تورم فزاینده و خطر تعطیلی گاوداری‌های صنعتی

مرضیه حسینی ـ روزنامه‌نگار

دامداری‌های صنعتی نقش مهمی در تأمین شیر و گوشت کشور داشته و افزایش آنها نقش مهمی در رشد و توسعه صنعت شیر و گوشت دارد. از سال98 به این سو اما رشد چشمگیر هزینه‌های تأسیس و اداره دامداری‌های صنعتی و تورم بی‌سابقه در این زمینه، دامداران را با مشکل جدی مواجه کرده است. حسن موسوی، کارشناس حوزه دام، در گفت‌وگو با همشهری، چالش‌های مربوط به دامداری‌های صنعتی را بررسی می‌کند.

سهم گاوداری‌های صنعتی در تولید شیر و گوشت
موسوی در ابتدا به پرورش دام‌های سنگین به‌صورت صنعتی اشاره می‌کند و می‌گوید: دامداری صنعتی مربوط به پرورش دام‌های سنگین است که در این حوزه، پرورش گاو و گوساله از جایگاه مهمی برخوردار است، به‌طوری‌که از نظر تعداد بهره‌برداری حدود ٩٨‌درصد و از نظر تعداد دام ٩٤درصد را به‌خود اختصاص داده است. از طرف دیگر، پرورش گاو و گوساله ٤٢درصد واحد دامی، ٩٠‌درصد کل شیر تولیدی و ٥٦‌درصد وزن گوشت قرمز کشتارشده در کشتارگاه‌های کشور را شامل می‌شود. با وجود اینکه طی سال‌های اخیر پرورش گاو و گوساله به روش صنعتی توسعه چشمگیری یافته، بررسی‌ها نشان می‌دهد که از ٦١٩هزار واحد بهره‌برداری دارای گاو و گوساله در کشور، فقط ٢٧ هزار (یعنی ٤‌درصد) به‌صورت صنعتی فعالیت می‌کنند. سهم تولید شیر گاوداری‌های صنعتی نیز از کل گاوداری‌های کشور ٥٨‌درصد است.
موسوی درخصوص آمار و اطلاعات مربوط به گاوداری‌های صنعتی می‌گوید: آخرین پژوهش جامعی که در سال98 درخصوص گاوداری‌های صنعتی انجام شده نشان می‌دهد که در این سال، تعداد کل گاوداری‌های صنعتی کشور 27هزار واحد با ظرفیت 7.3میلیون رأس بوده که از این تعداد 17هزار گاوداری صنعتی با ظرفیت کل 4.2میلیون رأس مربوط به پرورش گاو شیری و تعداد 10هزار گاوداری صنعتی با ظرفیت کل 3.1میلیون رأس مربوط به پرواربندی گاو و گوساله بوده است. به لحاظ رده‌بندی استانی نیز استان‌های تهران، اصفهان و خراسان‌رضوی با 4هزار و 205، 2هزار و 772و 2هزار و 696گاوداری بیشترین تعداد گاوداری را دارند؛ این آمار در مقایسه با سال95 نشان‌دهنده افزایش تعداد گاوداری‌های صنعتی در این 3استان است. مقدار تولید شیر نیز در گاوداری‌های صنعتی در سال1398 بیش از 5میلیون تن بوده که نسبت به سال1394حدود 22درصد افزایش داشته است. در آمارگیری از گاوداری‌های صنعتی کشور در سال1398 استان‌های تهران، اصفهان و خراسان‌رضوی 50درصد شیر کل کشور را تولید کرده‌اند. بررسی تولید شیر در کشور نشان می‌دهد که گاوداری‌های صنعتی به‌رغم اینکه تنها 4درصد از واحدهای گاوداری کشور (صنعتی، نیمه‌صنعتی و سنتی) را به‌خود اختصاص داده‌اند ولی سهم آنها در تولید شیر بیش از 58درصد کل تولید شیر در کشور بوده است.

چالش‌های گاوداری‌های صنعتی
کارشناس حوزه دام درخصوص دشواری‌های تأسیس و در ادامه فعالیت گاوداری‌های صنعتی می‌گوید: هزینه‌های ساخت و سپس اداره یک گاوداری صنعتی عدد ثابتی نیست، زیرا هزینه‌های این کار ازجمله خرید زمین، بنای ساختمان، خرید گاو و گوساله، تهیه علوفه، مراقبت‌های بهداشتی و دامپزشکی و... به شکل فزاینده‌ای در حال افزایش است. به‌عنوان مثال، درخصوص زمین، بسته به تعداد دام موردنظر و اینکه دامداری در چه استان یا منطقه‌ای واقع شده باشد بین یک تا 5میلیارد هزینه دارد. هزینه‌های ساخت هم با توجه به قیمت مصالح ساختمانی، عدد قابل پیش‌بینی‌ای نیست. مسئله بعدی که در چند سال اخیر تأثیر زیادی بر افزایش هزینه‌های اداره گاوداری‌های صنعتی داشته، افزایش قیمت نهاده و کمبود آن است. در سال‌99 نهاده‌های دامی در 3مرحله افزایش قیمت داشته، افزایش هزینه‌های دیگر مانند حمل‌ونقل و انتقال نهاده‌های خریداری‌شده از بنادر به محل گاوداری‌ها، هزینه دارو، واکسن و... را نیز باید به هزینه‌های جاری گاوداری‌های صنعتی افزود. به‌عنوان مثال، یک‌بار نهاده دامی برای تغذیه حدود 20گاو بیش از 100میلیون تومان هزینه دارد، قیمت هر گوساله نیز بین 10تا 15میلیون بسته به نژاد متفاوت است، هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی نیز بسیار بالاست. به جز این، هزینه تولید گاوداری‌های سنتی و صنعتی پارسال به‌ترتیب ۱۵ و ۳۲.۴۲درصد رشد داشته که بیشترین افزایش قیمت مربوط به کود با ۷۲.۳۲درصد بوده است. در همین رابطه، نرخ تورم گاوداری‌های صنعتی نسبت به سال‌های گذشته رشد ۳۲.۴۲‌درصدی داشته است.

متضررشدن دامداران
موسوی در ادامه به دشواری‌های اداره دامداری‌های صنعتی و سنتی اشاره می‌کند و می‌گوید: بسیاری از دامدارها به‌دلیل کمبود خوراک دام و گرانی آن، در آستانه تعطیلی هستند و بسیاری دیگر عملاً فعالیتی ندارند. 40درصد از جیره با توجه به نوع صنعت باید از طریق کنسانتره و جیره متراکم و پر‌انرژی استفاده شود که این نهاده‌ها به‌دلیل وارداتی‌بودن به‌سختی در دسترس دامدار قرار می‌گیرد.