دادگاهی برای افشای حساب‎ دیجیتال مردگان

میترا مهربان ـ روزنامه‌نگار

عضویت تعداد زیادی از مردم جهان در شبکه‌های اجتماعی موجب افزایش تعداد افرادی شده است که پس از مرگشان مقدار زیادی محتوای دیجیتال از آنها باقی می‌ماند. این ممکن است باعث نگرانی و سردرگمی شود زیرا اغلب نمی‌دانیم ترجیح متوفی این بوده که اطلاعات حذف شوند یا به‌عنوان یادبود باقی بمانند. چنین اطلاعاتی ممکن است حریم خصوصی متوفی را نقض کند یا اطلاعات او را در دسترس خانواده و اشخاص دیگر قرار دهد. از طرف دیگر ممکن است این صفحه‌ها متعلق به ارائه‌دهنده خدمات (نه متوفی) باشد و بسیاری از آنها سیاست‎های روشنی برای مواجهه با حساب کاربران فوت‌شده ندارند. البته در بسیاری از موارد شرکت‌های فضای مجازی سعی بر افشانشدن اطلاعات محرمانه کاربران خود دارند اما زمانی که این مانع باعث به‌وجود‌آمدن اختلافات بین بازماندگان صاحب حساب و آنها می‌شود دادگاه در این موارد پای به میان می‌گذارد و حکم صادر می‌کند.
توییتر تا سال2010 هیچ خط‌مشی‌ای در قبال مدیریت حساب‌های کاربری افراد فوت‌شده نداشت اما در همان سال اجازه داد حساب‌ها به درخواست اعضای خانواده در حالت یادبود قرار گیرند و همچنین گزینه‌ای را برای حذف حساب یا تهیه پشتیبان دائمی از توییت‌های عمومی کاربر متوفی در اختیار آنها قرار داد. این اقدامات درپی درخواست و جنجال‎هایی بود که بازماندگان متوفی ایجاد کردند.

فیسبوک اجازه ورود مادر به حساب دختر مرده‎اش را نداد
یکی از جنجالی‌ترین پرونده‎های میراث دیجیتال در آلمان رخ داد، زمانی که مادری قصد داشت از انگیزه خودکشی دخترش باخبر شود. در سال2012، دختری 15ساله با انداختن خود جلوی قطار زیرزمینی خودکشی کرد. والدینش امیدوار بودند که حساب فیسبوک دختر به آنها اطلاعاتی درباره مقاصد یا انگیزه‌های احتمالی خودکشی نشان دهد.
مادر سعی کرد با استفاده از داده‎های دسترسی دخترش وارد حساب کاربری شود اما موفق نشد زیرا حساب بلافاصله پس از حادثه در وضعیت یادبود قرار گرفته بود. به‌گفته فیسبوک، فعال‌سازی‌ حالت یادبود توسط کاربری آغاز شد که به دلیل حفاظت از داده‌ها نباید نامش ذکر می‌شد. مادر توضیح داد که دخترش گذرواژه را به او داده و به او اجازه داده است به اطلاعاتش دسترسی پیدا کند. بنابراین این مسئله به دادگاه کشیده شد و در سال2015، دادگاه منطقه‌ای برلین حکم به دسترسی حساب فیسبوک را برای مادر صادر کرد اما فیسبوک به‌دلیل محرمانه‌بودن ارتباطات مخابراتی از افشای محتویات ارتباطات دختر به والدین جلوگیری کرد. ولی پس از کش‌وقوس‌های فراوان در سال2017 دادگاه فدرال برلین اعلام کرد که والدین حق دسترسی به‌حساب فیسبوک و محتوای ذخیره‌شده در آن را دارند. دادگاه تأکید کرد که قرارداد استفاده بین دختر شاکی و فیسبوک از طریق جانشینی عمومی به وراث منتقل می‌شود. دادگاه اعلام کرد این قرارداد با فیسبوک نیست که ماهیت بسیار شخصی دارد، بلکه محتوای حساب است. با این حال، وسایل شخصی نیز به وارثان منتقل می‌شود، اسنادی مانند دفتر خاطرات و نامه‌های شخصی به ارث برده می‌شوند و هیچ دلیلی برای برخورد متفاوت با محتوای دیجیتال وجود ندارد.

درخواست حذف حساب پس از مرگ با چه‌کسی است؟
فیسبوک اعلام کرد که از هوش مصنوعی برای جلوگیری و ارسال اعلانات به دوستان و خانواده فرد متوفی استفاده می‌کند. یک عملکرد خودکار ناگوار که شوک و ناراحتی زیادی ایجاد کرده است. این سایت رسانه‌های اجتماعی به کاربران بالای 18سال اجازه می‌دهد که هنگام مرگ حساب خود را حذف کرده یا یک مخاطب قدیمی را تعیین کنند که می‌تواند از طرف متوفی یک حساب یادبود را مدیریت کند. این امر مستلزم مراحل متعددی است، ازجمله اینکه کاربران از این عملکردها استفاده کرده‌اند و شخص متوفی ترتیبی داده است که شخصی حساب‌های رسانه‌ها را از مرگ مطلع کند. اگر هیچ برنامه‌ریزی دیجیتال انجام نشده باشد، احتمال اختلاف بین اعضای خانواده یا سایرین مبنی بر اینکه چه‌کسی باید حق کنترل اطلاعات خصوصی را در سرورهای یک شرکت رسانه‌های اجتماعی داشته باشد، آشکار می‌شود.
یکی از پرونده‎هایی که در دادگاه عالی انگلیس بر این اساس تشکیل شد برای درخواست حذف یک حساب فیسبوکی بود. در این پرونده، آزرا سابادوس توانست یک حکم قضایی از دادگاه عالی انگلیس علیه فیسبوک بگیرد. این حکم برای افشای اطلاعات مربوط به کسانی که دستور حذف حساب شریک فقیدش را داده بودند، صادر شد. آزرا و همسرش سال‌ها در ارتباط بودند و اغلب از طریق مسنجر فیسبوک پیام رد و بدل می‌کردند. پس از مرگ ناگهانی همسر آزرا، فردی که خود را سابادوس نامیده بود، با فیسبوک تماس گرفت و درخواست کرد حساب شخص متوفی را حذف کند، که این کار نیز انجام شد.
درحالی‌که این پرونده نشان می‌دهد که در بعضی شرایط می‌توان فیسبوک را وادار به پذیرش خواسته‌های اطرافیان شخص متوفی کرد اما بسیاری از سؤالات بی‌پاسخ را نیز به همراه دارد. واقعا چه‌کسی اختیار تصمیم‌گیری برای صفحه شخص متوفی را دارد؟ در مورد حذف، فیسبوک از دستور یک کاربر قدیمی استفاده می‌کند. با این حال، مخاطب قدیمی نمی‌تواند به نسخه پیام‌ها یا اطلاعات حساب فرد دسترسی داشته باشد. برای دستیابی به چنین خواسته‌ای، فیسبوک می‌گوید که نیاز به اثبات این دارد که طرف درخواست‌کننده «نماینده مجاز» است و آنها حکم دادگاه را دریافت کرده‌اند. دقیقاً اینکه چه‌کسی شخص مجاز است، احتمالاً مشمول قوانین ارث محلی است و بنابراین از مکانی به مکان دیگر متفاوت خواهد بود.