ترکیب نور و هندسه شخصی

  سعید برآبادی

هنرمندان و معماران فراوانی سودای طراحی و ساخت ایستگاه‌های مترو را در سر پرورانده‌اند؛ بعضی موفق شده‌اند؛ آنچنان که سبکی هنری برای خود و نسل‌های بعد به‌وجود آورده‌اند و بعضی دیگر هم نه، کارهای متوسط و محیط‌های بی‌جلال و زیبایی و در نهایت این دسته، یا آرام‌آرام فراموش می‌شوند یا در غبار روزمرگی زمانه، گم. دو ایستگاه مترویی که زاها حدید طراحی کرده اما در نوع خود منحصر‌به‌فرد هستند؛ ترکیبی از شکل‌های هنری عجیب و غریب که مختص سلیقه این معمار هستند و بازی رنگ و نور و سایه. او که یکی از مشهورترین هنرمندان و معماران جهان و در زمان حیات، بیست‌و‌ششمین زن قدرتمند جهان لقب داشت، توانست با این دو نمونه، نشان دهد که ایستگاه‌های مترو در هر شهر و کشوری می‌توانند مستقیما براساس اصول زیباشناسی فرهنگی آن اقلیم و ملاحظات زیست‌محیطی آن جغرافیا طراحی و خلق شوند.


اصلی‌ترین ایده زاها حدید و استودیوی A-Lab در ساخت این ایستگاه مرکزی که در حقیقت از 2ایستگاه چسبیده به هم (به نام‌های Fornebu و Fornbuporten) تشکیل می‌شد، پوشش بافت اطراف ایستگاه و تلاش برای تجاری‌سازی‌ محور گردشگری میان دو ایستگاه بود.

طرح زاها حدید به 2اصل معماری توجه دارد؛ رابطه بنا با محیط پیرامونش و چگونگی قرار گرفتن اشکال غیرهندسی کنار هم. او در کلاس‌های درسش مدام به شاگردان خود توصیه می‌کرد که به جهان معماری به‌عنوان یک جهان با هندسه‌ای غیررسمی نگاه کنند. در این ایستگاه، موج‌های بصری‌ای که محیط تولید کرده‌، آرام‌آرام به خروجی‌های تماما شیشه‌ای می‌رسد.


اسلوی نروژ یکی از بکرترین محیط‌های زیست شهری را در دنیا دارد. زاها حدید با شیشه‌ای کردن جداره‌های بنای ایستگاه Fornebu علاوه بر کمک به نفوذ آفتاب و کاهش مصرف انرژی ایستگاه، اجازه داده است این طبیعت بکر تا کنار ریل قطار همراه مسافر باشد.

ناپل؛  میزبان حدید
طرح حدید برای نروژی‌ها، بلندپروازانه‌ بود و در نهایت به اجرا درنیامد اما این سرنوشت عجیب تنها گریبان این اثر هنری او را نگرفت. بسیاری از آثار معماری حدید به‌خاطر آنچه منتقدان آن را تفرعن بیش از حد می‌گویند هیچ‌گاه روی اجرا به‌ خود ندیدند اما طراحی او برای پایانه ریلی شهر ناپل ایتالیا نه‌تنها به اجرا درآمد بلکه بدل به یکی از دیدنی‌های معاصر این شهر شده است.

به جهت قرار گرفتن سایه‌بان‌ها توجه کنید! خطوط کشیده و سر به آسمان برده بنا را نگاهی بیندازید! اینها مولفه‌های معماری و امضای هنری زاها حدید به‌حساب می‌آیند. او که معماری عراقی‌الاصل بود توانست بار دیگر با آثارش، اهمیت فرهنگ شهری در ساخت سازه‌های عمومی را نشان دهد.

بدنه روشن ایستگاه، مخاطب را ناخودآگاه یاد صخره‌های سفید ساحل ایتالیا می‌اندازد. زاها حدید تا توانسته نور را به درون بنا کشیده و با طراحی پنجره‌ها و نورگیرهای غیرهندسی منحصر‌به‌فرد، تمام ایستگاه را غرق در نور کرده است.

همانطور که از نامش پیداست، این ایستگاه فراتر از یک ایستگاه مترو، یک پایانه حمل‌ونقل ریلی است به‌طوری که مقامات ناپل حاضر شدند هزینه گزاف زاها حدید و اجرای طرحش را بپردازند اما نام او برای به سر زبان افتادن شهرشان، گوش به گوش بچرخد. پایانه حمل‌ونقل ریلی ناپل قرار است با چنین معماری منحصر‌به‌فردی، حلقه واسطه و البته هنری کریدور حمل‌ونقل ریلی در جنوب ایتالیا شود.