گزارش
گذر از آلودگی با حمل و نقل پاک
مدیریت شهری جدید، حمل‌ونقل پاک را برای خدمت‌رسانی مطلوب، کاهش ترافیک و آلودگی هوای تهران در اولویت قرار داده است
زینب زینال‌زاده ـ خبر‌نگار
جایگزینی موتورهای برقی به‌جای موتورسیکلت‌های کاربراتوری و توجه ویژه به حمل‌ونقل ریلی، راهکاری است که توسط مدیریت شهری جدید برای مقابله با آلودگی هوای تهران ارائه شده است. آلودگی هوای تهران با قدمت 50ساله به یک معضل بزرگ تبدیل شده و با وجود اقدامات صورت گرفته همچنان لاینحل مانده است. به‌زودی پاییز از راه می‌رسد و اگر همان روند سال گذشته طی شود، چتری سیاه بر آسمان پایتخت دوباره گسترده خواهد شد.
عوامل متعددی در خاکستری شدن آسمان تهران و به شماره افتادن نفس مردم، آن هم در روزهایی که کرونا با سویه‌های مختلف جولان می‌دهد، دخیل هستند، اما منابع متحرک با سهم حدود 60درصدی در صدر قرار دارند که در این میان خودروهای سواری با 13درصد و موتورسیکلت‌ها با 10درصد رکورددار هستند. به‌گفته رئیس شورای شهر تهران، شهرداری به‌تنهایی نمی‌تواند با این معضل مقابله کند و 23نهاد و سازمان و ارگان در این امر مسئولیت‌هایی را بر عهده دارند. اما شهرداری تهران به سهم خود با تمرکز بر شبکه حمل‌ونقل ریلی تلاش می‌کند تا آسمان خاکستری تهران را پاک کند.
مهدی چمران در تشریح اولویت‌ها می‌گوید: «در این دوره بیشترین تمرکز روی مترو خواهد بود؛ چراکه زیرساخت‌هایی چون تونل و ایستگاه مترو در تهران وجود دارد، اما حداقل سرفاصله حرکت قطارها حدود 6دقیقه است که البته در برخی از خطوط به 15تا 20دقیقه هم می‌رسد و به همین دلیل تعدادی از شهروندان اقبال چندانی به استفاده از این مد حمل‌ونقل عمومی ندارند؛ بنابراین قصد داریم با افزایش دوبرابری واگن‌ها، سرفاصله حرکت قطارها را کمتر کنیم تا جذابیت سفر با مترو برای مردم بیشتر شود. درحقیقت با افزایش سفرهای روزانه از طریق مترو تعداد سفرها با خودرو کم می‌شود و آلودگی هوا هم کاهش می‌یابد.»
حمل‌ونقل عمومی ترکیبی
مقابله با آلودگی هوا دغدغه شهردار منتخب تهران هم هست و علیرضا زاکانی در برنامه‌های خود توجه به مُد حمل‌ونقل عمومی ترکیبی را ارائه داده و معتقد است: «باید به سمت سیستم حمل‌ونقل عمومی ترکیبی حرکت کنیم و در مُدهای مختلف ازجمله دوچرخه، تاکسی، اتوبوس، مترو و... برای شهروندان مطلوبیت ایجاد شود.»
به‌گفته او، حدود ۶۰۰واگن مترو نیاز به اورهال دارند که اگر این کار انجام نشود، واگن‌ها از رده خارج می‌شوند و از سوی دیگر ۱۴۶واگن هم از رده خارج شده‌اند که باید بازسازی شوند؛ بنابراین توجه به حمل‌ونقل ریلی که به نوعی حمل‌ونقل پاک محسوب می‌شود، اولویت دارد. زاکانی همچنین تأکید کرده است که از زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های شبکه اتوبوسرانی و تاکسیرانی هم بیش از پیش بهره گرفته می‌شود و باور دارد که سیستم حمل‌ونقل عمومی ترکیبی فرصتی برای تنفس و داشتن هوای پاک در شهر ایجاد خواهد کرد.
کاهش آلایندگی خودروها با معاینه فنی
سهم 13درصدی خودروهای سواری در آلودگی هوای تهران، مدیران شهری پیشین را برآن داشت تا برای مدیریت این موضوع طرح کاهش (تعیین محدوده‌هایی که تردد در آنها منوط به برگه معاینه فنی است) را اجرایی کنند؛ طرحی که به‌گفته مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروی تهران سختگیرانه در مراکز معاینه فنی پایتخت اجرا می‌شود: «مراکز معاینه فنی خودروی تهران به سامانه یکپارچه ملی(سیمفا) متصل هستند و از این‌رو تمامی مراحل آزمون مکانیزه انجام می‌شود و احتمال خطا و دخل و تصرف در مراحل وجود ندارد.» با وجود این سختگیری‌ها باز هم در خیابان‌ها شاهد خودروهای آلاینده هستیم که برخی از آنها برگه معاینه فنی هم دارند. حسین مقدم هم این موضوع را تکذیب نمی‌کند و می‌گوید: «اصلاح شیوه تعمیرات و نگهداری خودروها توسط رانندگان، تشدید نظارت و برخورد قانونی با مراکز معاینه فنی خودروی متخلف، افزایش نظارت بر درگاه‌های تأمین‌کننده قطعات و خدمات خودرویی توسط دستگاه‌های ذیربط در این حوزه بدون تردید راهکارهایی هستند که در ساماندهی این مسئله مؤثر خواهند بود.»
به‌گفته او، هوای پاک متعلق به همه شهروندان است و اگر همه به مسئولیت اجتماعی و حقوق شهروندی خود عمل کنند و گامی هر چند کوتاه در این راستا بردارند، قطعاً می‌توان معضل آلودگی هوا را برطرف کرد.
موتورها برقی می‌شوند
معاینه شدن خودروها و صدور برگه سلامت یا به‌عبارتی طرح کاهش بنا به دلایلی نتوانست آنطور که باید و شاید حجم آلاینده‌ها در تهران را کاهش دهد و به نوعی شکست خورد. پس از آن کارشناسان نوک پیکان اتهامات را به‌سوی موتورسیکلت‌ها و بی‌توجهی به این وسیله حمل‌ونقل نشانه رفتند. موتورسیکلت به‌عنوان یک وسیله نقلیه بسیار کارآمد و ارزان در بسیاری از شهرهای پرجمعیت جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. ویتنام با ۸۰درصد، اندونزی با ۶۷درصد، تایوان با ۴۸درصد، صدرنشینان استفاده از موتورسیکلت هستند اما میزان آلودگی آنها با موتورهای داخل ایران قابل مقایسه نیست.
براساس آمارهای منتشرشده سالانه به‌طور متوسط 400هزار دستگاه موتورسیکلت در کشور تولید می‌شود که تهران با 13درصد و اصفهان با 11درصد بیشترین استفاده‌کنندگان از این وسیله نقلیه هستند. علاوه بر ارزان و کارآمدی، این وسیله نقلیه منبع تولید ۲۱درصد از گازهای آلاینده و 10درصد ذرات معلق است و از این‌رو برای برداشتن گام بزرگ و البته اثر‌گذار در کاهش آلودگی هوای پایتخت باید موتورهای برقی جایگزین موتورهای کاربراتوری شوند؛ موضوعی که سیدجعفر تشکری‌هاشمی به آن اشاره می‌کند و در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «وقتی راجع به حمل‌ونقل پاک صحبت می‌کنیم، هدف این است که باید از منابع تولید آلاینده‌های زیست‌محیطی جلوگیری شود. وضعیت کنونی در تهران نشان می‌دهد موتورهای کاربراتوری سهم زیادی در آلودگی هوا دارند و باید توجه ویژه‌ای به وضعیت این مد حمل‌ونقل شود. تحقیقات انجام شده در سال‌های اخیر نشان می‌دهد یک موتورسیکلت سالم کاربراتوری بیش از 6 تا 8برابر خودرو با استانداردهای یورو2، آلایندگی دارد؛ بنابراین هیچ چاره‌ای نیست جز اینکه باید موتورهای تهران برقی شوند.»
به‌گفته این عضو کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر تهران، هیچ مشکلی برای استفاده از موتورهای برقی وجود ندارد و زیرساخت‌ها برای این مد از حمل‌ونقل فراهم شده است. او می‌گوید: «امروزه این موتورها در داخل کشور تولید می‌شوند و کمبودی در قطعات و حتی باطری وجود ندارد و از این‌رو با یک برنامه‌ریزی اصولی باید گام‌ها را برای محدود کردن فعالیت و تردد موتورهای کاربراتوری برداریم.»
احیای طرح کاهش (LEZ)
طرح کاهش درراستای محدود کردن تردد خودروها در برخی از نقاط تهران برای کاهش آلودگی هوا اجرایی شد که مجوز تردد هم برگه معاینه فنی خودرو بود. به‌گفته تشکری‌هاشمی، این طرح در سال‌های اخیر فراموش شده است و در این دوره طرح کاهش باید دوباره احیا شود. او با اشاره به بازنگری دوباره طرح کاهش عنوان می‌کند: «ممکن است برخی از مفاد این طرح نیاز به اصلاح داشته باشد که باید مورد بازنگری قرار گیرد. همچنین محدوده‌ها باید دوباره تعیین و نظام تردد هم باید مجددا تعریف شود. علاوه بر آن باید برای خودروهای فرسوده هم تصمیم جدی اتخاذ شود.» به‌گفته این عضو شورای شهر تهران به دوچرخه هم توجه شده است: «دوچرخه هم به‌عنوان مدل حمل‌ونقل پاک سهمی در پایتخت دارد؛ البته تمرکز بر مسیرهای حدفاصل ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی که جاذبه سفر دارند، خواهد بود.»
واگن‌های مترو اورهال می‌شوند
حمل‌ونقل ریلی هم گزینه دیگری برای کاهش آلودگی هوا و البته ترافیک است که در سال‌های اخیر دولت به تعهداتش عمل نکرد و در نتیجه قطارهای جدیدی وارد شبکه حمل‌ونقل ریلی پایتخت نشد. علاوه بر آن فرسودگی از یک‌سو و تأمین نشدن برخی از قطعات به‌خاطر تحریم‌ها از سوی دیگر تاحدودی مشکلاتی را در این مد حمل‌ونقلی ایجاد کرده است. تشکری‌هاشمی حالا نوید اورهال کردن واگن‌ها را می‌دهد و می‌گوید: «اکنون 1500واگن در شبکه متروی تهران وجود دارد که بیش از 500واگن باید اورهال شوند؛ بنابراین اولویت اول تخصیص منابع برای تعمیر واگن‌های متروست و اگر دولت به تعهداتش عمل کند و سهم 50درصدی‌اش را در پیش‌پرداخت ال‌سی (اعتبار اسنادی) تأمین کند، قرارداد تأمین 630واگن مترو عملیاتی می‌شود.»
افزایش ایستگاه‌ها و خدمت‌رسانی مطلوب تا 1401
علی امام، مدیرعامل شرکت متروی تهران و حومه: هم‌اکنون قطارهای مترو با تردد در 245کیلومتر مسیر خطوط احداث شده شبکه متروی پایتخت و مسافرگیری در 139ایستگاه، به شهروندان خدمت‌رسانی می‌کنند. تکمیل شبکه موجود مشتمل بر خطوط یک تا 7، نیازمند افتتاح 36ایستگاه دیگر است تا طول مسیر بهره‌برداری از تونل‌های ساخته شده به 298کیلومتر برسد. علاوه بر آن، اقدامات مهم دیگری چون احداث و تکمیل پایانه‌ها و پارکینگ‌های مترو، ساخت پست‌های برق باقیمانده و تکمیل نواقص برخی ایستگاه‌های در حال بهره‌برداری نیازمند حدود 35هزار میلیارد تومان است که اگر بتوان امسال و سال آینده حدود 12 تا 15هزار میلیارد تومان بودجه به شبکه متروی تهران تزریق کرد، امکان تکمیل 36ایستگاه به لحاظ عملیات ساختمانی و نصب تجهیزات لازم برای بهره‌برداری اولیه آنها تا پایان سال1401 وجود خواهد داشت. البته در کنار توسعه سخت‌افزاری ساختار شبکه متروی تهران، باید حدود 1500واگن به ناوگان حمل‌ونقل ریلی پایتخت افزوده شود تا بتوان سرفاصله حرکت قطارها در تمام خطوط موجود را به 2دقیقه رساند؛ این امر نیز نیازمند 40هزار میلیارد تومان بودجه است که براساس ضوابط و قوانین، این مبلغ باید توسط دولت تأمین شود.
