سیاهه عهدها

آوین آزادی ـ روزنامه‌نگار

دولت روحانی به گمان خیلی‌ها، بدشانس‌ترین دولت 42سال حیات جمهوری اسلامی است؛ از یک سو، دولت اول این رئیس‌جمهور، در شرایطی روی کار آمد که ایران با رشد اقتصادی منفی هفت درصدی، تورم چهل‌درصدی و جنگ اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کرد. از سوی دیگر تلاش‌های کابینه دولت دوم او برای زنده نگه‌داشتن برجام، راه به جایی نبرد چرا که عجیب‌ترین گزینه ممکن در آمریکا به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد تا در 4سال ریاستش، همه آنچه دیپلمات‌های ایران در قالب یک توافق تاریخی به‌دست آورده بودند، با بدعهدی بر باد دهد. این گزارش چندان به‌دنبال چرایی تحقق یافتن یا نیافتن وعده‌ها نیست و صرفا به لیست کردن مهم‌ترین آنها در کنار هم می‌پردازد. نباید فراموش کنیم که علت تحقق ناقص بعضی وعده‌ها، صرفا در یک حوزه خلاصه نمی‌شود و گاهی چندین و چند فاکتور در آن دخیلند. مثلا درحالی‌که قرار بود دست وزیر ارتباطات روی دکمه فیلترینگ نرود، این شبکه اجتماعی فیلتر شد و محمدجواد جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم در این‌باره پیش‌تر به همشهری توضیح داد: مشکل از جایی شروع می‌شود که تنها یک دکمه فیلترینگ وجود ندارد و این دکمه‌ها هم زیر دست یک نفر نیستند. راه‌های مختلفی برای فیلتر کردن وجود دارد. قانون همه‌‌چیز را مشخص کرده است؛ قانون فصل‌الخطابی برای همه ماست. ‌تا پیش از سال88 فیلترینگ طبق مصوبات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی انجام می‌شد. از بعد از سال88 که قوانین مربوط به جرایم رایانه‌ای در مجلس تصویب و حدود در آن تعیین شد، بنا شد که فیلترینگ، از 2راه انجام شود؛ راه اول با رأی کارگروهی 12نفره است که 6نفر آن را اعضای غیردولتی تشکیل می‌دهند؛ کارگروهی که با عنوان تعیین مصادیق مجرمانه فعالیت می‌کند. جای وزارت ارتباطات کجاست؟ یک رأی در آن کارگروه دارد. راه دیگری هم که وجود دارد؛ حکم قاضی است. براساس شکایت‌های پرونده‌ای قاضی می‌تواند حکم فیلتر صادر کند.


مهم‌ترین وعده‌های اقتصادی محقق شده
   وعده: تکمیل پروژه پارس‌جنوبی
  دستاورد: پارس در‌آستانه به ثمر رسیدن
یکی از وعده‌های مهم حسن روحانی اصرار بر تکمیل پروژه پرحاشیه پارس‌جنوبی بود. آخرین گزارش‌ها از پارس‌جنوبی حاکی از آن است که جز فاز ۱۱، عملیات راه‌اندازی ۲۳ فاز دیگر تقریبا تکمیل شده است. عملیات توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی با خروج سرمایه‌گذاران فرانسوی (توتال) و چینی (سی‌ان‌پی‌سی) متوقف شده و قطعا تا پایان دولت آغاز نخواهد شد که می‌توان آن را ناشی از بدعهدی آمریکا دانست و این وعده را در لیست وعده‌های محقق شده اقتصادی روحانی قرار داد. حداقل در لیست تحقق تا حد توان.



وعده: افزایش ده‌برابری پهنای باند اینترنت
 دستاورد: گوشی‌های هوشمند به همه رسیدند
افزایش پهنای باند و رساندن اینرنت به همه شهرها و روستاها جزء وعده‌هایی بود که حسن روحانی مدام بر آن تأکید داشت. بر مبنای گزارش عملکرد وزارت ارتباطات که در تاریخ ۶ مهر ۹۷ منتشر شده است، طی یک سال فعالیت دولت دوازدهم، توسعه زیرساخت‌های ارتباطی شبکه ملی به‌عنوان یکی از اولویت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، مورد پیگیری قرار گرفته است. برمبنای این گزارش عملکرد، به‌منظور تامین نیازهای مشتریان و اپراتورهای مخابراتی، ظرفیت پهنای باند شبکه انتقال کشور با افزایش ۱۰۰ درصدی، ۲۲ هزار و ۱۹۱ گیگابیت بر ثانیه (Gbps) شد. در همین حال ظرفیت پهنای باند اینترنت بین‌الملل نیز با ۸۰ درصد افزایش، از ۹۹۵ گیگابیت به ۱۸۰۵ گیگابیت رسیده است.


کدام  وعده‌ها  محقق  نشدند؟ 
بیشتر وعده‌های محقق نشده حسن روحانی، ریشه در عوامل ثابتی دارد: تحریم‌های ظالمانه، بدعهدی آمریکا، جنگ اقتصادی و سقوط قیمت نفت. کارنامه دولت اول این رئیس‌جمهور از تورم یک‌رقمی، کاهش نرخ بیکاری، ثبات نرخ دلار و... حکایت می‌کند و این در حالی است که کارنامه دولت دوم همین رئیس‌جمهور را شرایط غیرقابل کنترل، پر از وعده‌های تحقق نیافته کرده است.

 تامین مسکن اجتماعی، ‌ارزان و آسان ؛ قیمت خانه 10برابر شد
انتقادهای درستی از سوی دولت روحانی به پروژه مسکن مهر وارد می‌شد. راه‌حل جایگزین این دولت هم، مسکن اجتماعی بود. این واحدهای مسکونی قرار بود که در بافت‌های فرسوده و در دل شهر برای گروه‌های کم‌درآمد تاسیس شود که این پروژه هرگز عملیاتی نشد. اگر بخواهیم قیمت خانه در پایتخت را مصداق سنجش قرار دهیم، میانگین قیمت هر متر خانه در تهران در سال92 حدود 3میلیون و 500هزار تومان است که در سال1400 به گواه مرکز آمار ایران به 30میلیون تومان رسیده است. تحقق این وعده را هم نابسامانی‌های اقتصادی ایجاد شده در ایران، سخت و غیرممکن کرد.

 ریشه‌کن کردن فقر مطلق
یکی از وعده‌های حسن روحانی، ریشه‌کن کردن فقر مطلق در ایران بود. بعد از انتشار گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در تاریخ ۱۲ آذر ۹۷، هیچ گزارش جامعی درباره ابعاد فقر مطلق در ایران منتشر نشده است، اما شواهد روشنی وجود دارند که نشان می‌دهند فقر مطلق در ایران در دوره دوم ریاست‌جمهوری روحانی ابعاد گسترده‌تری پیدا کرده است.

 افزایش سالانه یک میلیون گردشگر خارجی 
در مناظره‌های انتخاباتی سال96، حسن روحانی تأکید داشت که می‌تواند با سیاست‌های خود سالانه یک میلیون گردشگر خارجی را به ایران بکشاند. اما اینجا هم دولت دوازدهم بدشانس بود. ماجرای ساقط کردن هواپیمای اوکراینی، افزایش نرخ دلار و شیوع ویروس کرونا به همراه فقر زیرساختی که ناشی از تشدید تحریم‌ها بود نگذاشت که روند ورود گردشگر به ایران، منظم شود.

 لغو تحریم‌های غیرهسته‌ای 
در دوره اول حسن روحانی همه‌‌چیز بهتر پیش می‌رفت. سایه تحریم‌های هسته‌ای از سر سیاست و به نوعی اقتصاد ایران برداشته شد و رئیس دولت یازدهم قول داد که به‌زودی تحریم‌های غیرهسته‌ای هم لغو می‌شوند که به‌نظر می‌رسد مخالفین داخلی و حضور ترامپ بزرگ‌ترین موانع تحقق این وعده شدند و در نهایت در چهارسال دوم این رئیس‌جمهور اعتدال‌گرای ایران تحت شدیدترین تحریم‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای قرار گرفت.

 واریز 15میلیارد دلار درآمد نفتی به صندوق توسعه ملی؛ کدام درآمد نفتی؟
یکی از وعده‌های صریح حسن روحانی در انتخابات ۱۳۹۶، که در برنامه‌های انتخاباتی او در صداوسیما مطرح شد «واریز سالانه ۱۵میلیارد دلار (۶۰ میلیارد دلار در ۴ سال) از درآمد نفتی به صندوق توسعه ملی» است که شاید بتوان رئیس‌جمهور 24میلیونی ایران را به واسطه نبرد نابرابر در جنگ اقتصادی درک کرد. قرار بود ۶۰ میلیارد دلار توسط دولت دوازدهم به این صندوق ریخته شود اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که سهم صندوق توسعه ملی از منابع صادرات نفت و گاز، به‌ویژه در چند سال اخیر به حداقل رسیده است. در سال ‌جاری سهم صندوق توسعه ملی از صادرات نفت و میعانات گازی باید ۳۶درصد باشد که اکنون ۲۰درصد است. ۱۶‌درصد یعنی ۳۰هزارمیلیاردتومان در قالب تملک دارایی مالی به‌عنوان تسهیلات در بودجه پیش‌بینی شده است.

مهم‌ترین وعده‌های سیاسی محقق شده
وعده: اجرای قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات 
دستاورد: تحقق ناقص یک وعده
یکی از وعده‌های صریح حسن روحانی در انتخابات ۱۳۹۶، اجرای قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات بود. سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات در تاریخ ۲ خرداد ۹۶ توسط وزارت فرهنگ به‌صورت آزمایشی به راه افتاد ولی کمی بعد از کار افتاد. اما دولت روحانی یکی از دولت‌هایی بود که همواره در تلاش برای تحقق این وعده بود و توانست حقایق بسیاری را درباره بودجه برملا کند و آحاد مردم را با این سند مالی پیچیده آشنا کند.



وعده: تقدیم منشور حقوق شهروندی به‌صورت لایحه به مجلس 
دستاورد: گامی لازم اما نه کافی
منشور حقوق شهروندی ایران فهرستی ۱۲۰ ماده‌ای مستند بر قانون اساسی ایران از مهم‌ترین حقوق شهروندی ایرانیان در نظام حقوقی این کشور است که در ۲۹ آذر ۱۳۹۵  از سوی رئیس‌جمهور حسن روحانی امضا شد تا سیاست‌ها و برنامه‌های دولت برای پیشبرد حقوق شهروندی پیگیری شود. اتفاقی که در سیاست داخلی ایران بی‌سابقه و بسیار حائز ارزش بود. در واقع «تقدیم منشور حقوق شهروندی به‌صورت لایحه به مجلس» قولی بود که حسن روحانی در آستانه انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی به مردم داده بود، اما نهایتا پیشرفت این وعده از رونمایی از منشور فراتر نرفت.



مهم‌ترین وعده‌های اجتماعی- فرهنگی محقق شده
وعده: احیای ارکسترهای ملی و سمفونیک
دستاورد: بازگشت چکناواریان به صحنه


در اسفندماه سال۹۳، پس از نزدیک به ۲۵ماه تعطیلی، ارکستر سمفونیک تهران به رهبری علی رهبری سمفونی شماره نه بتهوون را نواخت. این اجرا خصوصی بود و مقامات، ناظران، سفرا و مهمانان خارجی در این کنسرت حضور داشتند. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران در دیدارش با هنرمندان در تالار وحدت، دی‌ماه سال ۹۲ وعده داده بودکه حتی اگر از مجلس شورای اسلامی «کارت زرد» بگیرد، ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی را احیا خواهد کرد. وعده‌ای که محقق و به‌دنبال آن چشم مردم به دیدن چکناواریان و فواد حجازی روی صحنه روشن شد.

وعده: لایحه تامین امنیت زنان
دستاورد: در آستانه به سرانجام رسیدن 
تدوین لایحه‌ای با عنوان «تامین امنیت زنان در برابر خشونت» از سال90 کلید خورد اما فراز و نشیب‌های بسیار موجب شد که در نهایت کلیات این طرح در تابستان امسال بعد از حدود 10سال در مجلس شورای اسلامی تصویب شود اما اجرای مفاد این طرح هنوز عملیاتی نشده است. شهیندخت مولاوردی، معاون زنان رئیس‌جمهور در زمان صدارت خود برای به ثمر نشستن این طرح تلاش بسیار کرد و بعد از او هم معصومه ابتکار در همین جایگاه به‌طور ویژه به پیگیری این لایحه مشغول بود. بعد از به قتل رسیدن رومینا اشرفی 14ساله به‌دست پدرش، در دولت دوازدهم، با پیگیری معصومه ابتکار، دوباره فشارها برای به سرانجام رسیدن این لایحه آغاز شد. ابتکار در توییتر خود نوشت که تلاش می‌کند این لایحه را در اولویت قرار داده و تصویب آن را تسریع بخشد. لایحه‌ای که در نهایت به جایی نرسید.

وعده: زنان در استادیوم‌ها 
دستاورد: دوبار در آزادی 
حضور زنان در استادیوم، وعده‌ای است که هم محقق شده هم نه. حسن روحانی در 22مهر سال98 در نشستی با خبرنگاران گفت: از دولت یازدهم من با دو وزیر کشور و ورزش صحبت کرده‌ام که راه را برای حضور بانوان در ورزشگاه‌ها باز کنند و زمینه را در این‌باره فراهم سازند. او مشابه این وعده را در روزهای پیش از انتخابات 96 هم داده بود. در نهایت دوبار درهای همیشه بسته ورزشگاه‌ها به روی زنان باز شد که در نوع خودش بی‌سابقه بود. البته در هر دو باری که زنان ایرانی موفق به حضور در ورزشگاه آزادی شدند، پای «جیانی اینفانتینو» رئیس فدراسیون جهانی فوتبال در میان بود. بار اول در جریان دیدار نهایی لیگ قهرمانان آسیا میان پرسپولیس و کاشیما بود که با حضور و نظارت شخصی اینفانتینو این اتفاق افتاد و بار دوم هم زنان توانستند در تعداد بسیار محدود بازی ایران -کامبوج را ببینند اما در نهایت این محدودیت هرگز به‌طور قابل اعتنایی از سر راه زنان برداشته نشده است.

وعده: پایان تعلیق ناشران 
دستاورد: آزادی نسبی اهالی کتاب
یکی از قول‌های انتخاباتی حسن روحانی پیش از کسب رأی 24میلیون تومانی از مردم، آزادی بیشتر ناشران و رفع تعلیق از آنها بود. در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، ناشران آزادی عمل بیشتری داشتند. بخشی از اقدامات مقام‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت حسن روحانی برای رفع تعلیق‌ها و محدودیت‌ها از سوی برخی از ناشران تعلیقی نیز مورد تأیید قرار گرفته است. ازجمله حسن کیائیان، مدیر نشر چشمه یکی از ناشران تعلیق‌شده در بهمن‌ماه ۹۳ با انتشار یادداشتی در سایت رسمی این مؤسسه تأیید کرد مقام‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به «تعلیق نشر چشمه پایان دادند.»