اینجا چراغی روشن است

مرتضی کاردر ـ روزنامه نگار

چهاردهمین دوره حراج آثار هنری تهران تحت تدابیر کرونایی و رعایت فاصله اجتماعی و اصول بهداشتی با حضور حداقلی خریداران برگزار شد. شماری از خریداران در سالن حراج حاضر بودند و بسیاری از خریداران از طریق واسطه‌های خود در حراج یا به‌صورت آنلاین و تلفنی دنبال کردند. بعضی دیگر نیز از طریق فناوری واقعیت مجازی (VR) دنبال کردند. کرونا، به‌رغم همه مسائل و مصیبت‌ها، گشایش‌هایی را هم سبب شده است. حراج چهاردهم، به‌رغم تعویق‌های مکرر سرانجام برگزار شد که چراغ بازار هنرهای تجسمی خاموش نشود و سنت چند ساله گذشته خریداران آثار هنری برقرار بماند.

حراجی که صرف برگزاری آن یک اتفاق است
در حراج چهاردهم تهران 120اثر ارائه شد که در مجموع به مبلغ 42میلیارد و 718میلیون تومان به فروش رسید که گردش مالی قابل‌قبولی، برای هنرهای تجسمی ایران، در روزگار کرونا و رکود بازار هنرهای تجسمی محسوب می‌شود. در روزگاری که از یک طرف روزبه‌روز به شمار جان‌باختگان کرونا افزوده می‌شود و از طرف دیگر نوسانات اقتصادی در یک سال گذشته به اوج خود رسیده است، نمی‌توان انتظار رونق هنرهای تجسمی را داشت. طبیعی است وقتی کسب‌وکار هنر رونق می‌گیرد که نیازهای اولیه تأمین شده باشد و مردم گرفتار مایحتاج اولیه خود نباشند. در شرایط بحرانی فعلی صرف برگزاری حراج تهران به‌خود‌ی‌خود یک اتفاق است.

روز و شب را می‌شمارم روز و شب
میلیاردی‌های حراج در حقیقت کسانی بودند که در بازار بین‌المللی جایگاه دارند، مثل فرهاد مشیری و کامران یوسف‌زاده و رضا درخشانی و قاسم حاجی‌زاده. کسانی که آثارشان در بازارها و حراجی‌های جهانی نیز با قیمتی در همین اندازه‌ها به فروش می‌رسد. «روز و شب را می‌شمارم روز و شب» از رضا درخشانی که بین 3 تا 4میلیارد تومان برآورد شده بود درنهایت 5میلیاردو200میلیون تومان به فروش رسید و بر صدر آثار حراج چهاردهم نشست. نخستین‌بار است که رضا درخشانی در غیاب بزرگان رکوردشکن صدرنشین حراج تهران می‌شود. «گنبد آبی» کامران یوسف‌زاده 4میلیاردو600میلیون تومان چکش خورد و «ما رزها» از فرهاد مشیری به قیمت 4میلیاردو200میلیون تومان فروخت و در رتبه سوم قرار گرفت. «امپراتور مطرود» از واحد خاکدان (یک‌میلیاردو700میلیون تومان)، «بندباز‌ها» از آویش خبره‌زاده (یک‌میلیاردو۴۰۰میلیون تومان)، اثری از محمود زنده‌رودی و «هجرت طلایی» از رضا درخشانی (یک میلیارد و 100میلیون تومان) دیگر میلیاردی‌های حراج بودند. جالب اینجاست که «امپراتور مطرود» دی‌ماه1396 در هشتمین دوره حراج تهران عرضه شده و به مبلغ 180میلیون تومان به فروش رسیده بود. تبدیل قیمت فروش اثر به دلار نشان می‌دهد که در حقیقت قیمت اثر رشد چندانی نکرده و تقریبا‌ معادل 60هزار دلار است. اثر واحد خاکدان می‌تواند نمونه‌ای از کل وضعیت حراج باشد. قیمت‌های میلیاردی که شاید سبب حیرت بسیاری شود، در حقیقت قیمت‌های بین‌المللی آثار حراج تهران است. حراج‌گزاران همواره تأکید کرده‌اند اختلاف قیمت حراج تهران و حراج‌های بین‌المللی دیگر نباید به‌اندازه‌ای باشد که خریداران گمان کنند می‌توانند آثار را پایین‌تر از قیمت بین‌المللی آنها در تهران خریداری کنند.

نام‌های تازه بازار هنر ایران
مهم‌ترین اتفاق حراج چهاردهم حضور شمار زیادی از هنرمندان جوان و نام‌های تازه بود که یا پیش‌تر به حراج راه نیافته بودند یا نامشان زیر سایه نام‌های بزرگ حراج کمتر شنیده می‌شد، اما اکنون بیشتر به چشم آمدند یا دست‌کم راهشان پس از نخستین حضور برای حراج‌های بعدی، هموار شده است؛ هنرمندانی که می‌توانند آینده بازار هنر ایران را شکل دهند.
اثر مجتبی تاجیک از مجموعه تن‌ها 460میلیون تومان و اثر سیامک عزمی 440میلیون تومان چکش خوردند؛ درحالی‌که برآورد حراج از قیمت آثارشان بین 150 تا 200میلیون تومان بود. اثر علیرضا آسانلو که قیمت آن بین 50 تا 70میلیون تومان برآورد شده بود درنهایت 200میلیون چکش خورد که رشد چشمگیری محسوب می‌شود. قیمت پایه یکی از پرتره‌های آشنای الهه حیدری 100میلیون تومان برآورد شده بود درنهایت 260میلیون تومان به فروش رسید. کار عبدی اسبقی که اثر او با قیمت پایه 60میلیون تومان به حراج آمده بود، درنهایت 110میلیون تومان چکش خورد. اثر آزاده رزاق‌دوست که با قیمت پایه 70میلیون تومان عرضه شده بود، درنهایت 110میلیون تومان به فروش رسید. اثر مشترک عباس شهسوار و مریم آیین که بین 70 تا 90میلیون تومان برآورد شده بود درنهایت 220میلیون تومان به فروش رسید.
هرکدام از این نام‌ها دست‌کم قیمت پایه آثار خود را افزایش داده اند و می‌توانند شرکت‌کنندگان دوره‌های بعدی حراج تهران باشند. نمی‌توان درباره حراج تهران نوشت و از هنرمندانی چون ساغر مسعودی، شیده تامی، قدرت عاقلی، رضا بهاروند، محمد طباطبایی، حسن روح‌الامین، مهرداد محب‌علی، فرخ مهدوی و حامد صحیحی نگفت. هنرمندانی که اگرچه بسیاری از آنها نام‌های شناخته‌شده‌ای به شمار می‌روند، اما رشد قیمت‌هایشان در بازار هنر نشان می‌دهد که باید آنها را از تأثیرگذاران و تعیین‌کنندگان آینده بازار هنر ایران به شمار آورد.


اثر محمود زنده‌رودی از مجموعه کرامت انسانی، یکی از میلیاردی‌های حراج چهاردهم بود.

همه به‌جز جنگجوی جوان

عکس‌های ارائه شده در حراج چهاردهم، به‌رغم انتظار نتوانستند رکوردهای خود را جابه‌جا کنند. انتظار می‌رفت که عکس سعید صادقی ، جاسم غضبان‌پور ، جمشید بایرامی و مهدی مقیم‌نژاد شگفتی‌سازان حراج باشند، اما هیچ‌کدام از آنها نتوانستند از قیمت پایه اثر خود چندان فاصله بگیرند. چنین اتفاقی برگزار‌کنندگان حراج را در اختصاص دادن سهم بیشتری به عکس‌ها دچار تردید می‌کند و سبب می‌شود قدری محافظه‌کارانه‌تر به ورود عکس‌ها به حراج تهران نگاه کنند. تنها اتفاق متفاوت حراج در حوزه عکس آلفرد یعقوب‌زاده بود که عکس آشنای او از جنگ ایران و عراق به نام جنگجوی جوان که با قیمت پایه 150میلیون تومان عرضه شده بود پس از رقابتی چشمگیر در نهایت به مبلغ 420میلیون تومان به فروش رسید. البته عکس‌های عباس کیارستمی و رضا کیانیان را باید از سایر عکاسان حراج مستثنا کرد. هر اثری که از عباس کیارستمی در حراج ارائه شود، به‌خاطر شهرت و جایگاه جهانی او، خریدارانی دارد و قیمت آن بسیار بیشتر از عکس‌های دیگر است. چنان‌که عکس او از مجموعه سفیدبرفی در حراج چهاردهم 850میلیون تومان به فروش رسید. عکس‌های رضا کیانیان به‌خاطر شهرتی که به‌عنوان بازیگر و یکی از سلبریتی‌های هنر ایران دارد، همواره خریدارانی داشته است.