جای پارک کیمیا شد

زینب  زینال‌زاده ـ خبر‌نگار

«تأمین نشدن فضای کافی برای پارک خودرو در واحدهای تجاری، اداری و مسکونی سبب شده امروز تهران با چالش بزرگ کمبود پارکینگ مواجه شود.» این، جمله رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران است که نشان می‌دهد معضل کمبود پارکینگ جدی است و پایتخت همچنان در تب نبود فضای کافی برای پارک خودروها می‌سوزد. مشکلی که به دغدغه بزرگ شهروندان تبدیل شده است؛ چرا که مردم روزانه به‌طور میانگین 15تا 45دقیقه و گاهی حتی تا یک ساعت در جست‌وجوی جای پارک در خیابان‌های تهران هستند و همین مدت زمان کافی‌است تا 225هزار لیتر بنزین سوخت شود و هدر برود و البته که بر میزان ذرات آلاینده هوا بیفزاید. سرپیچی شهروندان از قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی و متوسل شدن آنها به پارک‌های دوبل و در برخی از معابر، پارک سوبل هم تبعات دیگر کمبود جای پارک کافی در پایتخت است که سبب ایجاد یا کور شدن گره ترافیکی در خیابان‌های اصلی و پرتردد به‌ویژه‌ در هسته مرکز شهر می‌شود. بر این اساس، همزمان با افزایش 25تا 30درصدی ترافیک تهران در آستانه ‌ماه مهر، جای پارک هم کیمیا شده و این روزها خودروها در بسیاری از معابر پایتخت به‌ویژه محدوده‌های شمالی و مرکزی دوبله و سوبله پارک می‌کنند.

قانون در حمایت از عابران
نتایج کمبود پارکینگ به اینجا ختم نمی‌شود و شهروندان برای حفظ جای پارک، مقابل منزل یا محل کسب‌وکارشان اقدام به تصرف معابر عمومی می‌کنند. معابری که براساس قانون مدنی متعلق به همه شهروندان است و براساس ماده24هیچ‌کس نمی‌تواند راه یا مسیر عامه و کوچه را تملک کند و براساس ماده 92قانون مدنی هر کسی می‌تواند از امکانات معابر عمومی بهره‌مند شود. سیدمحمود محمدی، حقوقدان در گفت‌و‌گو با همشهری به مواد 92تا108 قانون مدنی اشاره می‌کند و می‌گوید: «پارک خودرو در کوچه‌ها نباید مسیر رفت‌وآمد را مسدود کند و اگر این کار در هر مکانی اعم از کوچه یا خیابان سبب مزاحمت شود، مردم می‌توانند به مراجع قانونی و انتظامی، شکایت کنند.» 
همه این مواد قانونی بیانگر حقوق شهروندان در شهر است؛ حقی که این روزها در سایه کمبود پارکینگ نادیده گرفته می‌شود و از این‌رو، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران معتقد است با احیای طرح پارکومتر (پارکبان مکانیزه) در مناطق 22گانه، عدالت در بهره‌مندی از جای پارک خودرو در معابر عمومی برای همگان برقرار می‌شود. در سال 98تهران به 5پهنه (شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکزی) تقسیم و مقرر شد طرح پارکومتر در 3تا4منطقه از هر پهنه اجرایی شود. پایلوت این طرح در منطقه2 اجرایی شد که بنا به دلایل مختلف ازجمله مبلغ توقف، این فرایند تا حدودی با کندی پیش رفت و خیلی موفقیت آمیز نبود. سیدجعفر تشکری هاشمی با تأکید بر احیای طرح پارکومتر و استفاده از آن در معابر پرتردد، می‌گوید: «طرح پارکومتر باید در نقاطی از شهر اجرا شود که از یک سو، اختلالی در تردد خودروها ایجاد نکند و از سوی دیگر هم تقاضا برای پارک خودرو وجود داشته باشد؛ بنابراین نیاز به بررسی و شناسایی نقاط در مناطق و اجرای این طرح در آنهاست. در حقیقت با یک بازنگری و رفع نواقص می‌توان با استفاده از این روش فضای پارک خودروها و حجم ترافیک در شهر را مدیریت کرد.» 
او با بیان اینکه کلیات طرح مشکلی ندارد و با بازنگری از سوی شهرداری تهران و ساده‌سازی‌ کردن برای جلب مشارکت بخش خصوصی می‌توان آن را مطلوب‌تر اجرایی کرد، عنوان می‌کند: «در پارکینگ‌سازی می‌توان از ظرفیت مشارکت شهروندان استفاده کرد. در واقع مانند ساخت ساختمان‌های مسکونی و تجاری باید از طریق ارائه تسهیلات امکان ساخت پارکینگ‌های طبقاتی با مشارکت شهروندان فراهم شود.»

پارکینگ‌های مکانیزه فعال می‌شوند
پارکینگ‌های مکانیزه بخشی از امکانات شهری هستند که در سال‌های متمادی برای کاهش مشکل کمبود فضای پارک در شهر احداث شده‌اند، اما در گذر زمان تعدادی از آنها تعطیل شدند. هر چند سیدمناف هاشمی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران در ارائه گزارش عملکرد معاونت از احداث 40پارکینگ مکانیزه طی 6ماهه نخست امسال خبر داده، اما به ‌گفته تشکری هاشمی بخش زیادی از پارکینگ‌های مکانیزه موجود بلااستفاده هستند.
او با بیان اینکه امروز پایتخت با مشکل جدی پارکینگ مواجه است و این امکانات باید به چرخه استفاده برگردند، می‌گوید: «امکانات موجود در شهر اعم از پارکینگ‌های مکانیزه یا حتی اتوبوس‌ها و قطارهای مترو اگر به‌موقع تعمیر، نگهداری و سرویس نشوند حتماً از سرویس خدمت رسانی خارج می‌شوند. به همین دلیل در سال‌های گذشته از پارکینگ‌های مکانیزه، خوب نگهداری نشده، تعمیر آنها به‌موقع صورت نگرفته و تعطیل شده‌اند. از این‌رو تعمیر، نگهداری و استفاده از آنها در اولویت قرار دارد و این موضوع را با جدیت در کمیسیون پیگیری می‌کنیم.» طرح جامع پارکینگ هم موضوع دیگری است که رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران به آن اشاره و تأکید می‌کند: «این طرح با توجه به شرایط کنونی تهران نیاز به بازنگری دارد و باید احیا و به‌روزرسانی شود که حتماً با همکاری شهرداری این کار را انجام خواهیم داد.»

پارک حاشیه‌ای هوشمند
پارک حاشیه‌ای هوشمند از جمله طرح‌های موفق در کاهش معضلات کمبود پارکینگ محسوب می‌شود و به‌گفته معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران، ساماندهی و مدیریت 34هزار فضای پارک حاشیه‌ای مکانیزه و توسعه 40هزار فضای پارک حاشیه‌ای مکانیزه برنامه‌های پیش‌بینی شده در این حوزه هستند. سازمان «فاوا»ی شهرداری تهران هم در راستای ایجاد زیرساخت‌های پارک حاشیه‌ای هوشمند، اقداماتی انجام داده است. 
محمد فرجود با بیان اینکه با هوشمند‌سازی‌ حتی در موضوع پارکینگ، خدمات بهتری به شهروندان ارائه می‌شود در تشریح طرح پارک حاشیه‌ای هوشمند می‌گوید: «این طرح در راستای کاهش معضلات ناشی از کمبود پارکینگ به‌صورت پایلوت در منطقه2 اجرا شده و مجموع پارک حاشیه‌ای در این منطقه را به 11هزار فضا رسانده است.» 
به‌گفته او شهروندان از طریق سامانه و اپلیکیشن تهران من، می‌توانند به این خدمات دسترسی داشته باشند. مدیرعامل سازمان فاوا در ادامه اظهار می‌کند: «فضاهای پارک خودرو در سامانه و اپلیکیشن تهران من در سه رنگ سبز (فضای کافی و مناسب برای پارک)، نارنجی (فضای کم برای پارک) و قرمز (نبود فضا برای پارک خودرو) مشخص شده‌اند و شهروندان با توجه به موقعیتی که در آن قرار دارند می‌توانند وضعیت جای پارک را رصد کنند.» براساس پیش‌بینی‌ها قرار است در پهنه مرکزی (مناطق11،6،5و12) حدود 37هزار فضای پارک حاشیه‌ای هوشمند ایجاد شود که قطعاً می‌تواند بخش زیادی از مشکلات کمبود پارکینگ را در پایتخت مرتفع ‌کند.

فرهنگسازی‌ نیاز به زیرساخت دارد
عده‌ای معتقدند از طریق فرهنگسازی‌ و آموزش حقوق شهروندی، می‌توان مشکل کمبود پارکینگ را رفع کرد، اما عضو کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران این موضوع را منوط به فراهم شدن زیرساخت‌ها می‌داند. سیداحمد علوی در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «معضل پارکینگ چند وجه دارد و برای رفع آن باید همه ابعاد آن مورد توجه قرار گیرد. یک بعد مربوط به حوزه شهرسازی و مجوزی است که برای ساختمان‌های تجاری، اداری و مسکونی داده می‌شود که قطعاً باید تأمین پارکینگ در آنها لحاظ شود. بعد دیگر تأمین پارکینگ عمومی در نقاط پرتردد است که باید مسئولان حوزه معاونت حمل‌ونقل این موضوع را مدنظر قرار دهند و در نهایت باید زیرساخت‌هایی در شهر فراهم شود تا دسترسی شهروندان به پارکینگ‌های شهری تسریع گردد.» او با تأیید تصرف معابر عمومی توسط شهروندان عنوان می‌کند: «اگر به همه موارد و ابعاد توجه شود قطعاً معضل پارکینگ حل خواهد شد و دیگر نیازی نیست شهروندان برای حفظ جای پارک، معابر عمومی را تصرف کنند و با این کار از یک سو حقوق سایر شهروندان را تضییع کنند و از سوی دیگر سبب ایجاد ترافیک شوند.» 
علوی در ادامه با بیان اینکه امروز معضل کمبود پارکینگ بسیار جدی است و برای برون‌رفت از آن آموزش شهروندان و فرهنگسازی‌ در راستای احترام گذاشتن به حق و حقوق دیگران گزینه مناسبی نیست، می‌گوید: «کارهای آموزشی زمانی مؤثر و تأثیرگذار خواهند بود که زیرساخت‌های لازم در شهر وجود داشته باشد. وقتی در معضل کمبود پارکینگ زیرساخت‌هایی ازجمله جای پارک مناسب، اپلیکشین یا سامانه برای دسترسی آسان فراهم نشده است، چگونه می‌توان به مردم آموزش داد که نباید معابر عمومی را اشغال کنند؟ پس قبل از هر اقدامی باید زیرساخت‌های مورد نیاز برای حل معضل کمبود پارکینگ در تهران فراهم شود و پس از آن با کمک سمن‌ها که بازوان اجرایی مدیریت شهری هستند، به شهروندان آموزش رعایت حق و حقوق شهروندی داد و به آنها یادآوری کرد که رعایت حقوق شهروندی سبب می‌شود زندگی توأم با آرامشی را در شهر تجربه کنند.»
عضو کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران به روش ترکیبی هم اشاره و عنوان می‌کند: « حتی می‌توان از طریق آموزش، شهروندان را به استفاده از حمل‌ونقل ترکیبی ترغیب کرد و از آنها خواست پس از یافتن جای پارک مناسب در شهر برای ادامه مسیر از حمل‌ونقل عمومی مانند مترو استفاده کنند یا حتی پیاده به راه خود ادامه دهند.» به‌گفته سیداحمد علوی توجه به جنبه‌های مختلف معضل کمبود پارکینگ و فراهم شدن زیرساخت‌ها منجر به رفع مشکل کمبود پارکینگ، باز شدن گره ترافیک و کاهش میزان آلودگی هوا می‌شود. 

 مکث
ایجاد درآمد پایدار با احیای پارکینگ‌های مکانیزه

پگاه جعفری حقیقت‌پور، دستیار مدیرکل معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران: تمرکز فعالیت‌های شهری و پویایی زندگی در شهر و نیاز شهروندان به جابه‌جایی سریع روزمره، منجر به این شده است که شهروندان تمایل به حمل‌ونقل سریع‌تر داشته باشند. گاهی زندگی در کلانشهر تهران منجر به این می‌شود که حمل‌ونقل عمومی پاسخگوی نیاز شهروندان نباشد و در نتیجه نیاز به استفاده از خودروی شخصی در سطح شهر، افزایش تردد وسایل نقلیه را به‌دنبال خواهد داشت که با توجه به عدم‌تأمین ظرفیت‌های لازم برای سرویس دهی به رشد عظیم خودرو معضلات شهری ویژه‌ای را پیش روی مدیریت شهری قرار داده است. کاهش ظرفیت معابر به‌علت پارک حاشیه‌ای، حرکت‌های نامنظم وسایل نقلیه که به‌دنبال فضای مناسب برای پارک هستند و توقف‌های حاصل از ورود و یا خروج یک خودرو به محل پارک حاشیه خیابان دست به‌دست هم داده و سبب تشدید ترافیک معابر شده‌اند. از طرفی مدیریت شهری با مشکل فزونی قیمت زمین و وسعت نامناسب زمین برای احداث پارکینگ در مراکز شهرها مواجه است. این در حالی است که کلانشهر تهران نیاز مبرمی به احداث تعداد زیادی پارکینگ دارد و زمین‌های موجود در مناطق شهری نیز پتانسیل ایجاد پارکینگ مکانیزه و طبقاتی را دارند. اگر به تجارب جهانی در برخورد با این مشکل نگاهی داشته باشیم، خواهیم دید که در برخی از کشورها استفاده از پارکینگ‌های مکانیزه به‌عنوان راه‌حلی مناسب جهت کاهش ترافیک و حتی درآمد مالی پایدار برای شهرداری‌ها معرفی شده است. این پارکینگ ها با استفاده از ابزار مکانیکی در جابه‌جایی خودرو، در فضای کمتر ظرفیت بیشتری برای پارک خودرو در اختیار می‌گذارند. پس وقتی نیاز و ظرفیت وجود دارد چرا باید تعلل کرد و گام برنداشت؟