ویژه‌برنامه‌های عزاداری سرور و‌سالار شهیدان در منطقه ۱۶
با یاد تو شهر جان گرفته
رضا نیکنام
«بدون تردید هویت فرهنگی و دینی هر جامعه را آیین، آداب و رسوم، ارزش‌ها، مراسم و باورها تشکیل می‌دهد و مراسم بزرگ دینی از جمله سوگواری‌ها و عزاداری‌ها، دینداری و توسل به ائمه اطهار(ع) را به زندگی معنوی شهروندان هدیه داده است.» «مهدی پورآقایی» معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه ۱۶ با بیان این مطلب از جایگاه معنوی و شور و شعور عزاداری‌ها در بین مردم به‌ویژه ساکنان جنوب شهر و ویژه‌برنامه‌های عزاداری سرورو‌سالار شهیدان برای ما صحبت می‌کند.
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه ۱۶ می‌گوید: «در فرهنگ ما ایرانیان، بزرگداشت اسوه‌های دینی زمینه‌ساز بسیاری از آیین‌هاست که به دلیل تنوع جغرافیایی و قومی، سبک‌های متنوعی از آن به وجود آمده و از دیرباز تا امروز از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. فراموش نکنیم که فرهنگ شیعه متأثر از قیام امام حسین(ع) و نهضت عاشوراست و با شهادت‌طلبی و عزاداری برای اباعبدالله(ع) عجین شده است؛ به‌طوری‌که سوگواری نمادی از احیای ارزش‌های انسانی به شمار می‌رود. از همین روست که پیام این واقعه عظیم ابعاد زندگی فردی و اجتماعی هر انسان آزاده‌ای را تحت تأثیر قرار داده است. می‌توان ادعا کرد که در میان آیین‌های معنوی، فرهنگ عاشورایی فراگیرترین و ژرف‌ترین آیین‌هاست.»
مهدی پورآقایی/ معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه16
به گفته پورآقایی، در محرم و صفر سال ۱۴۰۰ معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران با بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های مدیریت شهری برای گسترش فضای معنوی در شهر و تکریم شعائر اسلامی اجرای برنامه‌های متنوع آیینی و مذهبی را در قالب‌های مختلف در دستور کار خود قرار داده است.
بیرق عزا سردر خانه شهدای محله
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه ۱۶ قبل از هر چیزی عنوان می‌کند که امسال با شعار معنوی «با یاد تو شهر جان گرفته» برای هرچه باشکوه‌تر برگزار شدن سوگواری‌ها و عزاداری‌ها اقدام خواهد شد. وی به تشریح برنامه‌های ماه محرم می‌پردازد و می‌گوید: «امسال در هر منطقه یک خیابان و معبر به‌عنوان خیابان ویژه انتخاب و در آن فضاسازی محیطی ویژه متناسب با ایام محرم شکل می‌گیرد که این کار مدتی قبل با همکاری نواحی ۶گانه، شورایاری‌ها و مدیران هیأت‌ها و تکایای مذهبی انجام شده است.» یکی دیگر از برنامه‌هایی که در منطقه ۱۶ اجرایی شده سیاهپوش کردن میادین اصلی و معابر پررفت و آمد است که در کنار آن نصب بیرق و پرچم عزاداری حسینی در کنار خانه و منازل خانواده‌های معظم شهدا در هر ۶ ناحیه و با کمک شورایاری‌ها و خادمان حسینی انجام شده و علاوه بر آن شهرداری منطقه ۱۶ در برگزاری مراسم و محافل حسینی همکاری خوبی با تکایا و هیأت‌ها دارد؛ از نصب داربست‌ها و تأمین نور و سیستم‌های صوتی تا...
تجلیل از خادمان و پیرغلامان و نوگلان حسینی
پورآقایی از دیگر برنامه‌هایی که در حفظ و پاسداشت شعائر و فرهنگ عاشورایی در محله‌ها برگزار می‌شود صحبت می‌کند و می‌گوید: «شرط لازم و ضروری در اجرای همه برنامه‌های ماه محرم رعایت کامل و بدون قید و شرط نکات بهداشتی و پروتکل‌هاست. در این ماه مراسم تقدیر و تجلیل از پیرغلامان، خادمان و نوگلان حسینی در محله‌ها و در فضای باز مناسب با حداقل شرکت‌کننده اجرا می‌شود. طبق برنامه‌ریزی انجام شده مراسم «دمام‌زنی» و «چاوشی‌خوانی» در طول دهه اول محرم در مکان و فضای مناسب که مشکلات ترافیکی به وجود نیاورد قبل از نماز مغرب و عشا به اجرا درخواهد آمد که یکی از این محل‌ها میدان بازار دوم نازی‌آباد است. مراسم تعزیه‌خوانی نیز به مدت ۱۰ روز در دهه دوم ماه محرم در محله‌ها برگزار خواهد شد و در کنار آن کتابچه‌های مقاتل‌الحسین(ع) به تعداد زیاد چاپ می‌شود و در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد.»
نمایشگاه کتاب «شور حسینی؛ عقلانیت دینی»
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه ۱۶ تأکید می‌کند که در محرم ۱۴۰۰ موضوع ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی جزء سرفصل‌های اصلی قرار گرفته و به همین دلیل، چاپ و توزیع انواع کتابچه با موضوعاتی چون ماه محرم، زندگی امام حسین(ع) و مقاتل‌الحسین(ع) در دستور کار شهرداری منطقه ۱۶ قرار گرفته و در تکمیل این طرح نیز با راه‌اندازی نمایشگاه کتاب با نام «شور حسینی، عقلانیت دینی» تلاش می‌شود تا شهروندان بیشتر به مطالعه این مقوله تشویق و ترغیب شوند. در حاشیه این برنامه با همکاری ناشران، نویسندگان و افراد خیر طرح «نذر کتاب» اجرا می‌شود تا علاقه‌مندان به مطالعه و کتابخوانی بتوانند از این آثار به رایگان استفاده کنند.
کوچه‌های حسینی و مراسم چارپایهخوانی
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه ۱۶ از اجرای تاریخی‌ترین مراسم عزاداری ماه محرم در کوچه‌ها و خیابان‌ها صحبت می‌کند و می‌گوید: «طبق اسناد تاریخی مراسم «چارپایهخوانی» از جمله برنامه‌های رایج و متداول در تهران قدیم بوده و اجرای آن در تیمچه حاجب‌الدوله سابقه طولانی دارد. در این برنامه مداحان اهل‌بیت(ع) روی چارپایه چوبی می‌روند و شروع به سوگواری و عزاداری می‌کنند. چارپایهخوانی شرایط و آدابی دارد. اینکه افرادی که چارپایهخوانی می‌کنند وضو دارند و با طهارت کامل وارد مراسم می‌شوند. طبق شنیده‌ها هرسال طی مراسمی این چهارپایه‌ها غبارروبی و نظافت می‌شود.» پورآقایی می‌گوید: «در محرم امسال مجری راه‌اندازی کوچه‌های حسینی در محله‌ها هستیم و قرار است با همکاری مداحان حسینی این مراسم معنوی را در محله اجرا کنیم.»
محمدرضا طالقانی، پیشکسوت کشتی، از آیین قدیمی چارپایهخوانی می‌گوید
سنت شست‌وشوی چارپایه با گلاب شیراز
«محمدرضا طالقانی» از جمله متولیان سنت و آیین چارپایهخوانی در تیمچه حاجب‌الدوله در ماه محرم و صفر است و اطلاعاتی در این زمینه در اختیارمان قرار می‌دهد.
او با اشاره به اینکه سنت چهارپایه‌خوانی نسبت به دوران نوجوانی‌اش تفاوت پیدا کرده است، می‌گوید: «آن زمان تکیه‌ها بلندگو و میکروفون نداشتند، برای همین مداحان سنتی روی چارپایه می‌رفتند و با صدای بلند به مداحی برای دسته سینه‌زنی می‌پرداختند. در قدیم بیشتر دسته‌های سینه‌زنی چارپایه داشتند. شخصی کنار ناظم هیأت می‌ایستاد و هرجا ناظم می‌گفت چارپایه را آنجا قرار می‌داد.»
طالقانی با بیان این مطلب درباره سنت چارپایهخوانی به نکته‌ای اشاره می‌کند. می‌گوید: «سابق بر این افراد خوشنام و نیکوکار محله قبل از استفاده از چارپایه در مراسم سوگواری آن را با گلاب ناب شیراز شست‌وشو می‌دادند. در این مراسم باید نوحه‌خوانان درمکان بلندتری قرار گیرند تا بتوانند به دسته سینه‌زنی و مردم مسلط باشند. از این‌رو روی چارپایه می‌رفتند تا بتوانند با صدای بلند ذکر مصیبت کنند. البته سال‌هاست بلندگو نیز به مراسم چارپایهخوانی اضافه شده است.»
این پیشکسوت کشتی می‌افزاید: «مداحان قبل از بالا رفتن از روی چارپایه، کفش‌های‌شان را در می‌آورند و چارپایه را می‌بوسند، چون این نوع مداحی حرمت معنوی دارد.»
در همینه زمینه :
