تحقق عدالت شهری با توزیع عادلانه امکانات

زینب زینال‌زاده - محمود مولایی ـ خبر‌نگار

 یکی از پیامد‌‌های رشد شهرنشینی، گسیختگی در نظام توزیع خدمات و امکانات است‌؛ پیامدی که منجر به ایجاد نابرابری در برخورداری شهروندان از خدمات و امکانات شهری در شهرهای بزرگ ازجمله پایتخت می‌شود و به همین دلیل است که شهردار جدید تهران در برنامه‌های مدیریتی شهری خود به مفهوم و عبارت عدالت شهری توجه ویژه‌ای داشته است. علیرضا زاکانی که پس از تأیید استعفایش از سوی نمایندگان مجلس سکان مدیریت شهری پایتخت را به‌دست خواهد گرفت، معتقد است، امکانات و خدمات آنگونه که باید و شاید عادلانه در شهر و میان شهروندان توزیع نشده است.  او یکشنبه در جلسه شورای شهر و همزمان با ارائه برنامه‌هایش گفت: 40درصد امکانات ورزشی در 5منطقه متمرکز شده است و 15منطقه هم فاقد امکانات ورزشی هستند. همچنین 5منطقه تهران هم در حوزه خدمات رفاهی کمبود دارند. زاکانی  باور دارد کالبد شهر ما زیبنده این شهر نیست و در شمال و جنوب شهر تفاوت‌های جدی وجود دارد و تقسیم عادلانه خدمات علاوه بر کاهش فاصله شمال و جنوب، سبب تأمین آرامش روحی و معنوی شهروندان و عمران و آبادی شهر می‌شود. همشهری در گفت‌وگو با اعضای شورای ششم شهر تهران مفهوم عدالت شهری و ابعاد مختلف و راهکارهای تحقق آن را  بررسی کرد.

رفع تبعیض طبقاتی

 سوده نجفی: تعریف عدالت شهری در کاهش فاصله شمال و جنوب شهر خلاصه می‌شود. امروز ساکنان جنوب شهر با مشکلات مربوط به پسماند و مسائل بهداشتی مواجه هستند؛ درحالی‌که شهروندان شمال شهر از آلودگی صوتی گلایه دارند. همین تفاوت در مشکلات بیانگر تبعیض طبقاتی شمال و جنوب پایتخت است که قطعا برای برقراری عدالت شهری با ارائه خدمات مناسب و ویژه به جنوب شهر و توزیع عادلانه برخی از امکانات می‌توان این فاصله را کمتر کرد. ساخت بزرگراه و اتوبان مسیرها را کوتاه و مشکل ارتباطی را حل می‌کند، اما مشکلات مربوط به پسماند و... را برطرف نخواهد کرد. در بحث آسیب‌های اجتماعی هم این تبعیض وجود دارد و در جنوب شهر مسائلی چون کارتن‌خوابی، اعتیاد و زنان سرپرست خانواده و در شمال شهر خودکشی و الکلیسم مشاهده می‌شود؛ به‌طور کلی بررسی، شناسایی و دسته‌بندی این مسائل سبب می‌شود در راستای برقراری عدالت شهری به راهکارهای مناسبی دست یافت. در رفع مشکلات و برقراری عدالت باید طی جلساتی با خرد جمعی راهکارهای مناسب را انتخاب کرد و به‌کار گرفت. باور دارم این کار با شعار محقق نمی‌شود و ما هم نمی‌گوییم صددرصد می‌توانیم عدالت شهری را برقرار کنیم، اما در حد توان و اختیارات تلاش خواهیم کرد تا فاصله ایجاد شده بین شمال و جنوب تهران کمتر شود و شهروندان در مناطق کم‌برخوردار از امکانات شهری بهتری بهره‌مند شوند.

برقراری عدالت شهری با توجه به ظرفیت‌ها

 مهدی عباسی: عدالت شهری یعنی رفع کمبودها در سرانه‌های شهری محلات، با توجه به استعدادها و ظرفیت‌ها و البته مطالبات شهروندان. اصل عدالت شهری این است که براساس یک عملکرد منطقی در میان محلات مختلف تهران وضعیت برابری ایجاد کرد. به هر حال در برخی از مناطق کمبودهایی وجود دارد که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد؛ به‌طور مثال منطقه‌ای سرانه فضای سبز کمتری دارد و دیگری دچار معضلات و آسیب‌های اجتماعی است و حتی برخی هم نیاز به امکانات رفاهی و عمرانی و... دارند؛ بنابراین ارائه یک نسخه یا راهکار واحد برای تمام محلات شهر تهران منطقی نیست و قبل از هر اقدامی باید کمبودها را شناسایی و با اختصاص بودجه و فراهم کردن امکانات و خدمات، آنها را مرتفع کرد. بیان فاصله شمال و جنوب در عدالت شهری شاید خیلی درست نباشد؛ چراکه محلات تهران حتی آنهایی که همجوار هستند، به لحاظ جمعیت، موقعیت جغرافیایی و نیازها متفاوتند و هر اقدامی در راستای عدالت شهری باید متناسب با محلات باشد؛ بنابراین نمی‌توان گفت همه محلات کم‌برخوردار در جنوب هستند؛ چراکه برخی از محلات در قلب تهران قرار گرفته‌اند که کمبودهایی در سرانه‌های شهری دارند و برخی دیگر در جنوب و تعدادی هم در بخش‌های مختلف شمال و غرب و شرق. پس عدالت یعنی رفع کمبودها از مناطق کم‌برخوردار شهر تهران و بدیهی است جنوب شهر نیازمند توجه بیشتر و اختصاص منابعی مضاعف است.

تحقق عدالت شهری با توجه به انتظارات مردم

 سیدجعفر ‌تشکری هاشمی: وقتی از عدالت شهری سخن می‌گوییم قبل از هر چیز باید مشخص شود شهروندان از مدیریت شهری یعنی شهردار و اعضای شورای شهر چه توقع و انتظاراتی دارند. آنچه مسلم است اینکه مردم خواهان برخورداری از حقوق برابر در سرانه‌های خدماتی هستند؛ به‌طور مثال در حوزه حمل‌ونقل عمومی، شهروندان انتظار دارند دسترسی آسان‌تری به ناوگان حمل‌ونقل انبوه‌بر اعم از اتوبوس‌های بی‌آر‌تی و مترو داشته باشند و اینکه ناوگان بخش‌های مختلف تهران را پوشش کامل دهد. بعد دیگر که در بحث عدالت شهری می‌توان به آن پرداخت، بهره‌مندی از خدمات و سرانه‌های شهری است؛ یعنی دسترسی قابل‌قبول و البته برابر به بوستان‌ها، خدمات بهداشتی، نظافت شهری، مراکز فرهنگی و ورزشی و... . تأکید ما در شورای شهر تهران و شهرداری تهران هم فراهم کردن زیرساخت‌ها برای بهره‌مندی برابر شهروندان از امکانات و خدمات شهری است و برای تحقق این کار کمبودها در محلات را شناسایی و برای رفع آنها تلاش خواهیم کرد. شهردار جدید تهران عدالت شهری را به‌درستی در برنامه‌های مدیریتی خود قرار داده است، اما نکته مهم که شاید گاهی مورد برداشت سوء قرار می‌گیرد، این است که در چنین عدالتی قرار نیست امکانات از مناطق برخوردار کاسته و به مناطق کم‌برخوردار منتقل شود، بلکه هدف ایجاد امکانات و خدمات در مناطق کم‌برخوردار خواهد بود.
 
دسترسی یکسان به امکانات

 سید‌احمد علوی: وقتی ما از عدالت شهری می‌گوییم، منظور برابری و دسترسی یکسان به امکانات است. برای مثال، اگر اکنون به سرانه فضای سبز و امکانات رفاهی و ورزشی در مناطق نگاه بیندازید و مقایسه‌ای انجام شود، به وضوح مشخص خواهد شد که برخی مناطق برخوردار هستند. حال اگر ما در تخصیص منابع جهت گسترش این امکانات عدالت را برابر به معنای مساوات بدانیم و به صورت برابر منابع را تخصیص دهیم، چه اتفاقی می‌افتد؟ خیلی ساده است، اختلاف میان این مناطق همچنان باقی می‌ماند. اما اگر با مفهوم عدالت بخواهیم منابع را تخصیص دهیم، طبیعتا آن‌دست از مناطق کم‌برخوردارتر باید منابع بیشتری بگیرند تا بتوانند امکانات خود را به مناطق برخوردارتر نزدیک کنند. این‌چنین است که عدالت در شهر اجرا می‌شود. ما باید کاری کنیم که مناطق به صورت یکسان از امکانات ورزشی و فضای سبز بهره‌مند شوند. یا در موضوعی دیگر مانند برابری در هزینه ورود به طرح ترافیک برای پراید و پژو با خودروهای لوکس چند‌میلیاردی. در حقیقت نبود همین عدالت در پرداخت عوارض ورود به طرح ترافیک و حلقه دوم که همان زوج و فرد سابق است، سبب شده تا بسیاری از خودروهای لوکس اصلا اقدام به ثبت‌نام در سامانه تهران من نکرده باشند؛ چرا‌که این مبلغ برای آنها ناچیز است و ترجیح می‌دهند بدون نوبت و رزرو وارد طرح شوند. ما در برنامه‌های خود به‌دنبال تحقق عدالت یعنی دسترسی یکسان به امکانات هستیم که شهردار انقلابی و جهادی هم تحقق این امر را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده است.

در خدمات شهری تباید شمال و جنوب شهر داشته باشیم

 سیدمحمد آقامیری: ما بحث توزیع عادلانه خدمات شهری را داریم که مسائل مختلف شهری از جمله مدیریت پسماند، نوع خیابان‌بنـــــدی‌ها و پیاده‌روسازی‌ها و غیره را دربرمی‌گیرد. بر این باور هستیم که درباره خدمات شهری نباید شمال و جنوب شهر داشته باشیم. امکانات شهر تهران برای تمام مناطق است، چراکه همه برای یک شهر هستیم و نه دو شهر یا دو کشور مجزا. در واقع یک شهرداری واحد در شهری به نام تهران وجود دارد و همه شهروندان باید از خدمات اجتماعی و رفاهی متناسب و عادلانه برخوردار باشند. این خدمات باید به طور یکسان ارائه شود و تفاوتی بین ساکنان شمال، جنوب، غرب و شرق نباید باشد. اعضای شورای شهر و شهردار تهران پیگیر این عدالت شهری هستند. شاید در 35 یا 36 محله شهر تهران اصلا پارک وجود نداشته باشد. در مقابل، محله‌هایی هستند که چندین پارک دارند. خیلی از این موارد را احصا کردیم تا خدمات شهری و رفاهی در محله یا هر منطقه‌ای به صورت عادلانه توزیع شود. روی بحث توزیع عادلانه یک برنامه‌ریزی اساسی انجام می‌دهیم و هنوز اطلاعات‌مان کامل نشده است. حالا برخی مناطق هستند که به خاطر ظرفیت خاصی که داشته و مثلا در مرکز شهر یا جنوب شهر واقع شده، ترمینال دارد یا تراکم جمعیت در آنجا بالا‌ست. برای همین، نیاز است که یکسری خدمات به این مناطق بیشتر ارائه شود. حالا یک جای شهر ممکن است دریاچه قرار گرفته، در حالی که در بقیه مناطق نمی‌شود دریاچه مصنوعی تعبیه کرد و مقصود ما از عدالت شهری توزیع عادلانه خدمات شهری است.  

   امید به کاهش فاصله شمال و جنوب شهر

 جعفر بندی شربیانی: آنچه در ارائه برنامه‌های علیرضا زاکانی، دیده می‌شود، بیانگر آن است که قصد دارد در راستای تحقق عدالت شهری فاصله شمال و جنوب پایتخت را کم کند. در دوره‌هایی به این شعار پرداخته شده و قابل تقدیر هم هست و حتی برخی از آثار اقدامات انجام‌شده را می‌توانیم برای نمونه در منطقه‌20 که خودم ساکن آنجا هستم، مشاهده کرد. البته تلاش‌هایی در همه دوره‌ها صورت گرفته و این منحصر به یک دوره نبوده است. در واقع هر فردی مسئولیت مدیریت شهری را بر عهده داشته حالا با اولویت نخست یا اولویت‌‌های دوم و سوم سعی کرده به این موضوع بپردازد. اکنون این امید هست که شهردار جدید تهران با سابقه‌ای که دارد، به موضوع کم‌کردن فاصله شمال و جنوب شهر هم به لحاظ کالبدی و هم به لحاظ محتوایی بپردازد. در موضوع سرانه‌ها با توجه به گزارش‌هایی که ما داریم و برنامه‌هایی که علیرضا زاکانی ارائه داده است، معتقد هستیم مدیریت جدید شهرداری تهران قصد دارد نگاه ویژه‌ای نسبت به جنوب شهر داشته باشد و این بالاترین معیار توسعه عدالت در شهر تهران است و می‌توان با این رویکرد شاهد کاهش فاصله شمال و جنوب بود. در واقع جنوب شهر مناطق کمتر برخورداری محسوب می‌شوند که در بحث توسعه عدالت باید به این مناطق نگاه ویژه‌ای داشت تا مردم و اهالی این مناطق بتوانند از خدماتی که در دیگر مناطق وجود دارد‌ نیز برخوردار باشند. در اصل چنین اقداماتی می‌تواند در حوزه‌های اجتماعی، آسیب‌های اجتماعی و... تاثیر گذارد و سبب آرامش در شهر شود.