18 ماه انزوا
متخصصان حوزه سلامت روان و جامعه در بررسی از مراجعه‌کنندگان و ساکنان خانه سالمندان، متوجه شدهاند از ابتدای شیوع کرونا، سالمندان دچار تغییرات خلقی شدهاند، میزان افسردگی و بی‌حوصلگی در آنها بالا رفته و همین مساله، بیماری‌های زمینه‌ای آنها را تشدید کرده است
یکتا فراهانی- خبرنگار
از ابتدای شیوع کرونا، سالمندان به عنوان آسیب‌پذیرترین گروه معرفی شدند. بر اساس اعلام وزارت بهداشت تا پیش از آغاز واکسیناسیون درکشور، 73 درصد از فوتی‌های کرونا مربوط به افراد بالای 60 سال بود. حالا اما با واکسیناسیون جمعیت قابل توجهی از 60 سال به بالا، میزان مرگ و ابتلا در میان آنها کاهش پیدا کرده، هر چند که سویه‌های جدید همچنان در کمین‌اند. آمارها نشان می‌دهد، ۱۰.۵ درصد جمعیت کشور را افراد بالای ۶۰ سال تشکیل می‌دهند و در دوره کرونا، بخشی از آنها جانشان را از دست دادند. کرونا اما تنها جان تعداد قابل توجهی از سالمندان را نگرفت، متخصصان حوزه روان می‌گویند، شیوع همه‌گیری کرونا، تاثیرات قابل مشاهده‌ای بر روان سالمندان گذاشت. محدودیت ملاقات با خانواده، دوستان و همسالان برای جلوگیری از شیوع بیماری، بسته شدن درهای مراکز نگهداری از سالمندان، تاخیر در انجام مراجعه‌ها و چک‌آپ‌های پزشکی و ... سالمندان را به انزوا کشانده است. آنها در 18 ماه گذشته با اختلال در روابط اجتماعی مواجه‌اند و بر اساس پژوهش‌های انجام شده، میزان اضطراب، افسردگی و آشفتگی هم در آنها بالا رفته است. گفته می‌شود، برخی از سالمندان پس از ابتلا به کرونا، دچار التهابات مغزی شدهاند که روی حافظه آنها تاثیر گذاشته است.
تشدید آشفتگی روحی و گسست خانوادگی
کاظم ملکوتی، روانپزشک و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران است و بر تشدید اختلالات روان در میان سالمندان در پی شیوع کرونا، تأکید می‌کند. او در توضیح بیشتر درباره این موضوع به همشهری می‌گوید:« تاکنون تحقیقات خاصی درباره این موضوع در ایران انجام نشده است، اما همین اطلاعات اندک موجود، حاکی از آن است که تغییر سبک زندگی در دوران کرونا، تمام بخش‌ها را تحت‌تأثیر قرار‌داده، به‌طوری که حتی می‌توان علم پزشکی را هم به قبل و بعد از کرونا تقسیم‌بندی کرد. در این میان سالمندان هم مانند تمام گروه‌های سنی، تحت‌تأثیر کرونا قرار‌گرفته‌اند. نکته اما اینجاست که همگنی گروه‌های سنی سالمندان با یکدیگر بسیار متفاوت است؛ یعنی سالمند در گروه سنی 60سال به بالا با سالمند 80سال به بالا، کاملا با هم وضعیت متفاوتی را تجربه می‌کنند.» او می‌گوید:«این موضوع در گروه‌های سنی دیگر دیده نمی‌شود؛ مثلا افراد در دهه سوم زندگی یا کسانی که در دهه چهارم قرار دارند، تفاوت زیادی از نظر نیازها ندارند. به همین دلیل، تغییر و تحولات کرونا هم برای آن گروه سالمند بسیار بیشتر از گروه‌های سنی جوان‌تر است.» براساس اعلام این روانپزشک، آشفتگی روحی و گسست خانوادگی، نکته دیگری است که سالمندان به‌طور کلی با آن مواجهند که در دوران کرونا شدت گرفته است. ارتباط خانواده‌ها در این دوران بسیار کم شده، به‌دلیل ماندن اعضای خانواده در خانه، ممکن است تنش‌های بیشتری میان آنها و سالمندان ایجاد شود که اضطراب و استرس ناشی از ابتلا به بیماری هم شرایط نامطلوبی درون برخی از خانواده‌ها برقرار کرده است. هر چند که با انجام واکسیناسیون کمی از این اضطراب‌ها کاسته شده اما هنوز هم برای ارتباط‌گیری، خانواده‌ها نگران ابتلای افراد سالخورده خانواده‌اند و این موضوع بر روان آنها آسیب وارد کرده است.
نمونه تنش‌های سالمندان و اعضای خانواده به‌صورت سالمندآزاری نمایان شده است. با اینکه گزارش رسمی و آماری از این موضوع وجود ندارد، اما نایب‌رئیس انجمن علمی کاردرمانی شهریور سال گذشته در وبینار معیشت سالمندان در دوران کرونا اعلام کرد که در دوران کرونا، سالمندآزاری تشدید پیدا کرده است. به‌گفته محمدرضا اسدی، تنها گذاشتن سالمندان بزرگ‌ترین مصداق سالمندآزاری است که مدت زمان آن با شیوع کرونا بیشتر شده، همچنین دسترسی به خدمات درمانی و بهداشتی سالمندان، خرید مایحتاج و دارو و همچنین دیدار با خانواده با شیوع کرونا بسیار کمتر شده که تمام اینها در گروه سالمندآزاری قرار می‌گیرد.
فشارهای روانی ترس از ابتلا و منع ملاقات
ملکوتی به یکی دیگر از دغدغه‌های سالمندان در پاندمی کرونا اشاره می‌کند. به‌گفته او، ترس از ابتلا به کرونا، برای سالمندان فشار روانی مضاعفی دارد، چرا که این افراد به‌دلیل احساس تنهایی، مشکلات مراقبت از خود، تهیه دارو و دسترسی به پزشک دارند، به همین دلیل اضطراب و استرس بیشتری از ابتلا به کرونا را متحمل می‌شوند. از سوی دیگر، ترس از ابتلا و آلوده شدن این افراد، منجر شده تا اعضای خانواده با این افراد کمتر ارتباط داشته باشند. این روانپزشک، به نتایج تحقیقی که درباره قربانی شدن سالمندان به‌دلیل ابتلا به کرونا انجام شده اشاره می‌کند:« اوایل شیوع کرونا، پژوهشی درباره موضوع مراقبت از سالمندان در منزل و خانه‌های سالمندان انجام شد و مشخص شد قبل از تزریق واکسن، حدود 31درصد از سالمندان بر اثر ابتلا به کرونا جانشان را از دست می‌دهند. همزمان آمار مشابهی از تعداد فوتی‌ها در خانه‌های سالمندان انگلستان منتشر شد که نشان می‌داد، حدود 33درصد سالمندان این مراکز به‌دلیل ابتلا به این بیماری فوت کرده‌اند.» به‌گفته این روانپزشک، براساس نتایج تحقیق دیگری که در بیمارستان بهارلو انجام شد، میزان مرگ ومیر بر اثر ابتلا به کرونا در سالمندانی که بیش از 2بیماری زمینه‌ای داشته‌اند، 2برابر بیشتر از دیگر سالمندان اعلام شد. همچنین میزان بستری هم در بخش آی‌سی‌یو حدود 2.5برابر بیشتر از دیگر بیماران گزارش شد. همین موضوع سبب شد تا سازمان بهزیستی، بخشنامه و دستورالعمل‌هایی برای مراقبت بیشتر از سالمندان را تدوین و ابلاغ کند. به‌گفته ملکوتی، منع ملاقات‌ها از یک طرف باعث کم‌شدن انتقال و ابتلا به بیماری در میان سالمندان شد و از طرف دیگر، منجر به آشفتگی روحی و روانی بیشتری در میان آنها شد. کاهش رفت‌وآمد کارمندان یکی از راهکارهای سازمان بهزیستی برای کاهش خطر انتقال بود، همین موضوع اما سبب شد تا فشار بیشتری به سایر مراقبان وارد شود و این مسئله بر مراقبت از سالمندان هم تأثیرگذار بود. در کنار همه اینها، سازمان بهزیستی در پذیرش افراد جدید، محدودیت داشت چرا که در بخش‌نامه‌ها تأکید شده بود در حد امکان سالمند جدیدی پذیرش نشود تا از انتقال بیماری به سایر افراد جلوگیری شود.
تشدید افسردگی، حملات اضطرابی و بی‌خوابی
به‌گفته این روانپزشک، بررسی‌ها نشان می‌دهد، در دوران کرونا افسردگی، حملات اضطرابی، تشدید اختلال خواب و کابوس‌های شبانه، از شایع‌ترین اختلالات روان در میان سالمندان است. در بعضی سالمندان هم که به کرونا مبتلا شدهاند التهابات مغزی، مشاهده شده است. با ادامه‌دار بودن شیوع کرونا، ملکوتی می‌گوید:« توجه به تغذیه سالم، خواب کافی، پیاده‌روی و انجام حرکات ورزشی و فعالیت بدنی برای سالمندان، می‌تواند آنها را در ابتلا به اختلالات روان این دوره، محافظت کند. همچنین دیدار دوستان و آشنایان در فضاهای باز، موضوع بسیار مهم دیگری است که می‌تواند به آرامش روان این افراد کمک کند. برخی بررسی‌ها نشان داده که سالمندان در دوران کرونا برای دور شدن از مشکلات ناشی از وضعیت پیش‌آمده به سمت مصرف مواد‌مخدر و سیگار و یا مشروبات الکلی رو آورده‌اند که مهم‌ترین پیامد آن شدت گرفتن افسردگی در میان این افراد است.»
انجام فعالیت‌های سرگرم‌کننده درخانه
ملکوتی می‌گوید یکی از مهم‌ترین راهکارها برای سالمندان در دوران کرونا پرداختن به فعالیت‌های جانبی در خانه است که می‌تواند به زندگی آنها معنا بدهد. تحقیقات نشان داده گلکاری، مراقبت از حیوان خانگی، مطالعه، خیاطی، انجام کارهای هنری و سایر فعالیت‌ها در خانه، می‌تواند تأثیر بسیار خوبی در روحیه سالمندان بگذارد. این روانپزشک تأکید می‌کند که در کنار تمام این موضوعات، نباید فراموش کرد که اختلالات روان در دوران بعد از پاندمی کرونا خیلی بیشتر از دوران کروناست، چرا که شرایط پس از بحران، همواره وخیم‌تر از خود بحران است.
آسیب‌های جسمی در پی فشارهای روانی
آبان سال گذشته بود که سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرد، 88درصد مرگ‌ومیر بیماران مبتلا به کرونا مربوط به سالمندان و افراد آسیب‌پذیر است. با آغاز واکسیناسیون برای گروه سنی سالمند از ابتدای امسال، آنطور که از مراکز درمانی خبر می‌رسد، کاهش تعداد فوتی‌ها و مبتلایان به کرونا در این گروه سنی است. هر چند که هنوز آمار رسمی از سوی وزارت بهداشت اعلام نشده است. مراکز نگهداری از سالمندان اما همچنان شرایط قرنطینه را تجربه می‌کنند، آنها اغلب مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای هستند و رفت‌وآمدها، خطرناک است. با این حال همین وضعیت سالمندان را در شرایط روحی خاصی قرار داده است. رضا شهسواری، معاون سلامت و توانبخشی آسایشگاه خیریه کهریزک استان البرز، این موضوع را تأیید می‌کند و به همشهری می‌گوید:« از ابتدای شیوع پاندمی کرونا، یعنی اواخر بهمن98، این آسایشگاه وارد قرنطینه شد، به همین دلیل هر نوع ملاقاتی با ساکنان این مرکز، ممنوع شد. با این حال، در برخی از ماه‌ها که میزان شیوع کمتر بود یا رنگ‌بندی شهرها تغییر کرد، در ساعت‌های کم‌خطر، وقتی برای ملاقات با سالمندان از سوی خانواده‌هایشان درنظر گرفته می‌شد. شهسواری می‌گوید:«حدود 6ماه پس از شیوع کرونا، ما در میان سالمندان این مرکز، شاهد تغییراتی در خلق و خو شدیم، آنها دچار بی‌حوصلگی و کلافگی شدند، به هر حال بسیاری از ملاقات‌ها لغو شده بود و افرادی که حتی سطح هوشیاری بالایی نداشتند، متوجه وضعیت شده بودند.» همین موضوع سبب شد تا تیمی از روانشناسان و مددکاران حتی کارشناسان هنری و ورزشی، برای کمک به سالمندان به مرکز بیایند تا آسیب‌های جدایی این افراد از خانواده‌هایشان را بررسی کرده و به حداقل برسانند. به‌گفته شهسواری، با همه اینها، هیچ‌کدام از این راهکارها نتوانست خلأ دیدار سالمندان با خانواده‌هایشان را پر کند. معاون سلامت و توانبخشی آسایشگاه خیریه کهریزک استان البرز به تأثیر آسیب‌های روان سالمندان برسلامت جسم‌شان اشاره می‌کند:« آسیب روانی سالمندان در دوران کرونا، سلامت جسمانی آنها را هم تحت‌الشعاع قرار داده و آنها در این مدت با مشکلات جسمانی بیشتری مواجه شدهاند. البته سالمندانی که سطح هوشیاری بیشتری دارند می‌توانند با کمک مددکاران و روانشناسان مرکز در فضای مجازی با خانواده‌هایشان در ارتباط باشند و همین موضوع می‌تواند کمک مؤثری برای آنها باشد.» اردشیر زرشکی، مدیر امور روانشناسی این آسایشگاه هم بر تأثیر شیوع کرونا بر سلامت روان سالمندان اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید:«به‌طور کلی در حوزه پاندمی کرونا افراد 2نوع واکنش داشتند؛ بعضی‌ها دچار افراط و فاجعه‌انگاری شدند، به همین دلیل ترس و اختلالات اضطرابی، وسواس و هیجانات غیرقابل‌کنترلی را تجربه کردند، عده‌ای هم دچار سهل‌انگاری و بی‌توجهی به بیماری و رعایت پروتکل‌های بهداشتی شدند که این موضوع در میان سالمندان زیاد دیده شد.» به‌گفته زرشکی، بسیاری از سالمندان درخواست دیدار با خانواده‌هایشان حتی در اوج شیوع کرونا را داشتند، آنها به این دلیل که سال‌های پایانی زندگی‌شان را می‌گذرانند، به پیامدهای ابتلا و حتی از دست دادن جانشان فکر نمی‌کنند. بنابراین یکی از چالش‌های مراکز نگهداری از سالمندان، بی‌توجهی به رعایت پروتکل‌ها و بی‌اهمیت بودن زندگی برای آنهاست.
تأثیر اختلال روان بر حافظه و تشدید فراموشی
مدیر امور روانشناسی آسایشگاه خیریه کهریزک استان البرز درباره شیوع افسردگی در مراکز نگهداری از سالمندان، می‌گوید که در دوران شیوع کرونا، تلاش می‌شود تا کمبودهای ارتباطی این افراد جبران شود، مثل انجام فعالیت‌های فیزیکی، گروه درمانی، گشت‌های کوتاه در هوای آزاد و...؛« با این همه انجام این فعالیت‌ها هم نمی‌تواند به‌طور کامل جلوی پایین آمدن خلق سالمندان در دوران کرونا را از بین ببرد، به‌طور کلی یکی از مهم‌ترین چالش‌ها برای سالمندان این مراکز، جدا شدن آنها از خانواده است که تأثیر منفی بر روانشان می‌گذارد، با شیوع کرونا هم این ارتباط خیلی کمتر شد و مشکلات روان آنها را دامن زد.» به‌گفته او در کنار قطع ارتباط سالمندان با خانواده‌هایشان، مشکل دیگر دوران شیوع کرونا، مسئله برگزار نشدن جشن‌ها و مراسم برای این افراد است:« دیگر نمی‌توان مانند قبل جشن‌های گروهی برگزار کرد، بنابراین نباید انتظار داشت، این افراد احساس خوبی از بودن در کنار هم داشته باشند، این مشکل برای افرادی که برون‌گرایی بیشتری دارند، بیشتر مشهود است. اختلالات روان آنها اغلب شدت بیماری‌های جسمانی‌شان را افزایش می‌دهد و حتی بر حافظه و میزان فراموشی آنها هم تأثیرگذار است. البته مداخله روانشناسان در مراکز می‌تواند تا حدودی به بهبود اوضاع کمک کند.» حالا آغاز واکسیناسیون برای سالمندان، کمی به آرامش روانی آنها کمک کرده، به‌طوری‌که در همین مرکز، تاکنون 80درصد از کارکنان و ساکنان واکسینه شدهاند.
به حداقل رسیدن ارتباطات خانوادگی
اردشیر گراوند، جامعه‌شناس هم به مشکلات سلامت روان سالمندان اشاره می‌کند. او به همشهری می‌گوید: «مشکل زندگی سالمندان در ایران به صورتی است که اغلب در میان خانواده‌ها هستند و درصد بسیار کمی از آنها در مکان‌هایی به غیر از خانه مثل آسایشگاه‌ها و یا خانه‌های سالمندان نگهداری می‌شوند: «سالمندان به خانواده‌هایشان وابسته‌اند و از سوی فرزندان بزرگ‌تر نگهداری می‌شوند. زمانی که خانواده از فرد دور باشد، احساس تنهایی هم او را نگران و آشفته می‌کنند.» به‌گفته این جامعه‌شناس، سالمندان به‌طور کلی، 2نیاز اصلی دارند؛ نیازهای جسمی یعنی تغذیه، خواب کافی و استراحت. در کنار اینها، سالمندان به‌دلیل ابتلا به بیماری‌های زمینه ای به دارو، درمان، چکاپ‌های دوره‌ای و... نیاز دارند. بخش دیگر نیازهایشان هم مربوط به نیازهای روانی، عاطفی و اجتماعی است که رفت وآمدها، دید و بازدیدهای مختلف و مراسم گوناگون را شامل می‌شود؛ همچنین تمام روابطی که به قوام و دوام این احساسات کمک می‌کند.» به‌گفته گراوند، در دوران شیوع کرونا هر دو بخش این نیازها مختل شده است؛ یعنی بخشی از نیازهای جسمی حداقل در یک سال اول به‌طور جدی آسیب دید؛ به‌ویژه در 6ماه اول سال 99، یعنی قبل از واکسیناسیون. به‌طوری‌که مراجعات به پزشک و معاینات دوره‌ای این افراد هم با تأخیر انجام شد؛ اتفاقی که به‌گفته مسئولان نظام سلامت، وضعیت سلامت جسم آنها را مختل کرد. از سوی دیگر، آسیب‌های روانی زیادی هم به آنها وارد شد. بخش مهمی از سلامت روان این گروه در گروی ارتباط با فرزندان، خانواده و به‌طورکلی روابط اجتماعی آنهاست. دید و بازدیدها و رفت‌وآمدها خلأ موجود این سنین را پر می‌کند، درحالی‌که در دوران کرونا چنین امکانی فراهم نشد یا به حداقل رسید. گراوند می‌گوید با توجه به اینکه هم‌اکنون، این ارتباطات به حداقل رسیده و سالمندان نمی‌توانند مانند قبل در طول روز به هوای خرید کردن یا پیاده روی، با دیگران و همسن و سالان خود ارتباط برقرار کنند و با آنها تعامل داشته باشند، به سلامت روان آنها آسیب جدی وارد شده است.
افزایش احساس ناامنی
این جامعه‌شناس با اشاره به انجام واکسیناسیون برای این گروه سنی و ایجاد آرامش نسبی در میان آنها و خانواده‌هایشان می‌گوید که هنوز بسیاری از دیدارها محدود است: «قطع یا کمرنگ شدن چنین روابطی برای جامعه ایرانی که ارتباطات زیادی با یکدیگر دارند و افراد اغلب کارهای مهم خود را با مشورت بزرگان خانواده انجام می‌دهند، آسیب‌زاست. بررسی‌ها نشان می‌دهد در دوران کرونا، سالمندان دچار خلأ عاطفی شدهاند. همه اینها در شرایطی است که روند پیری و سالخوردگی به تنهایی برای افراد احساس ناامنی ایجاد می‌کند؛ زمانی که شیوع یک بیماری مثل کرونا هم پیش می‌آید، به یکباره، آن افراد هم با وجود شیوع گسترده بیماری و تأکید بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی، بیشتر احساس تنهایی و ناامنی می‌کنند.» بیش از 18ماه از شیوع کرونا می‌گذرد و هنوز برخی محدودیت‌ها برای کنترل پاندمی پابرجاست. از سوی دیگر با شیوع شدیدتر کرونا با سویه دلتا و همچنین واکسینه نشدن تعداد زیادی از جمعیت کشور، هنوز نگرانی از انتقال بیماری حتی به سالمندان واکسینه‌شده وجود دارد. گراوند به همین نکته اشاره می‌کند و می‌گوید که محدودیت‌های تردد، سالمندان را خسته کرده است. بسیاری از این افراد در شهرهای دور از فرزندانشان زندگی می‌کنند و هر تعطیلی یا آخر هفته‌ها، فرزندان به دیدار خانواده‌هایشان می‌رفتند، اما حالا با اعلام رنگ‌بندی شهرها، رفت‌وآمدها کم شده و این احساس تنهایی آنها را به سمت افسردگی و یا تشدید آن می‌کشاند. به‌گفته این جامعه‌شناس، نظام اجتماعی کشور، به‌دلیل شیوع کرونا، دستخوش تغییرات و آسیب‌های زیادی شده است؛ آسیبی که فراتر از آمار مرگ و ابتلاهای روزانه است. این مشکلات تا چندین نسل، کشور و جامعه را درگیر خواهد کرد:« شاید بتوان گفت مرگ در اثر ابتلا به کرونا، ساده‌ترین عارضه اجتماعی کروناست، چرا که این موضوع قابل مشاهده و نگران‌کننده است و مردم را به‌طور واضح درگیر کرده. اما در کنار آن موضوع مهم‌تری که به‌طور پنهانی در حال پیش‌روی است، همین آسیب‌های روانی و اجتماعی ناشی از شیوع کروناست که در آینده معضلات زیادی ایجاد خواهد کرد.» گراوند می‌گوید از آنجایی که سالمندان نمی‌دانند تا چه زمانی فرصت زندگی کردن دارند، شیوع کرونا را مانع بزرگی برای لذت بردن از زندگی و بودن در کنار عزیزانشان می‌دانند. او تأکید می‌کند که پاندمی کرونا، منجر به قطع ارتباط میان 2نسل می‌شود که مشکلات آن در آینده مشخص می‌شود.
وضعیت سلامت روان نامطلوب در سه چهارم سالمندان
پیش از این گروهی از پژوهشگران در شهر کرمان، آثار روان شناختی دنبال کردن رسانه‌ها را بر سلامت روان سالمندان بررسی کردند. یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «سلامت روان سالمندان در پاندمی کووید-۱۹: نقش مواجهه با رسانه‌ها» بهار 1400 در فصل‌نامه طب سالمند زیر نظر مرکز تحقیقات سالمندی منتشر شده است. در این مطالعه ۲۰۰ نفر از زنان و مردان ۶۰ سال و بالاتر ساکن شهر کرمان، از بین سالمندان تحت پوشش 2 مرکز آموزشی توانبخشی روزانه بهزیستی و دو کانون بازنشستگی انتخاب شدند. داده‌های مورد نیاز این تحقیق از اواسط خرداد ۱۳۹۹ تا اواخر مرداد همان سال از طریق پرسش‌نامه و مصاحبه تلفنی جمع‌آوری شد. این اطلاعات شامل سن، جنسیت، تحصیلات، شغل، وضعیت تاهل و درآمد بود. همچنین در مورد سلامت روان، میزان استفاده از رسانه‌ها، نوع رسانه، پیگیری رسانه با هدف پیگیری اخبار و اطلاعات مرتبط با کووید و ... سوالاتی پرسیده شد. میانگین سنی افراد مورد مطالعه ۶۶.۶ سال بود و ۴۰ درصد افراد مورد مطالعه مرد و ۶۰ درصد زن بودند. ۶۶.۷ درصد از افراد متاهل و بقیه مجرد و یا همسر فوت شده بودند. ۴۶.۷ درصد دارای تحصیلات دیپلم بودند، ۴۳.۳ درصد بازنشسته و بقیه افراد شاغل یا خانه‌دار بودند. ۶۳.۳ درصد از سالمندان وضعیت درآمد خود را متوسط گزارش کردند. بررسی‌های این مطالعه نشان داد که بیش از سه چهارم سالمندان وضعیت سلامت روان مطلوبی نداشتند. مطالعه حاضر در دوران کووید-۱۹ و خانه‌نشینی اجباری سالمندان صورت گرفته که احتمالا دلیل شیوع بالای سلامت روان نامطلوب در بین سالمندان مورد مطالعه هم همین موضوع باشد؛ چرا که قرنطینه و جداسازی افراد، می‌تواند زمینه‌ساز تنهایی و سایر مشکلات سلامتی سالمندان باشد و سلامت روان آنها را تهدید کند. همچنین به دلیل اینکه حدود نیمی از جمعیت مورد مطالعه، تحت پوشش مراکز روزانه سالمندان بودند و تا قبل از زمان شیوع کووید ۱۹ از خدمات برنامه‌های حضوری و جمعی این مراکز استفاده می‌کردند، ممکن است به دلیل تغییر شرایط ایجادشده، سلامت روان سالمندان نیز دچار چالش شده باشد.
تجریه زیسته
خانه‌نشینی اجباری
نیره، مادر سالمندش را که مبتلا به آلزایمر است، در خانه نگهداری می‌کند. او می‌گوید تا قبل از کرونا، مادرش شرایط بهتری از نظر روحی داشت. می‌توانست با پرستارش بیرون برود، در پارک، بازی بچه‌ها را تماشا کند و با همسن و سالانش ملاقات داشته باشد. پس از کرونا اما به دلیل خطر انتقال بیماری و بیماری زمینه‌ای که دارد، خانه‌نشین شد و حتی پرستاری که از او مراقبت می‌کرد هم مرخص شد. همین موضوع سبب شد تا مراقبت از مادرش سخت شود. نیره می‌گوید که برای مراقبت از مادرش، خواهر و برادرهایش مشارکت کردند، هر کدام اما به روش خود:« پزشک معالجش گفته که بیماری او در این مدت پیشرفت زیادی کرده که در خانه ماندن و دیدار نکردن با سایر افراد، این روند را تسریع کرده است. او بیماری قلبی دارد و در همین مدت بیماری هم تشدید شده. در دوران شدت گرفتن کرونا، امکان مراجعه به پزشک وجود نداشت.» نیره، مهم‌ترین عامل وخیم‌شدن حال مادرش را شیوع کرونا می‌داند:«تنش میان خواهر و برادرها بر سر نگهداری از مادرمان هم بالا رفته و منجر به سردی روابط میان ما شده است.» او می‌گوید که رفتارهای مادرش تغییرات زیادی کرده و حالت‌های افسردگی و بی‌تابی او هم زیاد شده است. مادرمریم، هم در کنار مشکل قلبی و ناتوانی در راه‌رفتن، مبتلا به دمانس است، او در اولین مرحله ابتلا به آلزایمر قرار دارد. مریم می‌گوید:«قبل از کرونا، سطح هوشیاری و حافظه مادرم خیلی بهتر بود. با آدم‌های زیادی رفت و آمد داشتیم و مدام به او سر می‌زدند، اما در دوران کرونا، خلق و خویش تغییر کرد.» مادر مریم پیش از شیوع کرونا، برای انجام معالجات، به طور مرتب به فیزیوتراپی می‌رفت، اما با شیوع کرونا، این معالجه در خانه انجام می‌شود، همین اتفاق منجر به انتقال بیماری به خودش و مادرش شد:« بعد از ابتلا، مادرم علاوه بر مشکل جسمی، دچار اختلال روان هم شد. پزشک معالج تشخیص داد که این اتفاق به دلیل التهاباتی است که کرونا در مغز ایجاد کرده است. همین وضعیت سبب شده تا درمان فیزیوتراپی با حداقل جلسات انجام شود و توانایی مادرم برای حرکت هم کمتر شده است.» مریم حالا در این وضعیت، ناچار است ساعت‌های کمتری به محل کارش برود و در تامین هزینه‌های زندگی دچار مشکل شده است.
در همینه زمینه :
