گفت‌وگو با اعضای هیأت‌ها و فعالان مساجد پهنه مرکز درباره نحوه عزاداری‌های امسال
شور و شعور حسینی در محرم کرونایی
فاطمه عسگری نیا
دو سالی می‌شود که در سایه شیوع ویروس کرونا آیین عزاداری سرور و‌سالار شهیدان حضرت ابا اعبدالله‌الحسین(ع) به گونه‌ای متفاوت و مراسم مساجد، تکایا و حسینیه‌های بزرگ و کوچک همگی عمدتاً با جمعیت کمتر و رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار می‌شود.
درست است کرونا همه چارچوب‌های عادی زندگی شهروندان را تحت تأثیر خود قرار داده است اما این مسئله باعث نشده تا حال و هوای عاشورایی از محله‌ها رخت بربندد. بچه‌های هر محله دو هفته‌ای می‌شود که درودیوارهای محله را سیاهپوش و خود را برای شرکت در مراسم آماده کرده‌اند اما حواسشان هست که نباید با بی‌توجهی به پروتکل‌های بهداشتی باعث شیوع بیماری کرونا در مراسم عزاداری امام حسین(ع) شوند. سری به محله‌های قلب تهران زدیم تا از حال و هوای عاشورایی آنها گزارشی تهیه کنیم.
لباس مشکی به تن کرده‌اند. ماسک‌ها را به‌صورت زده‌اند و طبق معمول مشغول آماده کردن تکیه برای مراسم شب هستند. صدای نوحه‌خوانی در محله پیچیده شده است. هرکدامشان مسئولیتی را عهده‌دار شده است. یکی مسئول توزیع ماسک در میان عزاداران است و دیگری با محلول ضد عفونی‌کننده قرار است دست‌ها را ضد عفونی کند. این کار بچه‌های نوجوان است. اما بزرگ‌ترها مسئولیت‌های بزرگ‌تری دارند از اندازه‌گیری درجه حرارت بدن عزاداران گرفته تا توزیع پک‌های بهداشتی غذا بعد از مراسم. مراسم در حیاط مدرسه حضرت زینب(س) درخیابان مرتضوی برگزار می‌شود. اسماعیل حسینی یکی از هیأتی‌های محله می‌گوید: «درست است بیماری کرونا این روزها شیوع پیدا کرده و باید مراقب باشیم اما با رعایت پروتکل‌ها سعی می‌کنیم عاشقان حسینی را پذیرا باشیم.»
کسی حق ندارد نذورات خود را خارج از پروتکل‌های بهداشتی تعریف شده برای هیأت توزیع کند. احمد مقیمی می‌گوید: «از توزیع شربت، شیرکاکائو و حتی چای در مراسم هیأت خودداری می‌کنیم. تمامی نذورات به‌صورت بسته‌بندی باید توزیع شود تا سلامت کسی به خطر نیفتد.»
فاطمه حسینی یکی از اهالی محله هرندی هم امسال نیت کرده است نذر خود را در قالب آبمیوه‌های بسته‌بندی و بهداشتی به بیماران بستری در بیمارستان‌ها برساند: «امسال همه باید دست به دست دهیم تا در مرحله نخست شیوع بیماری کمتر شود و در مرحله بعد از تعداد بیماران بستری در بیمارستان‌ها کاسته شود. هرکسی به نوبه خود می‌تواند در این بخش قدمی بردارد.»
اما حسین و نسیم دو خواهر و برادر ساکن محله امیریه تصمیم دیگری دارند: «ما امسال نذر کردیم به مدت ۵ شب در بیمارستان کمک حال کادر درمان باشیم. هر دو دوره کمک‌های اولیه و تزریقات را گذرانده‌ایم و می‌توانیم برای ساعتی در شب باری از دوش پرستاران و بهیاران خسته برداریم.»این دو جوان هم‌محله‌ای ما معتقدند: «امسال باید تمام تمرکز خود را بر کاهش شیوع ویروس بگذاریم ما هر روز در محله‌ها ادمهای زیادی را به خاطر ابتلا به این بیماری از دست می‌دهیم و این اصلاً شایسته نیست که با حضور در هیأت‌های مذهبی و تکایا به این بیماری دامن بزنیم. کسی مخالف برگزاری مراسم عزاداری حسینی نیست اما بهتر است این مراسم با تعداد کمتر برگزار شود تا هم شور و حال عاشورایی را داشته باشیم هم از خود و خانواده محافظت کنیم.»
- نفس هدیه دهیم
سید محمد حسین‌پناه/عضو هئیت امنای مسجد ولی‌عصر (عج)
سید علی رضوی یکی از اهالی منطقه ۱۱ نیز در حال جمع‌آوری کمک‌های مردمی به نیت تهیه کپسول‌های اکسیژن برای بیماران کرونایی است. او می‌گوید: «بیماران ما امروز نیازمند اجرای طرح نذر نفس هستند.
تعداد زیادی از بیماران بد حال را از دست می‌دهیم چون به اکسیژن دسترسی ندارند. باید با نذر نفس، نفس تازه به بیماران ببخشیم.» او ادامه می‌دهد: «باکمک همشهریان تا به حال چهار دستگاه کپسول تهیه شده بود که این روزها تمام چهار دستگاه در اختیار بیماران است و برای درخواست‌های بیشتری نیازمند تأمین کپسول اکسیژن هستیم. در شرایط کرونایی فعلی بهتر است همشهریان من نذرهای خود را به این سمت و سو هدایت کنند تا بیماران بتوانند در خانه به اکسیژن دسترسی داشته باشند و از بستری شدن در بیمارستان بپرهیزند. با این کار هم در هزینه‌ها صرف جویی کرده‌اند هم از تحمیل بار اضافی به دوش کادر درمان جلوگیری کرده‌ایم.»
- توزیع نذورات طبق پروتکل‌ها
در محله جمهوری هم پرچم‌های سیاه از در و دیوار محله آویزان شده است. جوان‌های محله منزل خانواده‌های شهدا را سیاهپوش کرده‌اند و میدان جمهوری اسلامی هم با پرچم‌های سیاه زینت یافته است.
تکایای محلی در فاصله‌های کوتاهی از هم برپا شده‌اند. «مهدی فلاحی» دبیر شورایاری محله جمهوری، می‌گوید: «تعدادی از هیأت‌های محله امسال با توجه به شرایط حاد کرونایی برنامه‌ای برای محرم ندارند. اما مراسم عزاداری حسینی در هیأت شهدای دشت کربلای خیابان چنگیزی و هیأت مسجد میثم در این ایام پذیرای عزاداران حسینی است.»
مراسم عزاداری هیأت‌ها در فضای باز برگزار می‌شود و توجه به سلامتی مردم در اولویت کار مسئولان هیأت‌هاست. به گفته فلاحی، رعایت فاصله اجتماعی، توزیع ماسک، ضد عفونی دست‌ها و جلوگیری از ازدحام جمعیت در محله‌ها از اولویت‌های محله در برگزاری مراسم دهه اول محرم است: «تمامی نذورات هیأت‌ها براساس دستورالعمل اعلامی از سوی سازمان تبلیغات اسلامی در آشپزخانه‌های مورد تأیید تهیه و در قالب پک‌های بهداشتی بین عزاداران توزیع خواهد شد.»
در کنار تمام برنامه‌های عزاداری پیش‌بینی شده خیّران محله جمهوری نیازمندان محله را هم فراموش نکرده‌اند و سعی کرده‌اند با تهیه بسته ارزاق برای نیازمندان بخشی از نذورات مردمی را به این سمت و سو سوق دهند: «تعداد ۸ خانوار نیازمند واقعی در محله جمهوری شناسایی شده است که برای این تعداد بسته‌های ارزاق تهیه و در روزهای نخست ماه محرم بین آنها توزیع شده است ضمن اینکه تلاش کرده‌ایم از شهروندان بخواهیم با توجه به شیوع کرونا و لزوم رعایت مباحث بهداشتی هزینه نذورات خود را در مسیر کمک به نیازمندان هزینه کنند.»
- توزیع ۶۰۰ بسته ارزاق بین نیازمندان
در محله حشمت‌الدوله نیز مسجد ولی‌عصر(عج) به‌عنوان بزرگ‌ترین مسجد محله پذیرای عزاداران حسینی است. درست است این مسجد هر سال قبل از شیوع کرونا در دهه محرم ۲۷ هزار پرس غذا بین عزاداران حسینی در مسجد توزیع می‌کرد، اما به گفته سید محمدحسین پناه، عضو هیأت امنای مسجد در دو سال گذشته تمامی هزینه‌های این نذرها صرف تهیه سبد ارزاق برای نیازمندان می‌شود: «امسال نیز با صرف ۴۰۰ میلیون تومان نذورات جمع‌آوری شده از سوی مردم ۶۰۰ بسته ارزاق شامل برنج ایرانی، رب، عدس، روغن، لپه و یک بسته گوشت گوسفندی بین نیازمندان توزیع شده است.»به گفته او از این تعداد ۱۰۰ سبد بین نیازمندان محله و باقی علاوه بر مناطق محروم و حاشیه شهر تهران در سایر شهرهای کشور توزیع شده است.
حسینی‌پناه در ادامه از تأمین امنیت سلامت جسمی عزاداران حسینی شرکت‌کننده در مراسم عاشورایی مسجد حضرت ولی‌عصر(عج) خبر می‌دهد و می‌گوید: «توزیع ماسک سه‌لایه و ایجاد بخش ضد عفونی‌کننده کفش‌ها و دست‌های عزاداران هنگام ورود به مسجد، ایجاد محدودیت‌های پذیرش عزاداران تا سقف ۱۳۰ نفر در هر نوبت برگزاری مراسم، کاهش زمان برگزاری مراسم به یک و ساعت و نیم و رعایت فاصله اجتماعی عزاداران در فضای مسجد و حیاط مسجد از جمله پیش‌بینی‌های ما به این منظور است.»
- هر خانه یک حسینیه
بچه‌های هیأتی مسجد منشور نیز این ایام با رعایت پروتکی‌های بهداشتی مشغول پذیرایی از عزاداران حسینی هستند. به گفته «حمیدرضا عموزاده» فرمانده پایگاه بسیج مسجد منشور، مراسم عزاداری حسینی به مدت ۱۳ شب در مسجد منشور در حال برگزاری است و تمام مراحل پخت و‌پز نذری در آشپزخانه مسجد و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی همراه است.
او و دوستانش امسال نماهنگ هر خانه یک حسینیه را تهیه و پخش کرده‌اند چراکه معتقدند باید فرهنگ عاشورایی در بین نسل نجوان وجوان کشور بیش از پیش تبلیغ شود: «ما در این کلیپ به همشهریان خود گوشزد کردیم که هر خانه یا بام خانه و کوچه و محله می‌تواند محلی برای برپایی یک مجلس روضه باشد. در گذشته بچه‌های محله خودشان هیأتی را تشکیل می‌دادند و روضه‌خوان و مداح می‌آوردند‌گاه مداحی را هم خودشان انجام می‌دادند. همین شور و شوق‌های عاشورایی باعث‌ترویج فرهنگ عاشورا می‌شد. ما امروز به این ترویج فرهنگ‌ها نیاز داریم.»
- با رعایت پروتکل‌ها در مراسم عزای حسینی شرکت کنید
این ایام که اغلب در مراسم عزاداری دهه اول محرم شرکت می‌کنیم بهتر است فراموش نکنیم که با رعایت پروتکل‌های بهداشتی می‌توانیم هم سلامت خود هم سلامت شهروندان را تضمین کنیم. فضایی که در آن مراسم عزاداری برگزاری می‌شود چه فضاهای روباز چه فضاهای بسته هیچ‌کدام به‌طور صددرصد ایمن نیستند و ما هستیم که می‌توانیم با رعایت اصول بهداشتی ضریب امنیت این فضاها را بالا ببریم. پس توصیه می‌کنیم به این نکات حتماً توجه کنید:
تعویض مکرر ماسک مرطوب شده
استفاده از ماسک و محافظ صورت شیلد
خودداری از حضور در هیأت‌های شلوغ و سرپوشیده
عزاداری در محیط‌های باز با رعایت فاصله حداقل ۲ متر
افراد مسن یا کم‌توان با بیماری مزمن در منزل عزاداری کنند
استفاده از زیراندازهای شخصی
استفاده از کیسه شخصی برای قرار دادن کفش‌ها
رعایت فاصله اجتماعی ۲ متری
در صورت امکان از سرویس بهداشتی عمومی استفاده نشود
با وجود علائمی چون تب، سرفه، ابریزش بینی و عطسه هرگر در مراسم شرکت نکنید
نظافت محیط را رعایت و از رها کردن ماسک و دستکش در محیط خودداری کنید
همراه خود اسپری ضدعفونی‌کننده همراه داشته باشید
وسایل شخصی خود را ضدعفونی کنید
ضدعفونی مکرر دست‌ها
نذورات خود را در قالب ماسک بین مردم توزیع کنید
- حال وقت رقابت نیست نیازمند همدلی هستیم
حالا وقت رقابت نیست، رقابت بین هیأت‌های مذهبی، رقابت میان تکایای قدیمی و جوان، رقابت میان مساجد و حسینیه‌ها در پرشور برگزار کردن مراسم عزاداری ابا عبدالله‌الحسین. با یک محرم متفاوت دیگر روبه‌رو هستیم. محرمی که دلمان برای حسین می‌جوشد اما باید صبوری کنیم و با گذشت اجازه دهیم آیین سنتی عزاداری تاسوعا و عاشورای حسینی با تراکم جمعیتی کمتری برگزار شود.
بزرگان و ریش‌سفیدان هر هیأت و حسینیه باید به میدان آمده و به اهالی محله و هیأت خود درباره شرایط بحرانی که در آن گرفتار شده‌ایم هشدار دهد. برگزاری مراسم عزاداری مطابق پروتکل‌های بهداشتی یعنی تنها حدود یک سوم افرادی که سال گذشته در هر حسینیه و تکیه حاضر می‌شدند امسال در مراسم شرکت کنند و اگر این‌گونه نشود شاهد فاجعه مرگ باری در میان مبتلایان به کرونا بعد از عاشورا خواهیم بود.
دست به دست هم داده و کمک کنیم از شرایط بحرانی که در آن گرفتار شده‌ایم رها شویم. ناقوس مرگ هر روز و هر ساعت درِ گوشمان می‌نوازد و خانه‌ای غمکده عالم می‌شود. تکایا، حسینیه‌ها، مساجد و موکب‌های عزاداری حسینی نخستین اصل و مأموریت کاری‌شان در محرم امسال تأکید بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی مردم و رعایت این موارد است. این اصل امروز اصل مهمی است که باید امر به معروف و نهی از منکر شود.
