مترو قم بدون قطار سوت می‌زند

روح‌الله کریمی-خبرنگار

بیش‌از یک دهه است که شهروندان قمی در انتظار بهره‌برداری از طرح مترو هستند تا نویدی برای رفت و آمد آسان‌تر و سریع‌تر برای آنها باشد. قرار بود هر دو فاز مترو قم در یک برنامه زمان‌بندی شده 5ساله به بهره‌برداری برسد که رکورددار حفاری تونل و راه‌اندازی قطار شهری شود. برای همین هرازگاهی وعده بهره‌برداری از مترو قم در صدر اخبار رسانه‌ها قرار می‌گیرد، اما قطار وعده‌ها به ایستگاه پایانی نمی‌رسد.
طرح مترو در سال1390 با مناقصه 860میلیارد تومانی که بزرگ‌ترین مناقصه تاریخ قم محسوب می‌شود، آغاز شد. سال1394 که اعضای شورای‌اسلامی شهر قم کلید مدیریت‌شهری را به «مرتضی سقائیان‌نژاد» سپردند، این ابرپروژه 5/13درصد پیشرفت فیزیکی داشت. در طول 6سال اخیر هم توفان‌های متعدد اقتصادی و ارزی و مشکلاتی که تحریم‌ها به بار آورد، بسیاری از پیگیری‌ها برای تأمین واگن، تجهیزات و... را بی‌ثمر گذاشت.
مترو قم دارای 2خط A و B است که خط A آن با پیش‌بینی 14ایستگاه دارای 8/14کیلومتر طول است. این خط به 2فاز تقسیم شده و فاز نخست آن به طول 6/4کیلومتر، حدفاصل میدان کشاورز تا میدان شهیدمطهری درحال اجراست. خط B هم به‌طول 18کیلومتر، 16ایستگاه دارد که عملیاتی‌شدن آن به‌دلیل تأمین نشدن منابع مالی فعلا در اولویت نیست.
مدیرعامل سازمان قطارشهری قم اواسط تیرماه سال‌جاری از آغاز تست گرم مترو در پایان مردادماه سخن گفت و وعده داد حدود 3ماه پس از انجام تست گرم، فاز نخست خط یک مترو قم آماده مسافرگیری خواهد بود. آخرین وعده بهره‌برداری از مترو قم مربوط به معاون هماهنگی امورعمرانی استاندار قم است که گفته فاز نخست خط یک مترو تا شهریورماه سال‌جاری آماده تست گرم می‌شود. این ادعا درحالی‌است که واگن‌هایی که برای مترو قم سفارش داده شده، آماده نیست و با توجه به اینکه خط سوم مترو مشهد در سال‌های آینده افتتاح می‌شود، قرار است مسئولان شهرهای قم و مشهد برای تحویل قطار وارد مذاکره شوند.

متروسواری قمی‌ها در سال جاری
مدیرعامل سازمان قطارشهری قم دراین باره به خبرنگارهمشهری می‌گوید: پیشرفت این طرح در بخش تجهیزات بیش‌از 90درصد و در بخش مهندسی به‌صورت 100درصد انجام شده‌است. با برنامه‌ریزی انجام شده، فاز نخست مترو در پایان نیمه نخست سال‌جاری به بهره‌برداری می‌رسد.
«منصور درویشی» می‌افزاید: این فاز شامل 6 ایستگاه است که ایستگاه میدان شهید مطهری و ایستگاه میدان کشاورز باید به‌طورکامل به پایان برسند و بقیه ایستگاه‌ها که عبوری هستند، به مرور زمان تکمیل می‌شوند.
وی درباره مسیرهای پیموده شده برای تأمین منابع مالی مترو در سال‌های اخیر نیز اظهار می‌کند: درسال1397 اوراق مشارکت به ارزش 300میلیارد تومان منتشر شد و با پیگیری‌های صورت گرفته، شاهد تخصیص صددرصدی اعتبارات عمرانی طرح قطارشهری بودیم.
درویشی ادامه می‌دهد: در سال1398 نیز اوراق مشارکت به ارزش 300میلیارد تومان منتشر شد و این رقم درسال‌گذشته افزایش یافت و به 450میلیارد تومان رسید. درسال‌جاری نیز پیگیری‌های لازم برای خرید 2رام قطار 5واگنه برای راه‌اندازی فاز نخست انجام شد که این موضوع در سطح ریاست‌جمهوری مطرح شده‌است و اگر محقق شود، کمک مالی بزرگی به راه‌اندازی پروژه محسوب می‌شود.
وی عنوان می‌کند: در بودجه دولت هم شاهد افزایش سهم قطارشهری هستیم و در سال‌گذشته بودجه قطارشهری 24میلیارد تومان بوده که در سال‌جاری به 64 میلیارد تومان رسیده‌است. همچنین با مصوبه شورای‌اسلامی شهر، سهم سازمان قطارشهری از عوارض نوسازی افزایش یافت.

قرض واگن از مشهد
مدیرعامل سازمان قطارشهری قم همچنین می‌گوید: تأمین ناوگان موردنیاز مترو قم از محل قرارداد شرکت «پوژن» چین را پیگیری کردیم که قرار بود 80واگن از این طریق به این شهر اختصاص می‌یافت که متأسفانه مسئولان مربوط تاکنون هیچ اقدامی برای عمل به این قرارداد انجام نداده‌اند. با این حال، ما همچنان در حال پیگیری هستیم. 
درویشی ادامه می‌دهد: درحال‌حاضر به بهره‌برداری از فاز نخست پروژه مترو قم نزدیک هستیم و با توجه به این موضوع، شهردار و استاندار قم پیگیری‌هایی انجام داده‌اند که طی آن قرار است یک رام قطار از مشهد به‌صورت امانی به قم تحویل داده شود.

تأثیر نوسان‌های ارزی و تورمی
مسأله گرانی قیمت ارز و تورم در تمام طول اجرای طرح مترو از ابتدا تا امروز اثرمنفی گذاشته است و هر روز هزینه‌های اجرا بیشتر می‌شود. کار وقتی سخت‌تر می‌شود که بدانیم در شرایط اقتصادی کنونی بسیاری از هزینه‌های طرح باید به‌صورت نقدی تأمین شود و امکان پیشبرد امور به‌صورت غیرنقدی بسیار کم‌تر از قبل شده‌است.
درویشی دراین باره نیز می‌گوید: از همان ابتدا و درسال1396 هم برای ترمیم قرارداد خط یک مترو قم از شورای‌عالی فنی کشور 252میلیارد تومان دریافت شد تا پیمانکار بتواند با توجه به تغییرات تورمی و مشکلات اقتصادی، کار را پیش ببرد. علاوه براین، برای دریافت تسهیلات خارجی پیگیری‌هایی انجام شده تا کم‌تر تحت‌تأثیر مسائل تورمی باشیم.
وی تصریح می‌کند: با پیگیری‌های صورت گرفته، شاهد دریافت مجوز کمیسیون «ماده23» برای خط2 مترو قم به‌طول 5/15کیلومتر و ورود این خط به قانون بودجه سنواتی کشور بودیم.

سرنوشت فاز دوم
مدیرعامل سازمان قطارشهری قم درباره سرنوشت فاز دوم مترو قم هم اظهار می‌کند: فاز دوم مترو آماده اجراست، اما در توسعه حمل ونقل عمومی، تأمین منابع مالی حرف اول را می‌زند و درصورت تأمین منابع، فاز دوم را آغاز می‌کنیم. به نظر می‌رسد تأمین منابع برای فاز دوم زمان‌بر باشد و به‌همین دلیل همزمان با شرکت‌های خارجی مذاکراتی در بحث فاینانس داشتیم تا بتوانیم از این طریق بودجه اجرا و خرید تجهیزات را از طریق وام‌های کلان تأمین کنیم.

مترو قم در 11سال گذشته با فراز و نشیب‌های زیادی مواجه بوده و مسئولان استانی و شهری عزم خود را جزم کرده‌اند که مسافرگیری فاز نخست مترو قم در نیمه دوم سال‌جاری انجام شود. بهره‌برداری از این 6/4کیلومتر شاید به تنهای تحولی در رفع نیازهای ترافیکی شهر قم ایجاد نکند، اما سنگ بزرگی بود که مدیریت‌شهری با همکاری دستگاه‌های استانی و ملی بالاخره آن را کنار زد و به مرحله پایانی‌اش رسید. ادامه این مسیر تا جمکران قطعا اثرگذاری محسوسی در ساماندهی ترافیکی شهر قم و رفاه مردم خواهد داشت.