تأثیر کرونا بر مغز
تحلیل مغز یک بیمار مبتلا به کرونا
پویا ملکوتی، متخصص مغزو و اعصاب می‌گوید عوارض روانی کرونا پس از بهبودی فرد بیمار ادامه دارد
مرضیه ثمره‌حسینی ـ روزنامه‌نگار
تحقیقات علمی و پزشکی نشان می‌دهد که تأثیرات کرونا بر سلامت مغز و روان امری عادی است. اثرات کووید-19 بر مغز به‌گونه‌ای است که بیمار حین بیماری و حتی پس از بهبودی در معرض اختلالات مغزی و عصبی ازجمله مشکلات روحی و روانی قرار می‌گیرد. در صحبت با پویا ملکوتی، متخصص مغز و اعصاب، به بررسی عوارض بیماری کرونا بر عملکرد مغز و راه‌های کاهش این عوارض پرداختیم.
افسردگی و خستگی مزمن
متخصص مغز و اعصاب با تأکید بر اینکه تحقیقات درخصوص پیامدهای کرونا بر مغز و روان ادامه دارد و به‌دلیل جدیدبودن این دستاوردها نمی‌توان نظر قطعی در این خصوص ارائه داد، می‌افزاید: زمانی‌که از تأثیر کرونا بر مغز صحبت می‌کنیم، منظورمان عوارض کلی‌تری است که روان و ذهن فرد را نیز درگیر می‌کند.
مشاهدات عینی و پژوهش‌ها نشان می‌دهد که یکی از جدی‌ترین عوارض کرونا بر مغز و روان، حتی در میان بسیاری از کسانی که به نوع خفیف آن مبتلا می‌شوند، احساس نوعی خستگی مزمن در دوران ابتلا و به‌ویژه پس از بهبودی است.
این خستگی اغلب با سطوح متفاوتی از افسردگی همراه است. این افسردگی بسته به فرد و شدت بیماری، از خفیف تا شدید قابل تقسیم است. خستگی مزمن به‌گونه‌ای است که با استراحت و خوابیدن زیاد هم برطرف نشده و به‌واقع نوعی خستگی ذهنی است. مشخص نیست عارض‌شدن این حالت، یعنی افسردگی و بی‌میلی شدید به انجام کارهایی که پیش‌تر برای فرد حتی در اولویت بودند، چه میزان زمان‌بر است. در بعضی از افراد این حالت ماه‌ها به طول می‌انجامد.
خطر سکته مغزی
سکته مغزی خطرناک‌ترین عارضه بیماری کروناست. بنا به‌گفته متخصص مغز و اعصاب، مشاهدات نشان می‌دهند که حدود 4 تا 5درصد بیمارانی که به کرونا مبتلا شده‌اند دچار سکته‌های مغزی شده و حدود ۲۵ الی ۳۰درصد بیمارانی که ناراحتی‌های مرتبط با مغز و اعصاب دارند، به این بیماری دچار شده‌اند.
به‌صورت‌کلی کسانی که مشکلات عروق مغزی دارند بیشتر در معرض اثرات مغزی کرونا هستند و البته این ویروس در افرادی که سابقه بیماری مغزی ندارند هم می‌تواند منجر به بیماری‌های نورولوژیک شود. کرونا همچنین بر سیستم عصبی بیمارانی که دچار بیماری‌های مغز و اعصاب همچون ام‌اس، پارکینسون، آلزایمر و بیماری میاستنی گراویس (اختلال عصبی-عضلانی) هستند، اثر بیشتری می‌گذارد. تأثیرات دیگری که کرونا بر مغز دارد، به ایجاد اختلال در عروق قلبی برمی‌گردد به این معنی که کرونا در بسیاری از موارد، بدن را دچار آمبولی (انعقاد خون و لخته) کرده و فرد را دچار سکته‌های ناگهانی مغزی بر اثر گرفتگی رگ‌ها می‌کند.
حتی بیماران مغزی بهبودیافته از کرونا نیز همواره در معرض تهدید لخته‌های خونی و عروقی هستند. بیماری کرونا همچنین فرد را دچار افزایش یا کاهش ضربان قلب کرده و این آریتمی قلبی بر فرایند کارکرد مغز تأثیر منفی دارد. کاهش حافظه و تغییر در خلق و خو از دیگر پیامدهای کرونا بر مغز و سیستم عصبی است.
سردرد و سرگیجه و کاهش حس بویایی و چشایی
از دیگر عوارض عصبی و مغزی بر اثر بیماری کرونا که در فرم‌های ملایم بیماری نیز احتمال بروز آنها وجود دارد، این است که بسیاری از بیماران مبتلا به کرونا دارای علائم نورولوژیک هستند و دست‌کم ۱۵درصد آنها با علائم سردرد، سرگیجه و گیجی به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند. بعضی از این بیماران به تشنج و کاهش اکسیژن‌رسانی به خون دچار شده و در ادامه سطح هوشیاری‌شان پایین می‌آید و به اختلات بویایی و چشایی نیز دچار می‌شوند.
اضطراب، استرس و دلشوره دائم
از دیگر عوارض کرونا بر مغز و به همین اعتبار بر روان فرد، این است که فرد مبتلا پس از بهبودی نیز به‌صورت مدام احساس اضطراب، استرس و دلشوره دارد. این اضطراب و دلشوره، وجه روانی دیگری هم دارد.
به این معنا که فرد مبتلا به کرونا، به‌ویژه کسی که درگیری بالای ریه دارد، خود را بسیار به مرگ نزدیک می‌بیند و این مسئله در او تولید نوع شدیدی از اضطراب می‌کند که پس از بهبودی نیز گریبانگیرش است. این استرس گاهی به اندازه‌ای سیستم عصب در مغز را متاثر می‌کند که فرد پس از بهبودی نیز وادار به مصرف قرص سرترالین (داروی ضدافسردگی) می‌شود.
این حالت، فرد بهبودیافته را به دلشوره‌ای دائم دچار کرده، گویی هر لحظه منتظر رخداد اتفاق بدی است یا با کوچک‌ترین مسائل دچار ترس و دلشوره می‌شود.
تأثیر ویتامین دی، ث و ب بر بهبود عملکرد مغز
نظر دکتر ملکوتی در مورد تأثیر تغذیه و مصرف ویتامین‌ها بر کاهش و رفع عوارض کرونا این است که هنوز نمی‌توان با اطمینان گفت که مواد غذایی و ویتامین‌ها بر جبران آسیب‌هایی که بر اثر کرونا بر مغز و حتی سایر اندام‌ها عارض می‌شوند مؤثرند اما واضح است که مصرف گروه‌های مختلف از ویتامین‌ها و موادغذایی مغذی، با بالابردن سطح ایمنی بدن، هم از ابتلا به کرونا تا حد زیادی جلوگیری می‌کند و هم در فرایند احیای بدن در دوران بهبودی مؤثر است. به‌عنوان مثال تأثیر زینک، ویتامین د3 در 1000میلی‌گرم روزانه، خوردن ویتامین ث روزانه 500 تا 100میلی‌گرم و برای مبتلایان به کرونا روزی هزار میلی‌گرم، مصرف ویتامین دی 1000میلی‌گرم روزانه یا 50هزار میلی‌گرم هفتگی و ماهانه و ویتامین ث 500 تا 1000میلی‌گرم روزانه در بهبود بیماری کرونا و تقویت سیستم ایمنی تا حد زیادی اثبات شده است. مصرف شربت‌های گیاهی مانند «ایمونیس» برای تقویت سیستم ایمنی بدن بزرگسالان و کودکان نیز تاحدی در بهبود عوارض کرونا مؤثر است. قرص‌های جوشان خلط‌آور که قبلا تنها برای سرفه استفاده می‌شد نیز برای درمان کرونا مفید است. مصرف ویتامین‌های گروه ب که به شکل خوراکی یا تزریقی موجود است نیز در بهبود کرونا و احیای عملکرد اندام‌های فرد مبتلا و حتی پیشگیری از آن مفید است. زیرا این گروه ویتامینی، بر رفع احساس خستگی و افزایش متابولیسم بدن و انرژی اثرگذار است.
حد مصرف ویتامین را رعایت کنید
در مورد مصرف ویتامین برای سلامت بدن و مغز توصیه اکید متخصص مغز و اعصاب این است که از مصرف زیاد ویتامین‌های نامبرده پرهیز شود چراکه به‌عنوان مثال مصرف بی‌رویه ویتامین ب12 فرد را دچار تنگی نفس می‌کند. یا بیماران مبتلا به کرونا که عارضه کبدی هم دارند باید زیرنظر پزشک اقدام به تزریق نوروبیون و ب‌کمپلکس کنند، یا در کودکان و بزرگسالانی که مشکل کلیه دارند، مصرف ویتامین‌ها باید با تنظیم دوز صورت بگیرد.