نشریه International Journal of Drug Policy منتشر شده است، افرادی که تا پیش از آغاز همه‌گیری به‌صورت منظم مواد‌مخدر مصرف می‌کرده‌اند، بعد از آغاز همه‌گیری میزان مصرف خود را افزایش داده‌اند یا به‌خاطر ترس از اوردوز و یا عود دوباره اعتیاد، دچار اضطراب شدید شده‌اند. نظرسنجی مرکز اعتیاد و سلامت روان کانادا با برگزاری نظرسنجی گسترده‌ای در استان بریتیش کلمبیای کانادا به این نتیجه رسیده است که افرادی که پیش از آغاز همه‌گیری به مخدر معتاد بوده‌اند، با آغاز همه‌گیری، بیشتر از هر زمان دیگری در معرض خطر اوردوز و عدم‌توانایی مهار رفتارهای پرخطر قرار گرفته‌اند. 47درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی اعتراف کرده‌اند که میزان مصرف مواد‌مخدر را در این دوران افزایش داده‌اند و 38درصد از شرکت‌کنندگان خود را بیش از هر زمان دیگری به‌واسطه مختل‌شدن شبکه توزیع مواد‌مخدر و دارو که منجر به افزایش قیمت، کمیابی و کاهش خلوص این مواد شده است، خود را در معرض خطر اوردوز احساس می‌کنند. 47درصد از شرکت‌کنندگان هم اعلام کردند با آغاز همه‌گیری و محدودیت‌های مرتبط با آن و کاهش دسترسی به طرح‌ها و برنامه‌های تعویض سرنگ، برای نخستین بار آغاز به استفاده اشتراکی از سرنگ کرده‌اند. 7درصد از شرکت‌کنندگان هم آغاز پاندمی را عامل بازگشت اعتیادشان پس از ترک‌کردن اعلام کرده‌اند. به‌گفته محققان، ‌تنهایی و انزوای افراد در قرنطینه‌ها یکی از عوامل مؤثر در بالابردن شانس بازگشت اعتیاد در افرادی است که به‌تازگی اعتیاد خود را ترک کرده‌اند. محققان همچنین در این نظرسنجی دریافته‌اند آغاز همه‌گیری باعث قطع‌شدن زنجیره خیابانی فروش مخدر شده و این موضوع مرگ‌ومیر ناشی از اوردوز را در میان معتادان افزایش داده است. طی چهار‌ماه اول آغاز همه‌گیری، میزان اوردوز مواد‌مخدر تنها در استان بریتیش‌کلمبیای کانادا 72درصد افزایش داشته است.

موج بلند اوردوز بر سر جهان
واشنگتن پست هم در گزارش جولای 2021 خود از افزایش 30درصدی اوردوز مخدر در آمریکا در سال آغاز همه‌گیری کرونا خبر داده است. براساس این گزارش مرگ‌ومیر ناشی از اوردوز مواد‌مخدر در آمریکا در سال2020 به‌صورت تخمینی به 93هزار و 331نفر رسیده است که نسبت به آمار سال2019 درحدود 21هزار مورد افزایش داشته است. به‌گفته کیت هامفری، استاد روانشناسی دانشگاه استنفورد، این بالاترین میزان افزایش آمار اوردوز در تاریخ ایالات متحده بوده است. اصلی‌ترین ماده افیونی یا اپیئویدی که عامل اوردوز در آمریکا شناخته شده است، فنتانیل غیرقانونی است. مرگ‌ومیر ناشی از اوپیوئید‌ها در سال 2020 در آمریکا به 69710نفر رسیده است و در کنار آن مرگ‌ومیر ناشی از مصرف زیاد از حد متانفتامین و کوکائین هم افزایش یافته است. مرگ‌ومیر به‌خاطر اوردوز در اثر مصرف غیردرمانی داروهای آرام‌بخشی مانند والیوم، زاناکس و آتیوان هم در آمریکا جهشی قابل‌توجه داشته و در سال 2020 بیش از 6برابر شده است. کاهش دسترسی به خدمات درمانی، کمیاب‌شدن داروهای ضد‌اعتیاد، افزایش اضطراب و تنهایی و انزوای معتادان در دوران همه‌گیری، عوامل اصلی افزایش آمار مرگ‌ومیر ناشی از مصرف مواد‌مخدر در آمریکا اعلام شده‌اند.