گفت‌وگو با همسایه و شاعر اهل‌بیتع در محله مرتضوی که ۱۴ جلد کتاب تألیف کرده است
تلاش برای سرودن شعری در خور ائمه اطهار
بهاره خسروی
حجت‌الاسلام حاج «محمد ناصری»، مداح و شاعر اهل‌بیت(ع)، از اهالی محله مرتضوی است.
او علاوه بر تحصیلات حوزوی، فارغ‌التحصیل رشته روان‌شناسی و رشته فقه و حقوق اسلامی است و بیش از بیست سال در حوزه فرهنگی فعالیت دارد و از مؤسسان مجموعه فرهنگی ـ هنری بصیر در پازل دهم پایتخت است. این هم‌محلی فرهنگی ما حدود ۱۴ جلد کتاب تألیف کرده و دستی هم در وادی شعر و سرودن اشعار مذهبی و مدح اهل‌بیت(ع) دارد و در این زمینه کتابی با عنوان «دلگویه‌های ناصری» را منتشر کرده است.
به همین بهانه، با او درباره اهمیت نقل روایت‌های صحیح و معتبر درباره تاریخ زندگانی ائمه(ع)، سبک و سیره زندگی آنها و پیشگیری از ورود خرافات و تحریف و آسیب به حوزه اشعار شاعران و مداحان گفت‌وگو کردیم.
علاقه به شعر و سرودن اشعار در مدح و منقبت ائمه(ع) در خانواده حاج آقا ناصری مورثی است. پدربزرگ مادری حاج آقا ناصری، مرحوم آیت‌الله «انوری تبریزی»، از علما و شاعران اهل‌بیت(ع) بودند. او با اشاره به این موضوع از روزهای کودکی و نوجوانی و علاقه‌اش به سرودن اشعار مذهبی یاد می‌کند: «من از دوران کودکی در فضای شعر و شاعری اهل‌بیت(ع) بزرگ شدم. تقریباً از هفت‌سالگی در کنار بزرگان در تکیه‌ها و هیأت‌ها با ته‌صدایی که داشتم مداحی می‌کردم و به واسطه همین مداحی‌ها با شعر آشنا شدم. تقریباً دوازده یا سیزده‌ساله بودم که احساس کردم می‌توانم برای شعر گفتن دست به قلم شوم و در مدح اهل‌بیت بسرایم.
اما ترجیح دادم این استعداد در مسیر صحیح، زیر نظر استادان برجسته، پرورش پیدا کند و به همین دلیل ده سال در محضر آیت‌الله‌العظمی «شمس‌الدین مجتهدی نجفی»، صاحب «دیوان خاضع»، علاوه بر درس و بحث علمی، در زمینه شعر و صنعت شعری شاگردی کردم تا با قالب‌های شعری مختلف آشنا شوم و بتوانم شعری درخورشان ائمه اطهار(ع) ارائه دهم.»
به گفته محمد ناصری، خروجی توصیه‌ها و راهنمایی استادان و شاعران مطرحی که در محضر آنها شاگردی کرده است، کتاب «دلگویه‌های ناصری» بود که سال ۱۳۹۸ منتشر شد. این کتاب شامل بخش‌های متنوع اشعار مذهبی، نصایح و مناجات‌نامه است.
ایشان استاد حاج آقای ناصری هستند - حضرت آیت‌الله العظمی شمس الدین مجتهدی نجفی صاحب دیوان خاضع - شاگرد حضرت امام خمینی (ره) و آیت‌الله بروجردی و علمای بزرگ قم و نجف
- اشعار جوششی حاصل ارادت و علاقه قلبی شاعر است
شعر چشمه جوشانی است که گاهی به‌صورت بداهه در ذهن می‌جوشد و گاهی شاعر تلاش می‌کند تا بر اساس موضوعی، کلمات را در کنار هم بچیند و مقصودش را به شنونده بیان کند. حاج آقا با این تعریف ادامه می‌دهد: «در واقع، سرودن شعر به دو صورت جوششی یا کوششی است، اما اغلب اشعاری که برای اهل‌بیت(ع) سروده می‌شود، جوششی است. این اشعار در ذهن جان می‌گیرد و در نهایت با جابه‌جایی چند کلمه قالب شعری به خود می‌گیرد.
معمولاً اشعار جوششی ماندگارتر و دلنشین‌تر است، چراکه حاصل ارادت و علاقه قلبی شاعر است. اما با همه این تعریف‌ها، هر شعری که شاعران تازه‌کار می‌سرایند، حتماً باید به محضر استادان ارائه شود تا با کمک آنها و نظر کارشناسی و تسلطی که در صنعت شعری دارند، نقاط ضعف و قوت کار بررسی شود. این کار به ارائه یک اثر قوی از سوی شاعران، به‌ویژه شاعران جوان، کمک فراوانی می‌کند.»
- ظهور شاعران جوان و موفق
حاج آقا ناصری پرورش و تربیت شاعران جوان در دهه‌های اخیر را که اشعاری ویژه مدح و منقبت ائمه اطهار(ع) می‌سرایند، از برکات انقلاب اسلامی می‌داند و در ادامه می‌گوید: «برای محتوای شعرهای امروز و تولد شاعران جدید باید نیمه پر لیوان را دید. در حال حاضر شاهد معرفی جوانان زیادی هستیم که به مکتب و حرکت شعر و شاعری پیوسته‌اند و انصافاً اشعاری با محتوای عالی و قابل‌تامل هم سروده‌اند. البته شاعران جوان باید برای ارائه شعرهای بهتر مطالعه و اطلاعاتشان را دائم به‌روز کنند و حتماً دایره لغات و کلماتشان را افزایش دهند. هرچه دایره کلمات وسیع‌تر باشد، به همان میزان، ساختار شعر استحکام و ماندگاری و دوام بیشتری به خود می‌گیرد و بیش از پیش برای مخاطب جذاب و دلنشین می‌شود.»
به گفته این شاعر اهل‌بیت(ع)، گاهی اوقات بعضی شاعران، اشعاری را ظاهراً در قالب سپید یا نیمایی از خود صادر می‌کنند که به دلیل تسلط نداشتن شاعر و مخاطب به این سبک درخور شعری، محتوا بسیار سخیف و سبک جلوه می‌کند. به دنبال این ضعف، همین‌طور اشعاری را می‌بینیم که صاحب وزن هستند، اما هیچ صنعت شعری و خلاقیتی در آنها دیده نمی‌شود. این سبک شعرها با رواجشان میان مردم، بیشترین آسیب را به حوزه اشعار مذهبی می‌زنند و متأسفانه استفاده از آنها در مداحی‌ها به سبب کم‌اطلاعی، به تحریف و خرافه‌پرستی منجر می‌شود، نکته ظریفی که شاعران جوان حتماً باید به آن توجه و حساسیت بیشتری نشان دهند.
- افزایش میزان مطالعه برای مقابله با تحریف
هرچه میزان مطالعه و اطلاعات افراد بیشتر باشد، به همان اندازه، واعظ، مداح و شاعر برای معرفی و تبلیغ هویت دین می‌تواند اثرگذارتر عمل کند. هرچند ما در این سال‌ها شاهد بیشتر شدن مداحان و شاعران جوان و خوش‌ایده هستیم، اما هر دو این قشر باید بدانند که آفت بزرگ سرودن شعرهای مذهبی و مداحی برای ائمه(ع) کم‌دانشی و انتقال اطلاعات و دانسته‌های اشتباه است.
حجت‌السلام والمسلمین ناصری با بیان این مطلب می‌گوید: «شاعر و مداح باید در مورد شخصیتی که مدح و منقبتش را می‌گوید معلومات کافی داشته باشد و درباره تاریخچه زندگی، سبک و سیره، نحوه شهادت و اتفاقاتی که در زندگی مدح‌شونده روی داده مطالعه کرده باشد و بعد در مورد آن شخصیت شعر بسراید. البته در این میان، یکی از مواردی که خود ائمه معصومین(ع) با آن مخالف بودند، غلو در بیان فضایل و اوصاف آن بزرگواران است. شاعران باید به این نکته نیز در شعر خود توجه ویژه داشته باشند.»
ناصری معتقد است در نقل روایت از زندگی ائمه(ع) نکات بسیار ارزشمند و قابل‌تاملی وجود دارد که می‌تواند بر جان و دل شنونده بنشیند، البته به شرط صحت و نقل آن از کتب معتبر. او در ادامه اضافه می‌کند: «مخاطب امروز آگاه و اهل مطالعه است، پس باید برای او روایتی را نقل کرد که معتبر باشد تا ارادتش به ائمه(ع) و مسائل مذهبی افزایش پیدا کند. اگر چنین موضوعاتی اشتباه و غیرقابل‌باور روایت شود، به مرور با ریزش مخاطب، به‌ویژه در حوزه دین‌باوری، روبه‌رو خواهیم شد.»
- پرهیز از مظلوم‌نمایی خارج از عرف
یکی از مواردی که در مداحی باید مد نظر قرار گیرد پرهیز از مظلوم‌نمایی غیرواقعی یا بزرگ‌نمایی غیرحقیقی است، موضوعی که به‌ویژه در ماجرای واقعه عاشورا برای تحت تأثیر قرار دادن مخاطب، زیاد با آن مواجه می‌شویم. حاج ناصری در این‌باره می‌گوید: «اهل‌بیت(ع) همیشه مظلوم بودند، اما یادمان نرود با همه این مظلومیت و ظلمی که در حق این خاندان شد، در تمام شرایط قوی و مظهر عزت و شجاعت و عقلانیت بودند.
برای مثال، می‌توان به شجاعت بی‌نظیر شخص امام حسین(ع) و یارانش و رفتار و بیان کم‌نظیر حضرت زینب(س) و صحنه‌های سرشار از کمالات انسانی در واقعه عاشورا و پس از آن اشاره کرد. اما حواسمان باشد که هر نقل و کلامی که از ناحیه ضعف روحی از حضرات معصومین(ع) نقل شود، قطعاً ظلم به آن بزرگواران است و خواست دشمنان اسلام.
اگر در این‌باره فردی سهوا یا از روی غرض از فرصت استفاده کند، در حسینیه و مساجد به مخاطب ناآشنا و کم‌اطلاع موضوعی را نادرست منتقل کند، به فرهنگ و قیام عاشورا لطمه زده است، چراکه امام حسین(ع) تا آخرین لحظه زندگی، عزتش را زیر سؤال نبرد و مردانه ایستادگی کرد و به شهادت رسید. حتماً باید در وعظ‌ها و اشعار، عزت‌نفس خاندان پیامبر(ص) حفظ شود، چراکه مهم‌ترین سخن امام حسین(ع) هَیهَاتَ مِنَّا الذِّلَّه، محال است تَن به ذلّت دهیم، بود.»
- پیشنهاد راه‌اندازی خانه شعر
به گفته حاج آقا ناصری، پازل دهم پایتخت یکی از مناطق شاعرخیز و استعدادپرور در حوزه اشعار آیینی و مداحی آل پیامبر است. او در توضیح این نکته می‌گوید: «وقتی چنین ظرفیت‌های مطلوب و دلگرم‌کننده‌ای داریم، خوب است به فکر راه‌اندازی خانه شعری برای علاقه‌مندان به حوزه‌های دینی باشیم، خانه‌ای که در آن صفر تا صد مدیحه‌سرایی در وصف ائمه اطهار(ع) آموزش داده شود و شاعران جوان جایی برای ارائه شعر و حاصل ذوق و تلاششان به پیشکسوتان حوزه شعر و مداحی داشته باشند و فرصت مناسبی برای بهره‌مندی از اشعار آنها فراهم شود.»
در همینه زمینه :
