سینمای بی‌عیار این روزها

خدیجه نوروزی ـ روزنامه‌نگار

بحران کرونا آسیبی جدی به سینمای ایران وارد کرده و تعداد پروژه‌های مهم را کم و تولید برخی پروژه‌ها را متوقف کرده است. تولید فیلم در شرایط فعلی که تضمینی برای اکران اثر وجود ندارد، خواب سرمایه حداقل برای دو سال به همراه دارد. چرا که در بهترین شرایط اکران فیلم‌ها با فیلم‌های پرمخاطب سال98 خواهد بود. اضافه شدن فیلم‌های 99 و 1400 هم موجب شده تا با انبوهی از فیلم‌های اکران نشده مواجه باشیم که این خود جزو مصیبت‌هایی است که سینما درگیر آن شده است. از طرفی تولید فیلم خیلی برای فیلمسازان به‌صرفه نیست و می‌توان گفت تهیه‌کنندگان به‌دلیل شرایط اکران، تولید و هزینه‌های بالا در شرایط کرونا برای حفظ سلامت عوامل تولید، با نوعی شبه‌ورشکستگی مواجه شده‌اند. در این شرایط نمی‌توان با قیمت‌های متعارف مانند سابق تولیدات را ادامه داد چرا که عملا اکرانی که بتواند هزینه‌های سنگین را بازگرداند وجود ندارد.

تولیدات کم و بی‌کیفیت
سیدضیاء هاشمی، تهیه‌کننده سینما درباره وضعیت سینمای ایران در دوره کرونا در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «ابتدای شیوع کرونا به‌دلیل ظرفیت محدود نمایش در کشور و فیلم‌هایی که از قبل تولید شده و امکان اکران نیافتند با حجم زیادی از تولیدات روبه‌رو شدیم. سال گذشته با توجه به تولیدات کمی که در دوران کرونا در سینمای ایران شاهد بودیم جشنواره فیلم فجر برای انتخاب فیلم‌های بخش مسابقه دچار مشکل بود زیرا تولیدات کم و متأسفانه بی‌کیفیت بودند. از میان 50فیلم 16 اثر انتخاب شد که چندان چشمگیر و در عیار جشنواره فیلم فجر نبود. عمده افرادی که در این اوضاع هم درخواست پروانه ساخت و در نهایت تولید فیلم دارند، جوانانی هستند که سودای ورود به سینمای حرفه‌ای و آرزوهای بلندپروازانه دارند، که متأسفانه سناریوهای ضعیفی هم در اختیار دارند اما اصرار به ساخت این آثار دارند و تلاش می‌کنند سرمایه‌گذارانی را هم مجاب به ساخت فیلم‌هایشان کنند. گرچه کمتر دیده می‌شود که این افراد جوان و جویای نام موفق باشند. البته هستند افرادی که با درایت وارد این عرصه می‌شوند و موفق هم بوده‌اند».

سرمایه‌گذاران واقعی به سمت سینمای خانگی رفته‌اند
در این اوضاع و احوال سینمای خانگی کمک کرده که عوامل سینما و بخشی از افراد فعال در تئاتر بیکار نمانند و فشار اقتصادی و معیشتی کمتر شود. تهیه‌کننده فیلم سینمایی «اعتراض» در ادامه می‌افزاید: «تولید بیشتر به سمت سینمای خانگی رفته و مجموعه‌سازی‌ در این حوزه با توجه به شرایط کشور و بسته شدن سالن‌های سینما سودمند بوده حتی سریال‌های ضعیف (به لحاظ کیفی) توانسته‌اند مخاطب جذب کنند و فعالیت سینمای خانگی به جذب سرمایه کمک کرده و ریسک سرمایه در تولیدات سینمای خانگی کمتر شده است. اما در حوزه سینما تولیدات، بسیار پرریسک‌تر شده است و سرمایه‌گذاری در سینما، بازگشت سرمایه روشنی ندارد. افرادی هم که سرمایه‌گذاری می‌کنند معمولا سودایی در سر دارند. سرمایه‌های اخیر سینما خیلی جدی نیستند. سرمایه‌گذاران واقعی به سمت سینمای خانگی رفته‌اند».
تجربه آسیب‌پذیری سینما در برابر کرونا نشان داده که بهتر است تمرکز بر همه‌گیر شدن پلتفرم‌های آنلاین و سوق دادن تولیدات به‌سوی آنها باشد که هم برای اهالی سینما اشتغال ایجاد می‌کند و هم برای نمایش آثار نیازی به حضور در سینما نیست.

فروش ضعیف گیشه
فروش در گیشه سینما هم بسیار ضعیف است که پیامد کرونا برای سینماست. نمی‌توانیم از مردم توقع داشته باشیم با این شرایط اقتصادی فرهنگ را در سبد خانوار قرار دهند. بنابراین استقبال چندانی نیست. تهیه‌کننده فیلم سینمایی «موافقت اصولی» دلیل عمده گیشه‌های ضعیف را نبود فیلم پرمخاطب می‌داند و می‌گوید: «در شرایط موجود حتی نهادها و ارگان‌های دولتی هم ریسک نکرده و فیلم‌ها را اکران نکردند. یک فیلم داشتیم که در دوران کرونا فروش 10میلیاردی داشت که اگر قبل از کرونا اکران می‌شد به فروش نزدیک به 50میلیارد هم می‌رسید. با اینکه سینماها در این دوران بسیار خوب نظافت و گندزدایی شدند و بعد از هر سانس کارهای لازم برای حضور مخاطبان در سالن‌ها انجام می‌شد اما استقبال بسیار کم بود. در شرایطی که بازرسان شورای صنفی نمایش هم از لحاظ بهداشت سالن‌ها را چک کردند و بیماری از فضای سالن سینما تاکنون گزارش نشده است».

نیازمند حذف پروانه ساخت
در حوزه تولید و محتوا شاهد پیشرفتی در حوزه سینما و در نمایش خانگی نبودیم. متأسفانه گرفتار بدسلیقگی فیلمنامه‌نویس‌ها، نبود سوژه‌های مناسب و سانسورهای زیادی هستیم که به سینما و نمایش خانگی و سازندگان تحمیل می‌شود که غالبا از سوی افرادی است که فرهنگ را دستاویز کارهای سیاسی می‌کنند. ضیاء هاشمی با بیان این موارد در ادامه می‌گوید: «در محتوا بسیار نازل عمل کردیم. از 150فیلمنامه‌ای که برای دریافت پروانه ساخت اقدام کردند شاید بتوان گفت 95درصد آنها فاقد ارزش‌های سینمایی بودند اما اگر این پروانه ساخت حذف شود و مسئولیت تولید یک اثر بر‌عهده تهیه‌کننده باشد شرایط متفاوت خواهد شد. سینمای ایران نیازمند یک فرد باکفایت است که با تحلیل درست این قاعده پراشکال را از سر راه فیلمساز بردارد. 5نفر نمی‌توانند برای سینمای ایران تعیین تکلیف کنند و این خود تبدیل به یک رانت می‌شود. اگر پروانه ساخت را بردارند یک سال ممکن است کمی دچار اختلال در حوزه نمایش بشویم اما هر کس که فیلم ساخته باید عهده‌دار تولید اثرش باشد، مانند انتشار روزنامه، که مسئولیت هر نوشته‌ای برعهده مدیرمسئول است و باید بر محتوا تسلط کامل داشته باشد تا بتواند به حیات روزنامه یا کتاب استمرار بخشد. با ارائه پروانه ساخت این سیکل معیوب همچنان ادامه خواهد داشت و برخی از سرمایه‌گذاران ناآگاه استفاده می‌کنند و آثار ضعیف تولید می‌شود. دولت هم برای اینکه افراد را از سر خود باز کند توصیه به دریافت پروانه ساخت می‌کند اما می‌داند که پروانه ساخت چندان نمی‌تواند اعمال نظر کند فقط در حوزه ممیزی سعی می‌کند تا کارها را مورد ارزیابی قرار دهد. اگر بخواهیم شاهد ارتقای کیفی آثار باشیم باید پروانه ساخت حذف شود تا مسئولیت کار برعهده تهیه‌کننده باشد و صفر تا صد مسئولیت اثر را متقبل بشود تا شاهد آثار موفق در مضمون و محتوا باشیم».