تجارت جهانی در هراس از رکود دوباره

سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

شیوع گسترده گونه‌های تازه کرونا در قطب‌های اقتصادی شرق آسیا موجب شده تا بازار تجارت جهانی که بعد از مدت‌ها رکود، از ابتدای تابستان امسال رنگ رونق به‌ خود گرفته بود، دوباره رو به افول بگذارد. کاهش چشمگیر صادرات تایوان، تولیدکننده اصلی تراشه‌های کامپیوتری مورد استفاده در صنعت خودرو و گوشی‌های موبایل، همزمان با تعطیلی موقت بنادر چین و اعمال قرنطینه در استرالیا و ژاپن، افت سطح تجارت جهانی را به‌دنبال داشته است.
بررسی‌های جدید در اروپا و آمریکا حاکی است که وضعیت اقتصاد کشورهای توسعه‌یافته که در ماه‌های اخیر رو به بهبود گذاشته بود، حالا دوباره روند نزولی گرفته است. با اینکه برخی کارشناسان امیدوارند موانع تولید نهایتا تا پایان سال‌جاری میلادی برطرف شود، اما گروهی دیگر هشدار می‌دهند که آمار پایین واکسیناسیون و گسترش شیوع گونه‌های تازه کرونا در برخی کشورهای جهان، رشد تولید و صادرات را در سال2022 نیز با مانع جدی روبه‌رو خواهد کرد.

چالش حمل ونقل
روزنامه گاردین در گزارشی نوشته که پیش‌بینی می‌شود رکود تجارت جهانی با توجه به تعطیلی‌های گسترده در بنادر آسیا ادامه دارد. این موضوع افزایش چشمگیر هزینه‌های حمل‌ونقل کالا را با توجه به متوقف‌شدن کانتینرها در طی هفته‌های گذشته به‌دنبال داشته است. کمبود کانتینر با توجه به تقاضای زیاد در بازارهای جهانی از یک‌سو و افزایش شیوع کرونا در منطقه شرق آسیا از سوی دیگر به یک مشکل جدی تبدیل شده است. در خیلی از کشورهای آسیایی، این روزها صادرکنندگان در تکاپوی یافتن کانتینر برای بارگیری کالاهایشان هستند.
تعطیلی چندهفته‌ای بنادر چین ازجمله بندر نینگبو، سومین بندر تجاری بزرگ جهان، طی تابستان امسال به‌دنبال شیوع موج تازه کرونا، همچنان حمل‌ونقل کالاها را با مشکل روبه‌رو کرده و افزایش هزینه‌ها را به‌دنبال داشته است. با اینکه فعالیت این بندر حدود 10روز پیش دوباره از سرگرفته شد، پیش‌بینی می‌شود حتی اگر این تعطیلی‌ها در ماه‌ها و هفته‌های آینده تکرار نشود، باز هم روند افزایشی قیمت‌ها ادامه داشته باشد. کارشناسان می‌گویند صنعت حمل‌ونقل جهان به‌خاطر بازگشایی کسب‌و‌کارها در کشورهای مختلف با افزایش بی‌سابقه تقاضای کالا و خدمات روبه‌روست. در چنین شرایطی، این خطر وجود دارد که بحران جابه‌جایی مواد غذایی و تجهیزات الکترونیکی مانند سال گذشته دوباره تکرار شود. همه‌گیری کرونا پارسال نیز صنعت حمل‌ونقل دریایی جهان را زمینگیر کرده بود و حدود 200هزار نفر از کارکنان این بخش به‌دلیل بسته‌شدن بنادر و لغو پروازها، ماه‌ها روی آب سرگردان بودند.

تجارت چین
صادرات و واردات چین در ‌ماه ژوئن امسال (اواسط خرداد تا اواسط تیر) با رشد چشمگیری همراه بود که دورنمای امیدوارکننده‌ای را برای رشد اقتصادی جهان تصویر می‌کرد. صادرات این کشور که همواره در یک‌سال گذشته روند صعودی داشته در این ماه با جهش 32درصدی به 281میلیارد دلار رسید. واردات نیز رشد 36.7درصدی را نسبت به سال گذشته تجربه کرد و تا 230میلیارد دلار افزایش یافت. همچنین مازاد تجاری چین در‌ ماه ششم سال‌جاری میلادی نسبت به ماه قبل از آن بیشتر شد و به 51.5میلیارد دلار رسید.
صادرات دومین اقتصاد بزرگ جهان در نیمه نخست سال‌جاری میلادی با 38.6درصد افزایش، رقم 1.5تریلیون دلار را ثبت کرد. واردات نیز در این مدت 1.3تریلیون دلار بود که با صعود 36درصدی همراه بوده است. این آمارها حاکی از رشد تجاری 22.8درصدی چین نسبت به نیمه نخست سال2019 و دوره پیش از شیوع کروناست.
رونق صادرات پکن، نتیجه کاهش محدودیت‌های کرونا و افزایش مصرف در بسیاری از کشورهای جهان طی ماه‌های گذشته بود. اوایل تابستان امسال، صادرات کالاهای چینی به ژاپن و اروپا به‌ترتیب 26 و 27درصد رشد داشت. این میزان در مورد انگلیس 9درصد و در مورد آمریکا 18درصد بود. در نتیجه، این امید ایجاد شده بود شاخص سهام که در بازارهای مالی جهان تحت‌تأثیر شیوع گونه دلتا افت پیدا کرده بود، در ماه‌های بعدی به لطف این گشایش اقتصادی، تقویت شود. اما شیوع گونه‌های تازه کرونا و محدودیت تولید و صادرات، پیش‌بینی‌ها برای رونق در ماه‌های پایانی سال را با تردید روبه‌رو کرده است.

از تایوان تا استرالیا
رشد سالانه صادرات تایوان در سال گذشته میلادی 70درصد بود، اما پیش‌بینی می‌شود امسال به 20درصد برسد. یکی از عواقب محدودیت تجارت در این کشور، ادامه بحران کمبود تراشه‌های نیمه‌هادی، از ابزارهای کلیدی تولید خودرو است. تایوان در تولیدات نیمه‌هادی‌های جهان نقش غیرقابل انکاری دارد و کاهش صادرات طی 7‌ماه گذشته یعنی در دوره‌ای که این کشور درگیر شیوع کرونا و قرنطینه بوده، می‌تواند زنگ هشداری برای وقفه بیشتر در بازار تجارت جهانی در ماه‌های آینده باشد. پیش‌بینی می‌شود ظرفیت تولید خودرو در ماه‌های آینده کاهش چشمگیری پیدا کند. برخی شرکت‌های خودروسازی اعلام کرده‌اند که ممکن است عرضه دوباره برخی مدل‌ها بیش از 6‌ماه زمان ببرد. ژاپن نیز به‌دنبال افزایش آمار ابتلا به کرونا در هفته‌های گذشته، وضعیت اضطراری و قرنطینه را در برخی شهرها ازجمله توکیو تا اواسط ماه جاری میلادی (اواخر شهریور) تمدید کرده است. با اینکه صادرات ژاپن در ماه‌های گذشته روند مثبتی داشته، اما محدودیت‌های کرونا و کاهش واردات تراشه می‌تواند تولید و صادرات را در دومین کشور صادرکننده خودرو در جهان با چالش روبه‌رو کند.
در سوی دیگر، مقامات کشور استرالیا، از صادرکنندگان اصلی سنگ آهن در جهان، به‌تازگی اعلام کرده‌اند که تولید ناخالص داخلی این کشور در سه‌ماهه دوم سال‌جاری میلادی 0.7درصد افزایش داشته، اما طبق پیش‌بینی بلومبرگ، اقتصاد این کشور با توجه به اعمال محدودیت‌های قرنطینه در شهرهای بزرگی مانند سیدنی و ملبورن، شاهد رشد منفی 3درصدی در سه‌ماهه سوم امسال خواهد بود.

نوسان قیمت نفت
یکی از نخستین آثار افول بازار تجارت جهانی، هفته گذشته در حوزه نفت نمایان شد. کویت به‌عنوان یکی از کشورهای کلیدی تولیدکننده نفت اعلام کرد که توافق سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدانش (ائتلاف اوپک پلاس) در مورد طرح افزایش تولید 400هزار بشکه‌ای در روز ممکن است مورد بازنگری قرار بگیرد. این تصمیم در نشست‌های قبلی اوپک در سال‌جاری در پاسخ به تقاضای روبه‌رشد بازار نفت گرفته شده بود. محمد عبدالطیف الفارس، وزیر نفت کویت به رویترز گفته که با توجه به اینکه شیوع گونه دلتا همچنان اقتصاد کشورهای شرق آسیا و چین را تحت‌تأثیر قرار داده، باید محتاطانه عمل کنیم. هفته گذشته، نگرانی‌ها از کاهش تولید نفت اوپک و شرکت‌های نفتی آمریکایی در خلیج مکزیک به‌دنبال وقوع توفان در این منطقه، موجب شد تا قیمت نفت خام برنت با 11درصد افزایش به 72.71دلار برسد. این بیشترین رشد هفتگی در یک سال اخیر بود.