
28هزار هکتار طرح کشاورزی بدون مجوز

بیش از 25درصد از هورالعظیم خشک شده و زندگی بیش از 20هزار خانوار ساکن در این منطقه که با پرورش گاومیش و کشاورزی ارتزاق میکنند، به مخاطره افتاده. در چند هفته اخیر حدود 40خانوار عشایری به حاشیههای اهواز مهاجرت کردهاند. در چند دهه اخیر سیاستگذاری بر مبنای رسیدن بهخودکفایی در محصولات بسیار آببری چون برنج، گندم و نیشکر در طولانیمدت، رودخانه پرآبی چون کارون را دچار فقر آبی کرد؛ نیشکر کارون به تنهایی 100مترمکعب در ثانیه از آب کارون را میبلعد، این حجم مصرف در کنار 250هزار هکتار برنجکاری در دمای 50درجه، تأثیر چشمگیری بر خشکی منابع آبی دارد، زیرا بهطور متوسط برای هر هکتار نیشکر ۳۵هزار مترمکعب آب مصرف میشود.
نیشکر در جهان در مناطقی کاشته میشود که میانگین ریزشهای آسمانی آن بالای 1000میلیمتر باشد این در حالی است که میانگین ریزشهای آسمانی در استان خوزستان پایینتر از ۴۰۰ میلیمتر است. کاشت برنج در برخی از مناطق استان نیز به اندازه نیشکر خشککننده و مرگبار است. در برخی مناطق مانند بهبهان، برای هر هکتار برنج، تا ۱۲۰ هزار مترمکعب آب مصرف میشود! این مقدار در سطح کشوری بهطور متوسط برای هر هکتار زمین کشاورزی ۱۰ هزار مترمکعب آب مصرفی است که همین مقدار هم البته دوبرابر استانداردهای جهانی است. ایران بهدلیل کشاورزی غیراصولی و افراط در توجه به این بخش، در سالهای خشکسالی تا ۷۰ هزار میلیارد تومان متحمل خسارت خشکسالی شده است؛ این عدد یعنی ضایعات کشاورزی ایران ۶ برابر میانگین جهانی و راندمان آبیاری کشاورزی نیز بیش از نیمی از راندمان آبیاری جهانی است. در کشور سالانه بین ۳۰ تا ۵۰ درصد محصولات کشاورزی به ضایعات تبدیل میشود که با احتساب تولید ۱۲۰ میلیون تن محصول، حجم زیادی از سرمایه ملی را به هدر میدهد. کشت و صنعت نیشکر در استان خوزستان همچنین سبب شده تا کیفیت آب رود کارون بهشدت کاهش یابد و تأمین آب شرب باکیفیت در خرمشهر و آبادان با مشکل روبهرو شود. هنگام مد خلیجفارس، آب شور خلیجفارس وارد نخلستانها میشود، زیرا دبی کارون بهشدت کاهش یافته است. کشت و صنعت نیشکر 25درصد از جلگه خوزستان را شور کرده، سد گتوند بیش از 20درصد آن را، باغداری نیز در کنار کشاورزی، در خشککردن جلگه خوزستان مؤثر است؛ در تمامی سرشاخههای رودخانههایی که از 7تا 8استان و خود خوزستان وارد میشود، پمپاژهای زیادی نصب شده و آب قابل توجهی برای برنجکاری و توسعه باغات برداشت میشود. سطح زیرکشت برنج و باغداری در چند سال اخیر با موافقت وزارت نیرو و بخشی هم بهصورت غیرمجاز، توسعه زیادی یافته است. در واقع، 28هزار هکتار از طرح توسعه کشاورزی که با حمایت دولت اجرایی شده، مجوز آب ندارد.
90 درصد آب استان صرف کشاورزی میشود
هدایت فهمی : خوزستان بهعنوان مهمترین قطب کشاورزی کشور نهتنها نقش تعیین کنندهای در تولید محصولات کشاورزی و ایجاد امنیت غذایی دارد بلکه باتوجه به ظرفیتها و پتانسیلهای موجود در آن نقشی بیبدیل در توسعه پایدار کشاورزی کشور نیز دارد اما کشاورزی استان در طول چند دهه است که با چالشهایی نظیر مشکلات صندوق بیمه کشاورزی، کمبود سهمیه آب زراعی، کندی روند تسطیح اراضی کشاورزی، سرریز شدن فاضلاب شهری به زمینهای کشاورزی، طولانی بودن تشریفات اداری اخذ وامهای کشاورزی، کمبود بودجه لازم برای لایروبی کانالها، کمبود تسهیلات لازم برای بازپرداخت وامهای کشاورزی و پرداخت خسارات ناشی از طوفان، سیل و خشکسالی دست و پنجه نرم میکند که شدت یافتن این معضلات آسیبهای زیادی را به این بخش وارد کرده است. مهمترین چالش خوزستان در طول چند دهه گذشته موضوع آب بوده که تداوم این امر، وضعیت کشاورزی را بغرنجتر کرده تا جایی که این بخش در حال نابودی است. وجود مشکلات شدید منابع آبی در حوضه کرخه و مارون و رودخانه زهره به زراعتها آسیب جدی وارد کرده و کشت خرما با خسارات و ضرر و زیانهای فراوانی روبهروست و کیفیت تولید، بسیار کاهش یافته است. از طرفی شوری آب سد گتوند بهعلت وجود گنبدهای نمکی عظیم موجود در عمق آب هم از نگرانیهای بزرگ برای زمینهای زراعی پایین دستی است که از این سد سیراب میشوند. لذا ایرادات جدی درخصوص مدیریت منابع آب در خوزستان وجود دارد که سالهاست لاینحل مانده و گذر زمان بار مشکلات را بیشتر کرده است. هماکنون با توجه به پتانسیل کشاورزی استان 90درصد آب استان در این بخش صرف میشود و فاجعهبار است که اجرای سیستم آبیاری مدرن در استان با جدیت دنبال نمیشود. در کنار مشکلات تامین آب، در حوزه زیرساختها هم مشکلات اساسی وجود دارد و نبود سردخانه برای نگهداری، میزان ضایعات محصولات کشاورزی را بهشدت بالا برده و به کشاورز آسیب زیادی وارد کرده است. کشاورز نمیتواند محصولاتش را با قیمت بالا بفروشد و صنایع تبدیلی هم وجود ندارد تا بخواهد از هدر رفت سرمایهاش جلوگیری کند. بخش کشاورزی ما نزدیک به 12میلیارد مکعب مصرف دارد درحالیکه شرب به سختی به یک میلیارد مکعب میرسد. نبود الگوی کشت و کشت به روش سنتی موجب شده ما همچنان شاهد کشت محصولات آببر مانند هندوانه، کشت شلتوک برنج و نیشکر در استان باشیم که خیلی هم ارزش اقتصادی ندارند. درحالیکه جلگه خوزستان بسیار حاصلخیز است و میتوان در کشاورزی بسیار اقتصادی و صنعتی عمل کرد تا این بخش در کنار ارزآوری در امنیت غذایی نقش مهم خود را بهدرستی ایفا کند. راندمان آب در بخش کشاورزی هماکنون 41درصد است که نشان میدهد بخش مدیریت ما نیاز به یک جراحی اساسی دارد.