حکایت رنج ادامه‌دارخوزستان

نادره وائلی‌زاده- خبرنگار

خوزستان40 روز بعد از اعتراضات مردم به مشکلات معیشتی، بی آبی، خشکسالی و... میزبان نخستین سفر ریاست‌جمهوری سیزدهم در روز جمعه(5شهریور) بود.اگرچه مشکل آب آشامیدنی در تعدادی از روستاها رفع شده اما بی‌آبی هنوز گریبانگیر مناطق زیادی از این استان است و خشکیدگی رودها و تالاب‌ها همچنان ادامه دارد. در هفته‌های اخیر بار دیگر، فریاد عطش از میان دسته‌های عزاداری محرم در سوسنگرد برخاست.
 جوانان این شهر در «یوم‌العباس» یزله‌خوانی کردند و ساقی کربلا را به یاری طلبیدند. روز هفتم‌ماه محرم را خوزستانی‌ها به نام حضرت‌عباس(ع) یوم‌العباس می‌خوانند که ارج و قرب زیادی به‌ویژه در میان عرب‌های این استان دارد و آیین‌های عزاداری ویژه‌ای برای آن تدارک می‌بینند. جوانان سوسنگردی در حالی آیین عزاداری محرم را با اعتراض‌های آبی خوزستان گره زدند که در هفته‌های اخیر موج پنجم کرونا و طرح تشکیل خوزستان جنوبی، مطالبات آبی مردم را به حاشیه رانده بود.
 از اوایل تیر، خشک‌شدن رودخانه‌ها به‌ویژه کرخه و تالاب هورالعظیم و در پی آن انتشار خبر صدور مجوز محیط‌زیستی هشتمین طرح انتقال آب کارون (بهشت‌آباد)، اعتراض خوزستانی‌ها را به همراه داشت.‌ اعتراض‌های خیابانی که از سوسنگرد آغاز شده بود به شهرهای دیگر هم رسید. در این بین با توجه به نزدیکی پاییز خشک، کشاورزان خوزستانی نگران ماه های آینده و معیشتشان هستند.

۳۲۰هزار هکتار خسارت خشکسالی
براساس گزارش پرتال سازمان جهادکشاورزی خوزستان، خدارحم امیری‌زاده، رئیس این سازمان گفته که تا ۳۱تیر امسال، ۳۲۰هزار هکتار از کشت‌ها دچار خسارت ناشی از خشکسالی شده که ۳۰۰هزار تن افت تولید معادل 1600میلیارد ریال را به‌دنبال داشته. در ۲۰هزار هکتار از اراضی استان نیز کشت تابستانه‌ای صورت نگرفت که ۹۰۰هزار تن افت محصول با ارزش ۹۰هزار میلیارد ریال را در پی داشته است. امیری‌زاده میزان خسارت وارد شده به دامداران و کشاورزان را ۹۰۰میلیارد ریال اعلام کرد و از پرداخت ۸۰۰میلیارد ریال غرامت تاکنون خبر داده است.

چشم انتظار پرداخت خسارت
یکی از کشاورزان «ابوحمیظه» از توابع دشت‌آزادگان در غرب خوزستان اما پرداخت خسارت کشت‌نکردن و خشکسالی را رد می‌کند و به همشهری می‌گوید: پیگیری زیادی برای دریافت خسارت از فرمانداری، جهادکشاورزی، سازمان آب و برق و دفتر نماینده مجلس انجام دادیم، اما هیچ‌گونه خسارتی به ما پرداخت نشده است.
سیدعادل موسوی با بیان اینکه تنش آبی در این منطقه هنوز ادامه دارد، می‌افزاید: در تابستان شلتوک می‌کاریم و در زمستان کلزا و گندم، اما به‌دلیل بی‌آبی در تابستان امسال و زمستان سال گذشته نتوانستیم زمین‌های خود را در حاشیه کانال آبیاری بکاریم. دبیر اجرایی انجمن صنفی کشاورزان و دامداران شهرستان حمیدیه نیز می‌گوید: بعد از اعتراض‌ها‌ در جلسه 22تیر تصویب کردند که خسارت کشت را با هماهنگی انجمن صنفی پرداخت کنند اما تاکنون از ما نظرخواهی و به هیچ‌کدام از 790عضو این انجمن خسارتی پرداخت نشده است. خسارتی که به برخی از کشاورزان داده شده مربوط به افت محصول در زمستان سال گذشته است. سید علی موسوی می‌افزاید: بهار امسال کشت کم‌مصرف 6200هکتار برای این شهرستان مصوب شده بود، اما آب همین کشت‌ها هم به‌موقع تامین نشد و بنابراین خیلی‌ها کشاورزی نکردند و برخی دیگر ناچار به کشت تأخیری شدند که خسارت زیادی برای آنها به همراه دارد و سودده نیست.

نه خسارت کشت، نه خسارت نکاشتن
ناموس غوابش، از کشاورزان ساکن سوسنگرد همچنین تصریح می‌کند: پولی که به ما دادند بقیه خسارت سیل 2سال پیش بود که اخیرا بعد از اعتراض مردم پرداخت شد و هیچ خسارتی بابت خشکسالی دریافت نکردیم. اعلام کردند که با توجه به ممنوعیت کشت شلتوک، نه خسارت کشت به شلتوک‌کاران داده می‌شود و نه خسارتی برای نکاشتن. وی با بیان اینکه 3تابستان متوالی است که از کشت محروم هستیم، می‌گوید: زمین‌های کشاورزی ما در روستای غوابش قرار دارد که آب آن از کانال آبیاری تامین می‌شود، اما در 2سال گذشته آب مورد نیاز تامین نشد. امسال در روستاهای دیگر که حاشیه رودخانه کرخه بودند زمین اجاره کردیم تا شلتوک بکاریم، زمین‌ها را آماده‌سازی کردیم و کاشتیم اما به‌خاطر بی‌آبی همه آنها خشک شد. غوابش نسبت به تامین آب کشت گندم در پاییز امسال نیز اظهار نگرانی می‌کند و ادامه می‌دهد: کشاورزی فقط معیشت مردم این منطقه است، ما خانواده و بچه‌های محصل داریم که باید خرج آنها را بدهیم. درخواست وام ما نیز هنوز بی‌پاسخ مانده، این در حالی‌ است که حتی مجبور هستیم آب آشامیدنی را بخریم زیرا آب لوله‌کشی قابل خوردن نیست. تقاضای ما این است که در این شرایط به کشاورزان بیمه بیکاری
 پرداخت شود.

نگرانی از پاییز خشک
با وجود نگرانی‌ها از کشت پاییزه اما هنوز خبری از برنامه امسال نیست. معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی خوزستان می‌گوید: پیشنهاد خود را برای کشت پاییزه به سازمان آب و برق و اداره کل بحران استانداری ارائه کردیم، اما هنوز به تصویب نرسیده است.
تورج نوروزی با اظهار نگرانی از تامین آب کشت پاییزه می‌افزاید: بیشترین نگرانی در حوضه رودخانه دز است زیرا کشت چغندرقند، کلزا و سبزی و صیفی از شهریور تا نیمه‌مهر انجام می‌شود درحالی‌که پیش‌بینی‌ها تأخیر در بارندگی را نشان می‌دهد و بنابراین نمی‌توانیم به امید باران باشیم.
به‌گفته وی، خوزستان در تولید محصولات استراتژیکی چون گندم و کلزا و چغندرقند رتبه نخست کشور را دارد که در امنیت غذایی تأثیر بسیاری دارد.

دعای باران
آمارها اما ادامه بحران آب را در ماه‌های پیش‌رو نشان می‌دهد. چنان‌که مدیر برنامه‌ریزی منابع آب سازمان آب و برق خوزستان می‌گوید: 20درصد از ظرفیت مفید مخازن سدهای استان آب دارد که کاهش 70درصدی ذخایر را نسبت به سال‌های نرمال نشان می‌دهد. ۱.۵میلیارد مترمکعب حجم مفید در سدهای کارون، 400میلیون مترمکعب در سد دز، 450میلیون مترمکعب در سد کرخه، 350میلیون مترمکعب در سد مارون و 75میلیون مترمکعب در سد جره موجود است. بر همین اساس در حوزه کرخه با خشکسالی شدید مواجهیم و در حوضه دز با خشکسالی بسیار شدید که بیشترین کاهش در دوره آماری این رودخانه است.
علی شریفی می‌افزاید: آورد رودخانه‌های استان نسبت به سال‌های نرمال به‌طور متوسط 43درصد کاهش یافته که در رودخانه کارون 35درصد، رودخانه دز 53درصد، کرخه 50درصد، مارون 40درصد و جره 54درصد کاهش را نشان می‌دهد. آنچه باعث تشدید خشکسالی در حوضه‌های آبی شده استفاده از ذخیره مخازن در کشت‌های گذشته به‌ویژه کشت وسیع شلتوک در تابستان پارسال بوده درحالی‌که برخلاف انتظار از زمستان گذشته هیچ بارانی در حوضه‌های استان اتفاق نیفتاده است به‌طوری که عدم‌بارندگی در دی و فروردین در برخی حوضه‌ها رکورد زد.
وی تصریح می‌کند: طبق اعلام هواشناسی باران پاییزی با تأخیر (احتمالا از نیمه‌دوم آذر) خواهد بود که برای ما بسیار بد است و کشاورزانی که کشت نکردند انتظار تامین آب دارند. از سوی دیگر تا زمان بارندگی‌ها نه روی ذخیره مخازن سدها و نه آورد رودخانه‌ها نمی‌توانیم حساب کنیم، فقط امیدواریم بارندگی زودتر از زمان اعلام‌شده رخ دهد.

آزمون مدیریت مشارکتی
رویکردهای یک‌سویه برای مدیریت خشکسالی همیشه با بن‌بست مواجه می‌شود؛ چنان‌که بستن خروجی سدها به‌عنوان تنها راهکار مسئولان برای جلوگیری از کشت شلتوک و کاهش مصرف آب، نه‌تنها راهگشا نبود که به خشک‌شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها و خسارت به کشاورزان و دام‌ها و آبزیان و اعتراض مردم انجامید.
حالا معاون مطالعات جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان از برگزاری جلسات «مدیریت مشارکتی تنش خشکسالی» برای تعیین تکلیف کشت پاییزه با حضور ذینفعان خبر می‌دهد. علی شهبازی می‌گوید: این جلسات در قالب برنامه سازگاری با کم‌آبی با 6محور شامل تاسیسات و سازه‌های آبی و مصارف، تقاضاهای آبی، برنامه‌ریزی کیفی منابع آب با رویکرد محیط‌زیستی، برنامه‌ریزی کمی منابع آب، مشارکت مردمی در مدیریت تنش خشکسالی و تلفیق و سنتز در حال برگزاری است. برنامه منابع و مصارف پاییز بعد از جمع‌بندی این جلسات و تا یک هفته آینده تدوین می‌شود و بنابراین در برنامه امسال الزام‌های موردنظر ذینفعان اعم از کشاورزان و فعالان محیط‌زیست لحاظ خواهد شد.
وی یکی دیگر از اهداف این جلسات را شفاف‌سازی عنوان می‌کند: سازمان آب و برق اطلاعات مخفی ندارد اما متهم به پنهان‌کاری می‌شود و یکی از انتقادات وارد شده به مدیریت خشکسالی، بی‌اطلاعی مردم از برنامه‌ها بود. بنابراین برای رفع ابهامات، از ذینفعان دعوت کردیم تا در این سلسله جلسات مشارکت کنند، چنان‌که نظام‌های صنفی کشاورزی شهرستان‌ها و استان‌های بالادست حوضه کرخه نیز جزو شرکت‌کنندگان بودند. ما آمادگی داریم از نظرات شبکه تشکل‌های محیط‌زیستی نیز در قالب کارگروه مشورتی استفاده کنیم. امسال آنچه به‌عنوان الگوی کشت تابستانه معرفی شد در عمل تحقق نیافت، ما نمی‌خواهیم این روال ادامه یابد زیرا در این صورت همه برنامه محکوم به شکست خواهد بود.
شهبازی تأکید می‌کند: هم‌اکنون جریان آب در رودخانه‌ها پایدار است اما اگر بارندگی پاییزه با تأخیر باشد، شرایط خشکسالی ادامه خواهد یافت، به‌ویژه در حوضه‌های کرخه و دز وضعیت بحرانی‌تر است.

‌پاسخ به مطالبات
اجرانشدن وعده پرداخت خسارت کشاورزان خوزستانی همیشه چالش‌برانگیز بوده است. خسارت سیل95 همزمان با وقوع سیل98 به کشاورزان پرداخت شد و خسارت سیل98 بعد از اعتراضات تابستان1400. جبران خسارت تابستان امسال نیز همچنان در ابهام است.  از سوی دیگر مطالبات مردم برای توقف طرح‌های انتقال آب و سدسازی نیز بی‌پاسخ ماند و این مطالبه نه در طرح‌های اخیر نمایندگان مجلس جایی داشته، نه در کابینه دولت جدید. اعلام نهایی مصوبه‌های سفر روز گذشته رئیس جمهور وپیگیری اجرای آنها در ماه های آینده نشان می‌دهد آیا دولت سیزدهم به مطالبات خوزستان پاسخ می‌دهد یا خیر؟

مکث
نماینده خوزستان در گفت و گو با همشهری اعلام کرد
3 اولویت خوزستان‌د‌ر سفر‌استانی

رئیس‌جمهوری روز گذشته (جمعه 5شهریور) در نخستین سفر استانی خود به خوزستان رفت و وزیر کشور، جهادکشاورزی، نیرو، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و رئیس سازمان برنامه و بودجه، سیدابراهیم رئیسی را در این سفر همراهی کردند. به گزارش همشهری، چهارشنبه هفته گذشته (3شهریور)‌ مجلس شورای اسلامی به ۱۸عضو کابینه سیزدهم رأی اعتماد داد و دولت جدید از روز پنجشنبه رسما کار خود را شروع کرد‌.

پیگیری مصوبه‌ها در جلسه با دولتی‌ها
نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه اولویت‌های خوزستان در سفر ‌سیدابراهیم رئیسی در زمان انتخابات و همچنین طی چند روز گذشته و فرایند بررسی کابینه به وزرای پیشنهادی مطرح شده است، به همشهری گفت: حضور وزیران همراه رئیس‌جمهوری در نخستین سفر به خوزستان براساس همین اولویت‌هاست. وزیر نیرو برای رسیدگی به موضوع آب و فاضلاب، وزیر جهادکشاورزی برای بررسی طرح نیمه‌تمام احیای اراضی موسوم به طرح مقام معظم رهبری و وزیر بهداشت برای رسیدگی به شرایط ویژه کرونا در این سفر حضور داشتند. سیدکریم حسینی کرونا را مسئله اول و فوری کشور دانست که یک مقابله همه‌جانبه نیاز دارد و توضیح داد: خوزستان جزو استان‌هایی است که به‌دلیل شیوع بالای کرونا و همچنین گذراندن روزهای بحرانی در اوج پیک پنجم، شرایط ویژه‌ای دارد. در این‌باره و همچنین 2موضوع دیگر مصوبه‌هایی مطرح شد.
نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی مهم‌ترین نگرانی این روزهای مردم در زمینه کرونا را کمبود دارو ازجمله رمدسیویر و سرم دانست و ادامه داد: برای مقابله با کرونا گام اول برداشته شد و واکسیناسیون همگانی نسبت به برخی استان‌ها از نظر سنی جلوتر است اما در ادامه این روند نباید وقفه‌ای ایجاد شود و باید سهمیه دوز دوم به میزان کافی در اختیار خوزستان قرار گیرد.
به‌گفته وی، سفر استانی در دومین روز تشکیل دولت سیزدهم نشان‌دهنده اهمیت‌دادن به این استان است و به همین دلیل باید آن را به فال نیک گرفت.
حسینی توضیح داد: اغلب مصوبه‌های تیرماه دولت دوازدهم برای حل مشکلات آبی خوزستان عملی شده است اما پرداخت خسارت به کشاورزان و دامداران هنوز عملی نشده که در جلسه با هیأت دولت مورد بررسی قرار گرفته است.

سهمیه مناسب واکسن برای خوزستان
هم‌اکنون ۲۰شهرستان خوزستان در وضعیت قرمز، ۲شهرستان نارنجی و 5شهرستان زرد کرونایی هستند و تاکنون یک‌میلیون‌و۴۴۷هزار نفر در خوزستان واکسن دریافت کرده‌اند. رئیس‌جمهوری روز جمعه در جریان سفر خود به اهواز از بیمارستان رازی (بیمارستان سنتر کرونا) این شهرستان بازدید و از نزدیک روند رسیدگی به بیماران کرونایی این شهرستان را بررسی کرد. او تأکید کرد رسیدگی بیشتری به مراکز درمانی خوزستان انجام خواهد شد و کمبودهای بیمارستانی نیز با قید فوریت رفع می‌شود. سیدابراهیم رئیسی در این‌باره گفت: دولت به مشکلات خوزستان در بحث کرونا به‌طور ویژه رسیدگی خواهد کرد و تلاش می‌کنیم هرچه سریع‌تر از این پیک بیماری عبور کنیم. بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این سفر گفت: واردات واکسن کرونا به کشور سرعت گرفته و به‌طور قطع سهمیه مناسبی برای خوزستان درنظر خواهیم گرفت. همچنین پیگیر وضعیت مطالبات پزشکان و کادر درمانی خوزستان هستیم.

دستورات ویژه  برای حل مشکل فاضلاب
یکی دیگر از اولویت‌های سفر رئیس‌جمهوری به خوزستان بررسی و رسیدگی به مشکلات آب و فاضلاب استان بود. ساماندهی آب و فاضلاب اهواز همیشه یکی از مطالبه‌های جدی مردم استان است که رئیسی طی بازدید از یک کارگاه جمع‌آوری فاضلاب در اهواز، دستور لازم برای تسریع در روند حل مشکل فاضلاب اهواز ازجمله افزایش تعداد کارگاه‌ها برای سرعت در اجرای عملیات، تعیین زمان یک‌ماهه به وزارت نیرو برای تحقیق در زمینه حل مشکل دفع آب‌های سطحی و فاضلاب در خوزستان به‌صورت تفکیکی و اجرای طرح موقت برای برون‌رفت از مشکلات بارندگی‌های پاییزه به‌ویژه در نقاط بحران‌زا و نیز کوتاه‌کردن زمان تکمیل پروژه‌های آب و فاضلاب اهواز و قراردادن روزشمار برای پیش‌بینی به‌پایان‌رساندن پروژه‌های آب و فاضلاب اهواز را به وزیر نیرو و کشور
صادر کرد.

افزایش اعتبار آبرسانی در خوزستان
بعد از گذشت یک‌ماه از اعتراض‌های اهالی خوزستان نسبت به شرایط خشکسالی، کم‌آبی، خشکی کارون، کرخه و هورالعظیم، ‌رئیس‌جمهوری در نخستین سفر استانی خود از هورالعظیم و رودخانه کرخه بازدید هوایی داشت و پس از آن با حضور در منطقه جفیر و افتتاح پروژه آبرسانی به روستاهای جفیر از خط انتقال آب غدیر، گفت:‌ طرح آبرسانی و وضعیت ساماندهی فاضلاب خوزستان مسئله بسیار مهمی است که باید دنبال شود و اعتبار آن افزایش یابد. باید از امکانات و ظرفیت‌های خوزستان استفاده کرد و کارگاه‌هایی برای آبرسانی در همه جای استان فعال شود.