صف طویل خاکستری

 یاور یگانه ـ روزنامه‌نگار

سینماها مشتری ندارند و کمتر کسی در اوضاعی که روزانه 500نفر از دم تیغ کرونا می‌گذرند، هوس سینمارفتن می‌کند. کرونا و سوء‌مدیریت به پیچیده‌شدن طومار زندگی صدهاهزار نفر منجر شده و حتی دیگر سینماگران هم دغدغه سینما ندارند. اولویت توده مردم جان به در بردن از این مهلکه است. کلیپ‌هایی که از سرگردانی مردم در صف‌های طویل داروخانه‌ها و بستری بیماران در کف راهروی بیمارستان‌ها در فضای مجازی دست به‌دست می‌شود از هر فیلم رئالیستی‌ای اثرگذارتر و شوکه‌کننده‌تر است. مردم وقتی به سینما می‌روند که نیازهای اصلی‌شان تامین شده باشد، نه در وضعیتی که هشت‌شان گرو نه‌شان است و سایه مرگ و بیماری روزگارشان را سیاه کرده و فقط امیدوارند به طریقی دوام بیاورند و این روزها را پشت‌سر بگذارند. با وجود همه این کمبودها و نقصان‌ها و به‌رغم بی‌رونقی ادامه‌دار سینماها، جریان تولید فیلم در سینمای ایران متوقف نشده و روزی نیست که خبر آغاز فیلمبرداری پروژه‌ای جدید منتشر نشود. در 2سال گذشته، فیلم‌های زیادی تولید شده‌اند که هنوز نوبت اکرانشان نشده است. این در حالی است که از سال‌های گذشته هم فیلم‌های دیگری پشت خط اکران هستند. چه سرنوشتی در انتظار این فیلم‌های اکران نشده است و سینمای ایران با این حجم از تولیدات معطل‌ نمایش مانده چه باید بکند؟

در اوایل شیوع کرونا، اکران آنلاین به‌عنوان راه‌حل‌ نوین و تکنولوژیک مشکل فیلم‌های معطل اکران مطرح شد. چند فیلم هم اکران آنلاین را آزمودند، اما این تب تند زود به عرق نشست. مسائلی مثل قاچاق فیلم‌ها و استقبال‌نکردن مردم از خرید بلیت اکران آنلاین به شکست این طرح انجامید و مدتی است که فیلم تازه‌ای، مستقیما و بدون اکران پرده‌ای، وارد اکران آنلاین نشده است. 
امیرحسین علم‌الهدی، کارشناس اقتصاد سینما، درباره ایده اکران آنلاین به مهر گفت: «ایده اکران آنلاین یک شوخی است! کجای دنیا فیلم‌ها را اکران آنلاین می‌کنند؟ در پلتفرم‌هایی مانند نتفلیکس و اچ‌بی‌او آیا ما پدیده‌ای به نام اکران آنلاین داریم؟ اگر کسی سراغ دارد بیاید بگوید. اکران آنلاین در ایران یک طرح شکست‌‌خورده و من‌درآوردی بود. آنچه در دنیاست وی‌اودی است که همان نسخه خانگی محسوب می‌شود که به جای دی‌وی‌دی روی پلتفرم‌ها با تیراژ بالاتر عرضه می‌شود. این یک امکان خوب برای بالابردن تعداد مخاطب یک فیلم است اما معنایش اکران آنلاین نیست که کسی بیاید بلیت بخرد و در خانه فیلم تماشا کند. از این منظر اکران آنلاین یک طرح شکست‌خورده است». با این حال، علم‌الهدی راهکار حل مسئله فیلم‌های منتظر اکران را چنین توضیح داد: «قرار نیست همه فیلم‌های تولید شده اکران شوند. در همه جای دنیا ما این قاعده را داریم. نهایتاً ۴۰ درصد از تولیدات سینمایی کشور قرار است اکران شوند و باقی آثار در مدیوم‌های دیگری مثل وی‌اودی‌ها و تلویزیون‌ها عرضه می‌شوند». از این گفته‌های علم‌الهدی می‌توان نتیجه‌گیری کرد که او معتقد است فیلم‌هایی که به فروش در گیشه امید دارند، تن به اکران آنلاین نخواهند داد و تنها فیلم‌هایی که می‌دانند در فروش گیشه شکست می‌خورند و مخاطب چندانی ندارند بهتر است به اکران آنلاین یا پخش از تلویزیون رضایت دهند تا به این ترتیب از ترافیک فیلم‌های اکران‌نشده کاسته شود.

تنها 30فیلم، قابلیت اکران در سینما را دارند 
با وجود موفق‌نشدن طرح اکران آنلاین، همه فعالان سینما نگاهی کاملا بدبینانه به آن ندارند و برخی‌ها این طرح را فرصتی برای خروج از بن‌بست اکران می‌دانند. جمال ساداتیان، تهیه‌کننده سینما، یکی از این افراد است. او درباره 300فیلم در صف اکران مانده به مهر گفت: «بخش اعظمی از این فیلم‌ها در شرایط عادی هم نباید وارد چرخه اکران می‌شدند؛ چراکه ظرفیت اکران را اشغال می‌کنند، در عین اینکه کارکرد آن‌چنانی هم ندارند. عوامل این فیلم‌ها باید از امروز برای ورود به اکران آنلاین تصمیم‌گیری کنند. فیلم‌هایی که امکان جذب مخاطب به سالن سینما را دارند باید از سوی دولت حمایت شوند. از این ۳۰۰ فیلم شاید ۱۰ درصد یعنی ۳۰ فیلم باشد که بتوان در این شرایط مورد حمایت قرار داد و ماهی یک فیلم را با حمایت دولت تشویق به اکران کنیم. در این صورت سینما حتماً از رخوت خارج خواهد شد.» شیوه مدنظر ساداتیان برای حمایت دولتی از فیلم‌هایی که راهی اکران گیشه‌ای می‌شوند نیز چنین است؛ «فیلم‌های خوب هم به‌دلیل هزینه‌های بالای تولید، چندان جرأت ورود به چرخه اکران را ندارند؛ چراکه ضریب ریسک آنها بسیار بالاست. برای فیلم «دینامیت» هم دولت ۲.۵ میلیارد تومان تضمین فروش داد که وعده خوبی بود تا تهیه‌کننده بداند در بدترین شرایط بازهم حداقلی از درآمد را می‌تواند داشته باشد. به همین دلیل هم ریسک را پذیرفت و در شرایط بحرانی توانست فروش خوبی هم داشته باشد. لازم نیست برای همه فیلم‌ها چنین حمایتی درنظر گرفته شود اما اگر فیلم‌ها را رده‌بندی کنیم، می‌توان به‌صورت ماهانه از یک فیلم اینگونه حمایت کرد تا چرخه اکران برقرار باشد و فیلم‌ها هم با رغبت بیشتر وارد میدان شوند. چرخه اکران هم می‌تواند در این حالت از رخوت خارج شود.» 
به این ترتیب، به‌نظر می‌رسد، تنها زمانی از حجم فیلم‌های معطل اکران‌مانده کم می‌شود که صاحبان این آثار به تخمین واقعی‌ای از فروش فیلمشان در گیشه برسند و به اکران آنلاین فیلمشان رضایت دهند. اما کدام بقال است که بگوید ماست من ترش است؟ از سوی دیگر، درصورتی که فیلم‌های زیای متقاضی اکران آنلاین شوند، همین موضوع به اشباع بازار و بی‌میلی مخاطب به تماشای این آثار می‌انجامد. کلاف اکران چنان گره‌خورده که فعلا راهی برای پیدا‌کردن سررشته امور وجود ندارد و احتمالا تبعات این وضع تا چند سال گریبانگیر سینمای ایران خواهد بود.