درباره تاریخچه و وجه تسمیه محله معروف و قدیمی شرق پایتخت چه می‌دانید؟
از تهران- پاریس تا تهرانپارس
یکی از محله‌های قدیمی و معروف شرق تهران، محله تهرانپارس است؛ محله‌ای دارای 4میدان و شهرک‌هایی مانند شهرک امید، شهید بهشتی، فرهنگیان و پارس که با خیابان‌ها و بلوارهای مهمش مانند بلوار تیرانداز، بلوار پروین، خیابان جشنواره، خیابان رشید، خیابان استخر و... در میان اهالی پایتخت شناخته می‌شود. تقریبا همه ما ساکنان کلانشهر تهران، با این محله حتی شده به اندازه یک اسم آشنایی داریم، اما کمتر کسی از ما می‌داند پشت شکل‌گیری این محله و نام امروزی‌اش، چه داستان جالبی وجود دارد. داستانی که از نام مجیدآباد در سال‌های دور شروع می‌شود و به تهران پاریس سال‌های بعد می‌رسد. اگر می‌خواهید بیشتر درباره تاریخچه و وجه تسمیه محله تهرانپارس بدانید، این گزارش کوتاه را از دست ندهید.
یادگار پسر حاجب‌الدوله
اگر درباره شکل‌گیری هسته اولیه تهرانپارس کنجکاو هستید، باید بگوییم که قدمت این محله قدیمی تهران به دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار، یعنی حدود 150سال پیش برمی‌گردد. در آن روزگار سلطان صاحبقران زمین‌های این محدوده را به میرزا محمدخان ابری (بسطامی)، معروف به حاجب‌الدوله از درباریانش بخشیده بود که او هم محدوده زمین‌هایش را به نام پسرش مجیدخان نامگذاری کرد. مجیدخان که در تاریخ آمده برادر محمدحسن خان محقق‌السلطنه، محمدحسین‌خان مشیر خلوت و سلیمان‌خان یمین خلوت بود، در سال 1283هجری قمری در جوانی درگذشت، اما نامش روی این اراضی باقی ماند و تا مدت‌ها ساکنان تهران قدیم به محله تهرانپارس امروزی، مجیدآباد می‌گفتند. همین حالا هم هنوز محله‌ای در محدوده تهرانپارس وجود دارد که با نام مجیدآباد به حیات خودش ادامه می‌دهد.
محله ابوالقاسم‌خان بختیار
روزگار به همین شکل سپری شد تا اینکه با روی کار آمدن رضاشاه، اراضی مجیدآباد یا همین تهرانپارس امروزی، به لطفعلی امیرمفخم بختیاری یکی از سران ایل بختیار رسید. بعد از او هم پسرش ابوالقاسم‌خان بختیار مالک زمین‌های مجیدآباد شد. درنهایت در سال 1310خورشیدی، بی‌بی عظیمه که بیوه ابوالقاسم‌خان بختیار بود، زمین‌های تحت مالکیتش را برای فروش گذاشت. زمین‌هایی که شامل سه قریه مجیدآباد، مهدی‌آباد و حسین‌آباد می‌شدند.
خریدن تهرانپارس
با آگهی شدن زمین‌های این محدوده برای فروش، شخصی به نام هرمز آرش که یکی از سرمایه‌داران زرتشتی بود، تمام این زمین‌ها را از خانواده بختیار خریداری کرد. با مطالعاتی که در این خصوص صورت گرفته، مشخص شده که تمامی این اراضی مجیدآباد، به نام هرمز آرش و همسرش پری (پروین) آگاهی، به‌صورت سه دانگ، سه دانگ انتقال پیدا کرد. اینطور گفته می‌شود که ارباب هرمز که نامش تا همیشه با محله تهرانپارس گره خورده، برای خرید این اراضی مبلغ یک میلیون و 200هزار تومان پرداخت کرده است.
ساخت محله به‌دست ارباب هرمز
ارباب هرمز به‌دنبال آبادانی و شهرسازی در این اراضی بود. به همین دلیل هم خودش و هم همسرش به فردی به نام ارباب وفادار تفتی وکالت تام دادند تا او به همراه افراد دیگری ازجمله رستم مرزبان، گروهی از مهندسان را برای انجام کارهای زیرساختی مانند نقشه‌برداری، خیابان‌کشی، ساخت مخازن آب، برپایی کارخانه برق و مرکز مخابراتی، جانمایی مراکز عام‌المنفعه مانند درمانگاه، مسجد و مدرسه، ساخت مراکز پلیس و... دعوت به‌کار کند. خیلی زود این اتفاق افتاد و اراضی‌ای که تا پیش از این بدون استفاده رها شده بود، به یک محله تمام‌عیار شهری و مدرن تبدیل شد. خود ارباب هرمز هم در ابتدای خیابان جشنواره، حدود 50متر جلوتر از چهارراه اشراق امروزی، مدرسه زرتشتیان را بنا کرد. خلاصه اینکه با خیابان‌بندی و جدول‌کشی اراضی مجیدآباد و در یک کلام به‌وجود آمدن ساختار شهری در این محدوده، شمار فراوانی از زرتشتیان به سمت تهرانپارس امروزی کوچ کردند و در آنجا ساکن شدند.
عمارت ارباب هرمز موزه گرافیک
تا از بحث ارباب هرمز خارج نشده‌ایم، این نکته را هم ذکر کنیم که ارباب هرمز در اراضی مجیدآباد خانه‌ای داشت که این خانه هنوز هم وجود دارد. عمارت ارباب هرمز که در داخل پارک پلیس امروزی قرار دارد، درواقع ارثیه ارباب هرمز از پدرش بوده و یک عمارت قاجاری دو طبقه است. این بنا در سال 1384 توسط مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره 14610 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و با مرمت و بازسازی صورت گرفته روی آن در ابتدایی دهه 90، حالا موزه گرافیک ایران است.
خانواده ارباب هرمز
شاید برایتان جالب باشد بدانید نام برخی از معابر محله تهرانپارس، از خانواده ارباب هرمز به یادگار مانده است. این سرمایه‌دار زرتشتی با آبادکردن محله تهرانپارس امروزی، برخی از معابر یا اماکن مختلف در این محله را به نام خانواده‌اش نامگذاری کرد. به‌عنوان مثال بیمارستان آرش از نام خانوادگی ارباب هرمز برآمده و نام بلوار و میدان پروین از روی نام همسر ارباب هرمز برداشته شده است. همچنین نام پدر ارباب هرمز تیرانداز بود؛ نامی که این روزها اهالی محله تهرانپارس برای نامیدن چهارراه تقاطع خیابان حجربن‌عدی و رسالت از آن استفاده می‌کنند. نام بلوار اصلی تهرانپارس نیز که از فلکه چهارم زیر بزرگراه زین‌الدین در شمال آغاز می‌شود و تا سه‌راه تهرانپارس در تقاطع خیابان دماوند ادامه دارد، تیرانداز آرش است. ضمن اینکه در گذشته میدان‌های چهارگانه تهرانپارس به‌ترتیب به نام‌های هرمز، تفتی (نام خانوادگی سازنده محله تهرانپارس)، رویین‌تن (پسر ارباب هرمز) و وفادار (نام کوچک سازنده محله تهرانپارس) خوانده می‌شدند.
تهرانپارس را فرانسوی‌ها ساختند
خب برگردیم به قصه نامگذاری محله تهرانپارس. تقریبا یک دهه پس از آنکه ارباب هرمز مالک زمین‌های مجیدآباد شد و به آبادانی آن پرداخت، یعنی در دهه 20، پای فرانسوی‌ها نیز به شرق پایتخت باز شد. آنها به طراحی محله‌هایی مدرن در شرق تهران پرداختند که محله نارمک و تهرانپارس ازجمله آن‌هاست. جالب اینکه با طراحی اراضی مجیدآباد به دستور ارباب هرمز به‌دست فرانسوی‌ها و از آنجایی که ساکنان این محدوده معتقد بودند محله‌شان بر مبنای اصول شهرسازی پاریس ساخته شده، نام این محله به تهران پاریس تغییر پیدا کرد. بعدها در تغییرات زبانی، تهران پاریس، تهرانپارس شد و این نام تا به امروز روی محله ساخته شده به‌دست فرانسوی‌ها باقی مانده است.
در همینه زمینه :
