ساختوسازهای ناهمگون «بلبر»
ساختوسازهای نامتناسب با بافت سنتی در روستای بلبر در کردستان، ازمهم‌ترین دغدغه‌های موجود در «بهشت کوچک اورامان» است
فرحناز چراغی-خبرنگار
«بلبر» نام روستایی در قلب رشته کوه‌های زاگرس و در منطقه اورامانات استان کردستان است؛ روستای کوچکی در حاشیه رود سیروان که در حدفاصل روستاهای «اورامان‌تخت» و «سلین» قرار دارد. بلبر همچنین در مرز بین 2استان کرمانشاه و کردستان واقع شده و قدمت هزارساله آن زبانزد است و تا پیش از همه‌گیری ویروس کرونا ازجمله مقاصد گردشگری مهم در استان کردستان به‌حساب می‌آمد.
بلبر به معنای «روستایی جلوی چشمه» است؛ روستایی که پلکانی‌شکل بوده و درمیان درهای زیبا و با طبیعتی چشم‌نواز واقع شده؛ مانند سایر روستاهای اورامان بافتی تاریخی دارد و در دامنه کوه «شاهو» قرار گرفته‌است. این روستای زیبا توسط کوه‌های سربه‌فلک کشیده «کوهسالان» احاطه شده‌است و زیبایی‌های منحصربه‌فردش سبب شده لقب «بهشت کوچک اورامان» را بگیرد.
بیشتر مردم این روستا از محل درآمدهای حاصل از گردشگری، که مدتی است به‌دلیل همه‌گیری ویروس کرونا تا حد قابل‌توجهی کم شده و همچنین باغداری امرارمعاش می‌کنند. زیرساختهایی مانند جاده، آب، برق و... در بهشت کوچک اورامان مهیاست، اما رونق گردشگری در سال‌های اخیر، سبب شده ساختوسازهای غیرمجاز، نامتعارف و درچند طبقه به بافت سنتی روستا آسیب جدی وارد کند.
جاذبه‌های گردشگری بلبر
مدیر پایگاه منظر فرهنگی - تاریخی اورامان در گفت‌وگو با خبرنگارهمشهری با بیان اینکه چند دسته روستا در منطقه اورامانات وجود دارد، می‌گوید: بلبر یکی از روستاهای با بافت پلکانی در منطقه اورامانات است که در درهای با شیب ملایم و با کم‌ترین ارتفاع در نزدیکی رودخانه قرار گرفته‌است.
«پویا طالب‌نیا» با بیان اینکه بلبر از شاخص‌ترین روستاهای این منطقه است، درباره وجه تسمیه نام روستا نیز اظهار می‌کند: یکی از وجوه تسمیه بلبر، «کانی بل» در نزدیکی روستای «هجیج» است؛ «بل» به معنی چشمه است و «بر» نیز به معنی مقابل و جلو؛ درواقع می‌توان چنین تعبیر کرد که بلبر به معنی روستای «جلوی چشمه» یا «سرچشمه» است.
وی از چشمه موجود دراین روستا به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های مهم گردشگری در منطقه یاد می‌کند و ادامه می‌دهد: بلبر یک چشمه فصلی دارد که از اسفندماه تا اواخر خردادماه، آب خروشانی درآن روان است که می‌تواند به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری روستا و حتی منطقه اورامانات مطرح شود و سالانه گردشگران بسیاری را به‌سوی خود جلب کند.
طالب‌نیا می‌افزاید: یکی دیگر از قابلیت‌های گردشگری این روستا، جاده دسترسی به آن است. به جرأت می‌توان گفت این جاده از جذاب‌ترین جاده‌های ایران است که حتی برخی معتقدند از جاده چالوس هم زیباتر و چشم‌نوازتر است. این جاده بسیار پرپیچ و خم، یکی دیگر جاذبه‌های گردشگری بلبر است که ازسمت اورامان‌تخت به این روستا می‌رسد.
محصولات باغی روستا
مدیر پایگاه منظر فرهنگی - تاریخی اورامان محصولات باغی بلبر را از دیگر جاذبه‌های این روستا می‌داند و می‌گوید: انار و انجیر از نمادهای روستای بلبر است. در چند سال اخیر جشنواره‌های انار و انجیر دراین روستا برگزار می‌شد و گردشگران زیادی به‌واسطه برگزاری این جشنواره‌ها در این روستا حضور پیدا می‌کردند؛ موضوعی که امیدواریم پس از دوران همه‌گیری ویروس کرونا، به گردشگری منطقه رونق دوچندانی بدهد.
طالب‌نیا عنوان می‌کند: جشنواره‌های برداشت محصول تا قبل از همه‌گیری ویروس کرونا به‌صورت فصلی در بلبر برگزار می‌شد؛ جشنواره انجیر در اواسط تابستان و جشنواره انار در آبان‌ماه و آذرماه، همواره میزبان جمع زیادی از مردم بومی منطقه و همچنین گردشگران بودند.
وی ادامه می‌دهد: در منطقه اورامان مبحثی با عنوان «دره‌های فرهنگی» تعریف شده و روستای بلبر نیز در دل اورامان شکل گرفته‌است. این روستا با توجه به قرارگیری درمیان روستاهای هجیج و ارومان‌تخت، به‌عنوان روستاهای شاخص منطقه، به‌تنهایی می‌تواند یک قطب فرهنگی - گردشگری باشد و خدمات گردشگری و همچنین فرهنگی مناسبی را به گردشگران علاقه‌مند به کردستان ارائه دهد.
جشنواره‌ها در خدمت توسعه گردشگری
طالب‌نیا با اشاره به بهره‌مندی روستا از زیرساختهایی مانند آب، برق، گاز و... می‌افزاید: با توجه به اینکه بلبر در کریدور میان روستاهای اورامان‌تخت و هجیج قرار دارد، یکی از پرترددترین مناطق گردشگری در ایام پیک سفر محسوب می‌شود. این منطقه در اسفندماه، فروردین‌ماه و همچنین اردیبهشت‌ماه بیشترین گردشگر را دارد.
وی عنوان می‌کند: برای توسعه گردشگری دراین منطقه باید از برگزاری جشنواره‌های برداشت محصول باهدف جذب گردشگران بیشتر در دیگر فصول بهره‌مند شد؛ موضوعی که پس از فروکش کردن موج همه‌گیری ویروس کرونا باید بیش‌از پیش به آن توجه کرد.
طالب‌نیا همچنین اظهار می‌کند: اهالی بلبر در گذشته کوچ‌نشین بوده‌اند که با تغییر شرایط کسب‌وکار، یکجانشین شده‌اند؛ در واقع باغداری و توسعه گردشگری در روستا بیشتر مردم این روستا را یکجانشین کرده‌است. چند اقامتگاه بوم‌گردی رسمی و تعدادی منزل نیز به‌صورت غیررسمی پذیرای مهمانان و گردشگران هستند.
آسیب‌هایی درکمین روستا
مدیر پایگاه منظر فرهنگی - تاریخی اورامان همچنین با اشاره به تهدیدها و آسیب‌های درکمین روستا می‌گوید: توسعه گردشگری بهانه‌ای شده تا برخی از اهالی روستا، دست به ساختوسازهای بی‌رویه و ناهمگون با بافت سنتی بلبر بزنند؛ موضوعی که در بلندمدت توسعه گردشگری را نیز دراین منطقه تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.طالب‌نیا می‌افزاید: ساختوسازهای نامتعارف در چند طبقه و همچنین استفاده از مصالح ناهمگون، بافت پلکانی و تاریخی روستا را تخریب می‌کند و به‌مرور زمان ویژگی‌های متمایزکننده بلبر را ازبین می‌برد.
وی ادامه می‌دهد: باید برای رفع تهدیدهایی که درکمین بافت سنتی روستا نشسته است، راهکارهای مدونی درنظر گرفت و برای ساماندهی ساخت‌وسازها و همچنین حفظ و احیای بافت ویژه منطقه، دستورالعمل متناسبی تهیه و تدوین کرد.
طالب‌نیا تصریح می‌کند: حفاظت از ویژگی‌های منحصربه‌فرد موجود در منطقه اورامانات نیازمند تدوین یک نظام‌نامه گردشگری منسجم است که به‌زودی این نظام‌نامه را تدوین خواهیم کرد.
طالب‌نیا نبود مدیریت یکپارچه را در منطقه از مهم‌ترین مشکلات موجود در اورامانات می‌داند و می‌گوید: نهادها و ارگان‌های مختلف ازجمله فرمانداری‌ها، بنیاد مسکن، اداره منابع‌طبیعی، اداره جهادکشاورزی و دستگاه‌های خدمات‌رسان مانند آب و فاضلاب و... دراین محدوده فعالیت می‌کنند که انتظار می‌رود با هماهنگی بیشتر، در کنارهم و با نظارت اداره میراث فرهنگی، برای کاهش آسیب‌های وارده و همچنین ارتقای زیرساخت‌های موردنیاز برای توسعه گردشگری تلاش کنند.
مدیر پایگاه منظر فرهنگی - تاریخی اورامان اضافه می‌کند: ارائه آموزش‌های موردنیاز به جوانان اورامانات و همچنین مشارکت دادن آنها در حفاظت از منطقه، یکی دیگر از دغدغه‌های این پایگاه است که تحقق آن می‌تواند در به ثمر نشستن اهداف تعیین شده موثر واقع شود.
جای‌خالی مدیریت یکپارچه
ساختوسازهای غیراصولی و همچنین تخریب بافت سنتی از مهم‌ترین دغدغه‌های موجود در بلبر است؛ ساخت‌وسازهایی که خارج از محدوده روستا انجام می‌شود و اداره‌های مربوط، مانند منابع‌طبیعی، نظارت موثری بر آن ندارند.
دهیار روستای بلبر در گفت‌وگو با خبرنگارهمشهری با انتقاد از ضعف همکاری میان دستگاه‌های مختلف خدمت‌رسان در زمینه حفاظت از بافت سنتی روستا اظهار می‌کند: در دهیاری اقدام‌هایی برای ممانعت از توسعه ساختوسازهای نامتعارف و ناهمگون انجام داده‌ایم که البته کافی نیست. اگر دیگر دستگاه‌های مربوط نیز همکاری کنند، می‌توان امیدوار بود که اتفاق‌های خوبی دراین حوزه بیفتد. «محتشم ازغ» با بیان اینکه درحال‌حاضر حدود ۲۵۰خانه دراین روستا وجود دارد، می‌افزاید: جمعیت ثابت بلبر ۶۵۰نفر است که این تعداد به‌صورت فصلی، در بهار و تابستان، به حدود ۹۰۰ تا هزارنفر هم می‌رسد.
وی با بیان اینکه اثر مکتوبی از تاریخ این روستا در دست نیست، ادامه می‌دهد: از بقایای آثار تاریخی و تاریخ شفاهی که نسل به‌نسل به ما رسیده، برمی‌آید که بلبر قدمت تاریخی دارد.
ازغ اضافه می‌کند: تا پیش‌از همه‌گیری ویروس کرونا سالانه بین ۲ تا ۳هزارگردشگر از روستای بلبر بازدید می‌کردند و امکانات اقامتی نیز در سال‌های اخیر به‌صورت «خانه روستایی» بوده‌‌است. همچنین درحال‌حاضر 2اقامتگاه در دست ساخت در روستا وجود دارد.