مصائب دامداری در روزگار خشکسالی

بروز خشکسالی‌های چندساله اخیر در کشور آسیب فراوانی به مراتع وارد کرده و ازسوی دیگر با افزایش قیمت علوفه و سایر نهاده‌های دامی، تولید گوشت قرمز با مشکلاتی مواجه شده که این روزها انعکاس این چالش‌ها را در قیمت محصولاتی که به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد، شاهد هستیم. بسیاری از دامداران از کمبود و گرانی نهاده‌های دامی گلایه‌مندند؛ موضوعی که تولید گوشت قرمز را در استان‌هایی که قطب تولید این محصول هستند یا لااقل روزگاری با این عنوان شناخته می‌شدند را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده‌است.با توجه به اینکه گزارش‌های کارشناسی وزارت‌جهادکشاورزی نشان می‌دهد استان‌های فارس، سیستان‌وبلوچستان، خراسان‌رضوی، آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، کرمانشاه، ایلام، مازندران و مرکزی از پیشگامان تولید گوشت قرمز در کشور در دهه‌های اخیر به‌حساب می‌آیند، همشهری در پرونده ویژه‌ای، وضعیت کنونی این استان‌ها در تولید محصول و نیز مشکلات دامداران را مورد بررسی قرار داده‌است.

اجرای طرح چندقلوزایی در آذربایجان‌شرقی
آذربایجان‌شرقی یکی از قطب‌های تولید گوشت قرمز در کشور به‌شمار می‌رود که سالانه چیزی حدود 55هزارتن گوشت درآن تولید می‌شود. براین اساس برنامه‌ریزی شده است که با اجرای طرح «چندقلوزایی»، میزان تولید این محصول به 60هزارتن برسد. هرچند مسئولان تلاش کرده‌اند تا نهاده‌ها را با تخصیص ارز یارانه‌ای تأمین کنند، اما اجرای طرح چندقلوزایی گوسفندان با توجه به کمبود علوفه و نهاده‌های دامی، در چند سال‌گذشته همواره با مشکلاتی روبه‌رو بوده‌است. با وجود شرایط تحریمی، حدود ۵۰درصد از نهاده‌های موردنیاز واحدهای دامداری در استان تأمین شده و برای 50درصد باقی‌مانده نیز از نهاده‌های جایگزین برای دام استفاده می‌شود؛ در سال‌گذشته با گرانی نهاده‌ها نان خشک دوباره به جیره غذایی دامداری‌ها وارد شده‌است. افزایش قیمت نهاده‌ها موجب شده تا نگهداری دام برای برخی مقرون به‌صرفه نباشد و دراین راستا کشتار دام‌های ماده صورت می‌گیرد که زیانی مضاعف برای دامداران به‌حساب می‌آید. براساس آخرین آمارهای موجود، حدود 4میلیون و۱۰۰رأس دام سبک و سنگین در استان وجود دارد که از این تعداد، 3میلیون و۵۰۰هزار رأس دام سبک و بقیه دام سنگین است. با توجه به اقدام‌های علمی انجام شده برای اصلاح نژاد دامی در سال‌های اخیر، بره‌زایی در هر دوره زایمان افزایش یافته، ضمن اینکه دامداران استان می‌توانند در طول 2سال، 3بار از دام‌هایشان بره بگیرند که این موضوع به افزایش تولید گوشت قرمز کمک می‌کند. درحال‌حاضر در بیشتر شهرهای استان کشتارگاه‌های صنعتی و نیمه‌صنعتی وجود دارد، اما بیشترین تولید گوشت قرمز متعلق به تبریز، بناب و مراغه است و عشایر نیز سهم 20درصدی در 55هزارتن گوشت قرمز تولیدی استان دارند. گفتنی است، این استان در زمینه تولید گوشت قرمز به‌صورت کامل خودکفا شده و بخشی از گوشت تولیدی آذربایجان‌شرقی هم به‌صورت منجمد در سردخانه‌ها نگهداری و به استان‌های دیگر صادر می‌شود.

خراسان‌رضوی؛ بزرگ‌ترین تولیدکننده گوشت قرمز
افزایش قیمت خوراک دام در 2سال اخیر درکنار وقوع خشکسالی به‌ویژه در سال‌جاری سبب شد تا دامداران و دامپروران خراسان‌رضوی با مشکلات فراوانی دست به گریبان باشند؛ مشکلاتی که اگر فکری به حال آن نشود، در آینده‌ای نه‌چندان دور این استان را تبدیل به واردکننده بزرگ گوشت قرمز خواهد کرد. در چند سال اخیر خراسان‌رضوی در صادرات گوشت قرمز به دیگر استان‌های کشور رتبه نخست را داشته و در سطح کشور نیز رتبه نخست تولید را در اختیار داشت، به‌طوری‌که این استان با تولید سالانه ۸۵هزارتن گوشت قرمز، بزرگ‌ترین تولیدکننده گوشت کشور محسوب می‌شود. شهرستان‌های نیشابور و گناباد از مهم‌ترین مراکز دامپروری در استان خراسان‌رضوی محسوب می‌شوند. این استان حدود 8میلیون رأس از جمعیت دامی و به‌عبارتی حدود ۱۰درصد دام کشور را داراست. حدود ۸۰درصد هزینه نگهداری و پرورش دام را تغذیه آن تشکیل می‌دهد؛ تغذیه‌ای که هزینه آن در۲سال گذشته به‌دلیل نبود برنامه مدون و مدیریت اصولی، چندبرابر شده‌است. امروز هیچ‌کس نمی‌داند که در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد، چراکه میزان کشتار دام زیاد است و دام بیشتری در بازار عرضه می‌شود، اما تداوم این روند سبب می‌شود در آینده تعداد دام مولد کاهش یابد. ازآنجاکه امسال دامدار درحال کشتار دام و به‌تبع آن از دست دادن سرمایه‌اش است، بنابراین سال آینده دامی وجود ندارد که کشتار شود و دام گران خواهد شد. اینها درحالی‌است که با همه گیری ویروس کرونا و تعطیلی رستوران‌ها و تالارها، مصرف گوشت قرمز در خراسان‌رضوی حدود ۶۰درصد کاهش یافته است.

کیفیت بالای گوشت قرمز ایلام
جمعیت دامی عشایر استان ایلام ۲میلیون‌و ۲۰۰هزار رأس دام سبک و سنگین، یعنی چیزی حدود ۱۵درصد دام عشایری کشور با تولیدات سالانه ۱۰۰هزارتن است؛ موضوعی که این استان را به یکی از قطب‌های مهم دامداری و تهیه فراورده‌های دامی تبدیل کرده‌است. همچنین سالانه ۲۷هزارتن گوشت قرمز در ایلام تولید می‌شود و این میزان تولید 4برابر نیاز استان است. گوشت تولید شده در ایلام به‌دلیل وجود مراتع متعدد از کیفیت بالایی برخوردار است و علاوه بر تأمین نیاز‌های استان، به سایر نقاط کشور نیز صادر می‌شود. جالب است که سرانه مصرف گوشت در استان ایلام بالاتر از میانگین کشوری است و براساس آخرین بررسی‌های انجام شده، سرانه مصرف گوشت برای هر ایلامی ۱۶کیلوگرم است که با توجه به گرانی این محصول در سال‌های اخیر، این آمار به ۸کیلوگرم کاهش پیدا کرده‌است. از تولیدات سالانه گوشت قرمز در استان ایلام، ۱۰هزارتن سهم عشایر است و درحال‌حاضر ۶۰۰واحد صنعتی فعال نیز در زمینه پرواربندی و تولید گوشت در استان فعالند. تولیدکنندگان گوشت در استان معتقدند واردات زیاد انواع گوشت منجمد و ارزان به کشور سبب شده تقاضا برای تولید داخل کاهش یابد. 

ضربه خشکسالی و کرونا به دامپروری سیستان‌وبلوچستان
خشکسالی و عدم رویش علف‌ در مراتع و بیابان‌های سیستان‌وبلوچستان، سبب شد دامپروری استان به‌ویژه در حوزه عشایری به‌شدت آسیب ببیند و جایگاه خود در تولید دام را از دست بدهد. به‌دلیل طولانی شدن دوره خشکسالی، دامپروری استان دراین سال‌ها آسیب‌های فراوانی را متحمل و اکنون سیستان‌وبلوچستان به واردکننده دام از استان‌های دیگر تبدیل شده‌است. با ضعیف شدن عملکرد رویشگاه‌های طبیعی استان به‌دلیل خشکسالی، دامداران مجبور به خرید علف و یونجه برای تغذیه دام‌های خود شده‌اند. تا سال‌گذشته علوفه کیلویی بین هزارو 200 تا هزارو 300تومان بود، اما اکنون قیمت آن به 4هزارو 500تومان هم رسیده و بهای «بیده» یا یونجه خشک هزارو 700تومانی هم به 5هزارو 500تومان رسیده‌است و دیگر دامدار توان ادامه کار را ندارد. بیشتر دام‌های سبک استان بز و گوسفند هستند که تولید بز و مصرف گوشت آن در مناطق جنوبی و تولید گوسفند در نواحی شمالی استان بیشتر است و البته نژاد غالب هم گوسفند بلوچ است. سال‌گذشته سند توسعه تولید گوشت قرمز دراستان تدوین شد و براساس این برنامه‌، باید تا ۵سال آینده ظرفیت تولید گوشت قرمز در سیستان‌وبلوچستان به ١٠٠هزارتن برسد و برای ٢٠هزارنفر نیز فرصت شغلی ایجاد شود. درسال‌گذشته ۳۴هزارو ۴۰۰تن گوشت قرمز در 2هزارو ۴۶۴واحد پرواربندی (دام سبک و سنگین) صنعتی و کوچک روستایی در استان تولید و روانه بازار مصرف شد. گوشت قرمز تولیدی سیستان‌وبلوچستان شامل ۱۱هزار ۱۰۰تن از محل واردات دام و ۲۳هزار و ۳۰۰تن از محل تولیدات داخلی بود، اما به‌دلیل شرایط پیش آمده یعنی افزایش تورم، خشکسالی و همه‌گیری ویروس کرونا شرایط دامپروری در سیستان‌وبلوچستان با تغییرات زیادی همراه شده‌است. از یک‌سو مرزها به‌دلیل مقابله با همه‌گیری ویروس کرونا بسته و جلوی واردات دام سنگین یعنی شتر و گاو گرفته شد و ازسوی دیگر خشکسالی به رویشگاه‌های طبیعی آسیب وارد کرد و موجب کاهش تولید علوفه در استان شد. افزایش قیمت ارز هم سبب شد واردات دام به استان به‌شدت کاهش یابد. مسائل یاد شده دست به دست هم دادند تا میزان تولید گوشت قرمز در کشتارگاه‌های استان با کاهش همراه باشد و برای تأمین گوشت موردنیاز، از استان‌های دیگر دام وارد شود.

توسعه دامپروری درمیان عشایر کرمانشاهی
استان کرمانشاه به‌دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب، یکی از مناطق مستعد برای دامپروری در ایران است. وجود مراتع خوب سبب توسعه دامداری به‌ویژه درمیان عشایر استان شده‌است. براساس آمار‌های موجود، جمعیت دام استان حدود ۴میلیون رأس است که دراین میان گوسفند و بره با بیش‌از ۲میلیون رأس، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌است. «گوسفند سنجابی» که نام آن از ایل سنجابی، یکی از ایلات استان کرمانشاه گرفته شده‌است، بیش‌از ۵۰درصد از جمعیت گوسفند استان را دربر می‌گیرد. این نژاد بعد از گوسفند بلوچی، دارای بیشترین جمعیت دامی درمیان گوسفندان ایران بوده و در بیشتر نقاط استان شامل اسلام‌آباد غرب، گیلانغرب، سرپل‌ذهاب و قصرشیرین پراکنده است. درحال‌حاضر حدود ۴۸درصد از جمعیت دامی استان کرمانشاه در سامانه روستایی و ۵۲درصد آن توسط عشایر پرورش داده می‌شوند. همچنین ۳۵درصد از سهم صادرات دام سبک به خارج از کشور مربوط به این استان و منحصربه گوسفند نژاد سنجابی است. تا پیش از ممنوعیت صادرات، گوسفند زنده سنجابی به عراق و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌شد و دراین میان، قطر بیشترین هزینه را برای خرید این نژاد گوسفند صرف می‌کرد. در استان کرمانشاه سالانه ۴۵هزارتن گوشت قرمز تولید می‌شود که از این میزان، ۱۰هزارتن گوشت قرمز مازاد برمصرف، به سایر استان‌ها ارسال می‌شود. روزانه حداکثر تا ۵۰۰رأس گوسفند و ۲۰۰رأس گوساله در استان کشتار می‌شود. این‌درحالی‌است که خشکسالی خسارت‌های گسترده‌ای برای دامداران استان درپی داشته و امسال امکان استفاده دام‌ها از علوفه مراتع وجود ندارد؛ میزان علوفه تولیدی در مراتع استان به‌شدت افت کرده‌است و تولیدات مراتع هم تحت‌تأثیر کاهش نزولات جوی، در خوشبینانه‌ترین حالت به نصف کاهش پیدا کرده که این موضوع هزینه‌های زیادی را برای تامین علوفه روی دست دامداران گذاشته است. خشکسالی و کمبود علوفه به‌ویژه کاه و یونجه، قیمت این علوفه‌ها را به میزان قابل‌توجهی بالا برده‌است. با توجه به این موضوع، نبود علوفه ارزان‌قیمت، دامداران را در نگهداری دام‌های خود با مشکلات زیادی مواجه کرده و این وضعیت کاهش میزان تولیدات دامی را درپی داشته است. درخواست صادرات دام زنده و تأمین علوفه ارزان ازجمله اقدام‌هایی است که مسئولان جهادکشاورزی کرمانشاه در دستورکار دارند تا دامداران استان متحمل خسارت کم‌تری شوند.

اعتبارات خشکسالی در خدمت رونق دامداری فارس
استان فارس، به‌عنوان قطب کشاورزی و دامداری کشور، همواره در تولید دام و طیور دارای رتبه‌های نخست کشور بوده که علاوه بر تأمین نیاز خود، به استان‌های دیگر نیز خدمات ارائه کرده‌است، اما در چند سال اخیر علاوه بر بروز مشکل خشکسالی، کمبود نهاده‌های دامی نیز سبب شده دامداران با مشکلات عدیده‌ای مواجه شوند. در استان فارس بخش عمده‌ای از گوشت قرمز ازسوی عشایر این استان تولید می‌شود. عشایر با پرورش حدود 3میلیون رأس دام، سالانه 30درصد از گوشت قرمز استان را تولید می‌کنند. در 2سال اخیر اما حال و روز دامداران استان تعریفی ندارد؛ افزایش هزینه‌های تولید، فشار ناشی از خشکسالی و مسائل مربوط به تأمین خوراک دام و تورم موجود در بازار در کنار ناهمخوانی دخل و خرج دامداران، سبب شده‌است عمده دامداران قید نگهداری از دام‌ مولد خود را بزنند و آن را برای کشتار بفروشند. دراین میان دلالان و به اصطلاح همان چوبداران، آتش بیار معرکه شده‌اند و از این آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند. آنان گوسفندی که گوشت آن در بازار تا کیلویی ۱۴۰هزارتومان هم به‌فروش می‌رسد را از دامدار در قالب دام زنده کیلویی ۲۰هزارتومان می‌خرند. درچنین شرایطی مسئولان استان سعی دارند از محل اعتبارات خشکسالی که به استان تعلق می‌گیرد، به دامداران تسهیلات پرداخت کنند. 

دام‌های مولد استان مرکزی در راه کشتارگاه 
سالانه حدود 6هزارو 500تن گوشت قرمز در استان مرکزی تولید می‌شود که این مقدار حدود 3برابر مصرف داخلی این استان است و مازاد تولیدات هم به استان تهران صادر می‌شود. با تفکیک این آمار، می‌توان گفت حجم زیادی از دام سنگین یا همان گوشت گاو و گوساله از روستاهای اراک و فراهان ازجمله «داودآباد» و «خنجین» تأمین می‌شود که بیش‌از نیاز داخلی است، اما درخصوص دام‌های سبک و گوشت گوسفندی، بخشی از آن در داخل استان و بخشی از استان‌های همجوار تأمین می‌شود. امسال دامداران استان مرکزی برای تأمین گوشت قرمز مردم مشکلات زیادی دارند و روند تولید گوشت با چالش‌های جدی مواجه شده‌است. بیشترین مشکلات دامداران خشکسالی‌های اخیر، نبود علوفه و گرانی نهاده‌های دامی و واکسن است. با توجه به خشکسالی‌های پیش آمده، بخشی از نهاده‌های دامی ازجمله جو، ذرت و داروهای موردنیاز دام‌ها باید از خارج کشور وارد شود که این موضوع نیازمند تأمین ارز است. با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا درجهان، بسیاری از کشورهای تولیدکننده نهاده‌های دامی به‌منظور تأمین نیازهای داخلی، از صادرات نهاده‌ها امتناع می‌کنند که این مسائل تاثیر منفی بر تولید گوشت قرمز دارد. دامداران استان مرکزی معتقدند ادامه پرورش دام‌های سنگین در شرایط کنونی صرفه اقتصادی ندارد و خسارت‌های سنگینی به صنعت تولید گوشت قرمز وارد شده‌است. تعدادی از دامداران هم در 2ماه گذشته به‌دلیل نبود علوفه، دام‌های مولد خود را روانه کشتارگاه کرده‌اند و پیش‌بینی می‌شود در ماه‌های آینده تولید و عرضه گوشت قرمز در این استان با کاهش قابل‌توجهی مواجه شود. مسئولان استان مرکزی بارها به دامداران استان اعلام کرده‌اند که پیگیر مشکلات‌شان هستند، اما بخشی از این مشکلات در سطح استان قابل پیگیری و برطرف شدن نیست. البته مقداری سهمیه جو و ذرت ویژه خشکسالی درمیان دامداران توزیع شده که این اقدام نیز زمینه‌ساز کاهش قیمت نهاده‌ها در بازار شده‌است. شاید انجام اقدام‌هایی مانند تخصیص تسهیلات کم‌بهره و بلاعوض بتواند در جلوگیری از نابودی صنعت دامپروری راهگشا باشد، اما توسعه صنعت دامداری و تأمین گوشت و لبنیات برای مردم نیاز به حمایت از واردات نهاده‌ها و خوراک دام برای دامداران با قیمت پایین دارد.

آذربایجان‌غربی در جایگاه پنجم تولید گوشت قرمز
آذربایجان‌غربی با تولید سالانه 48هزارتن گوشت قرمز و داشتن 7میلیون واحد دامی سبک و سنگین، قطب تولید این محصول در کشور به‌شمار می‌رود و براساس برخی آمارهای ارائه شده ازسوی اداره جهادکشاورزی استان، در زمینه تولید گوشت قرمز رتبه پنجم را در کشور دارد. نیاز سالانه استان به گوشت قرمز 40هزارتن است و حدود 18درصد از این تولید به استان‌های دیگر صادر می‌شود. گفته می‌شود آذربایجان‌غربی توانسته است حدود 3درصد از گوشت قرمز موردنیاز کشور را تولید کند و بیش‌از 100هزارنفر در صنعت دام سبک و سنگین استان مشغول به‌کارند. در سال‌های اخیرکمبود نهاده‌های دامی و افزایش قیمت آنها، دامداران را برای استفاده بیشتر از مراتع تشویق کرده، اما با توجه به فقر مراتع، مسئولان اداره منابع‌طبیعی از چرای بی‌رویه در استان جلوگیری می‌کنند. این موضوع منجر به فروش بیشتردام‌های زنده شده‌، به‌طوری‌که در ماه‌های اخیر قیمت دام زنده سبک در میدان‌های دام به کیلویی 60هزارتومان هم رسیده‌است. با افزایش قیمت نهاده‌ها، مسئولان مربوط دراستان سعی کرده‌اند که نهاده‌های دامی موردنیاز استان را با ارز یارانه‌ای تأمین کنند، اما به‌دلیل پراکندگی جمعیت دامی در استان و نبود مجوز برای برخی دامداری‌های سنتی استان، نحوه توزیع نهاده‌ها همواره با انتقادهایی ازسوی دامداران روبه‌رو بوده‌است. حدود 30درصد از گوشت قرمز استان توسط عشایر و در روستاهای واقع در مناطق کوهستانی تولید می‌شود که با همه‌گیری ویروس کرونا و افزایش قیمت‌های حمل‌ونقل و نهاده‌های دامی، این تولیدکنندگان با مشکل مواجه شده‌اند و تولید گوشت قرمز برایشان صرفه اقتصادی زیادی ندارد. توسعه دامداری صنعتی با استفاده از شیوه‌ها و تکنولوژی‌های روز دنیا، یکی از راهکارهای مسئولان استان برای رفع مشکل دامداری سنتی است؛ به‌همین دلیل راه‌‌اندازی دامداری‌‌های بزرگ‌ مقیاس با مشارکت سرمایه‌گذار داخلی و خارجی در دستورکار قرار دارد. همه شهرهای استان کشتارگاه سنتی، صنعتی و نیمه‌صنعتی دارند و بیشترین تولید گوشت قرمز در کشتارگاه‌های صنعتی  شهرهای ارومیه و مهاباد صورت می‌گیرد. همچنین با راه‌اندازی کشتارگاه صنعتی ارومیه در سال‌جاری، بیش‌از نیمی از دام‌های استان در این کشتارگاه ذبح می‌شوند.

سهم بالای دامداری‌های سنتی در مازندران 
مازندران که یکی از قطب‌های اصلی تولید گوشت سفید در کشور محسوب می‌شود، درحال‌حاضر ازنظر تولید گوشت قرمز جایگاه شاخصی در کشور ندارد. این محصول مهم دامی با توجه به جایگاه و پیشینه مازندران در دامداری، در همه مناطق این استان تولید می‌شود و درحال‌حاضر بیش‌از 7میلیون و 960هزار واحد دامی اعم از سبک و سنگین در مازندران وجود دارد که مجموع تولید سالانه این استان را به حدود 70هزارتن می‌رساند. بیشترین سهم تولید متعلق به ساری، نور، بابل و آمل است، اما این میزان گوشت قرمز تولید شده، فقط در مازندران مصرف می‌شود. به‌گفته مسئولان دامپزشکی مازندران، کشتارگاه‌های این استان فقط نیاز داخلی استان را تأمین می‌کنند و حتی بخشی از دام‌های کشتار شده نیز درواقع واردات دام زنده از استان‌های گلستان، خراسان‌‌جنوبی و خراسان‌شمالی هستند. 2کشتارگاه تمام صنعتی ساری و بابل، 2کشتارگاه نیمه‌صنعتی در تنکابن و نشتارود و 9کشتارگاه سنتی در شهرهای غربی مازندران، کشتار دام‌های سبک و سنگین را تحت نظارت دامپزشکی انجام می‌دهند و گوشت تولید شده نیز براساس نیاز شهرستان‌ها زیرنظر دامپزشکی به شهرستان‌های دیگر فرستاده می‌شود. سهم بالای دامداری‌های سنتی در مازندران سبب شده بازدهی تولید در واحدهای دامداری مازندران با وجود مستعد بودن این استان، نسبت به سایر استان‌ها پایین‌تر باشد. این موضوع حتی سبب شده مازندران در تولید شیرخام نیز به جایگاه واقعی خود نرسد و به‌دلیل صنعتی نبودن واحدهای دامی و بار میکروبی بیشتر شیر تولیدی دراین واحدها نسبت به واحدهای صنعتی، بخش مهمی از شیر موردنیاز صنایع لبنی مازندران از استان‌های دیگر تأمین شود. درحال‌حاضر مهم‌ترین چالش دامداران مازندران برای پرورش دام، کمبود نهاده‌های دامی است که این موضوع در دوران تحریم به‌دلیل محدودیت‌های ایجاد شده در واردات تشدید شده‌است. ازسوی دیگر تولید کم علوفه در مازندران با وجود استعداد این استان و همچنین نبود برنامه‌ریزی برای برداشت کاه و کلش پس از برداشت محصولات کشاورزی به‌منظور مصارف دامی، از دیگر چالش‌های حوزه دامی محسوب می‌شود. درحالی‌که مازندران حدود 220هزارهکتار شالیزار دارد که می‌تواند فرصت مناسبی برای کشت علوفه پس از برداشت برنج باشد، سطح زیرکشت علوفه دراین استان کم‌تر از 50هزارهکتار است. قیمت بالای نهاده‌های دامی و کاهش سطح سبز مراتع در استان، دامداران را با مشکلات جدی در تأمین غذای دام مواجه کرده‌است.