دلتا بیخ گوش مادران

یکتا فراهانی- خبرنگار

هنوز واکسیناسیون زنان باردار و مادران شیرده علیه کرونا، در بلاتکلیفی است. با اینکه روند واکسیناسیون در ایران با سرعت بیشتری در حال پیشروی است، اما هنوز این گروه در دایره واکسیناسیون قرار نگرفته‌اند. مسعود مردانی، متخصص عفونی، پیش از این گفته بود که زنان باردار و شیرده، مجاز به تزریق واکسن آسترازنیکا هستند، اما این موضوع از سوی وزارت بهداشت تأیید یا ابلاغ نشده است. با این‌حال مقامات بهداشتی آمریکا هم به مادران باردار و شیرده توصیه کرده‌اند در برابر بیماری کووید-۱۹ واکسینه شوند. آنها اعلام کرده‌اند که واکسینه کردن این گروه، از ابتلا به نوع شدید بیماری و بستری شدن آنها در بیمارستان و مرگ‌شان جلوگیری می‌کند. از سوی دیگر، محققان دانشگاه کالیفرنیا - سانفرانسیسکو در آمریکا هم در مطالعه‌ای اعلام کرده‌اند که واکسن کوویدـ 19وارد شیر مادر نمی‌شود.
ابتلای زنان باردار و شیرده به کرونا، در پیک چهارم با افزایش قابل‌توجهی مواجه شد؛ هر چند که اطلاعات دقیقی از میزان ابتلا و مرگ این گروه وجود ندارد، اما همان موقع، معاون بهداشتی دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز، با اعلام نتایج یک بررسی، تأکید کرد که میزان مرگ مادران باردار به‌دلیل ابتلا به این بیماری 100درصد افزایش پیدا کرده و ابتلای آنها 7برابر بالا رفته است. محققان دانشگاه واشنگتن، زمستان سال گذشته هم بر پایه یک پژوهش، از بالا رفتن خطر مرگ زنان باردار به‌دلیل ابتلا به کرونا خبر دادند. در کنار همه اینها، کمیته ساماندهی تحقیقات کوویدـ ۱۹ وزارت بهداشت پیش از این اعلام کرد که زنان باردار مبتلا به کوویدـ ۱۹ تا حدی بیشتر در معرض خطر بستری در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) و مرگ هستند. این کمیته تأکید کرد که این بیماری می‌تواند باعث ایجاد زایمان زودرس، مرده‌زایی، اختلال کارکرد ارگان‌های حیاتی، افزایش ضربان قلب و دیسترس جنین، پارگی زودرس کیسه آب، سزارین و مرگ آنها شود. در کشورهای دیگر، اما قدم‌های تازه‌ای برای واکسیناسیون زنان باردار برداشته شده است. یکی از این کشورها انگلستان است که با شیوع دلتا، روند واکسیناسیون این گروه را شتاب داده است.

 ممنوعیت تزریق واکسن‌های بهارات، سینوفارم و اسپوتنیک‌وی
طاهره پریچهره، کارشناس مسئول واحد بهداشت خانواده مرکز بهداشت شمال تهران به نگرانی مادران باردار و شیرده مبتلا به کرونا پاسخ می‌دهد و به همشهری می‌گوید: «در واکسیناسیون مادران براساس مصوبات کمیته کشوری فنی واکسیناسیون کرونا، تزریق واکسن‌های بهارات، سینوفارم و اسپوتنیک‌وی در دوران بارداری ممنوع است. البته به‌طور کلی تزریق واکسن در 3ماهه اول بارداری توصیه نمی‌شود. هم‌اکنون، تحقیقات زیادی برای ساخت واکسنی که برای مادران باردار مناسب باشد، انجام شده و تحقیقات بیشتری هم در جریان است.» براساس اعلام او، در ایران واکسن آسترازنیکا برای مادران مناسب است؛ البته در شرایط خاص و حتما هم هنگام واکسیناسیون، شرایط جسمی یا بیماری‌های زمینه‌ای هر فرد باید به‌طور موردی بررسی شود تا امکان یا نبود امکان تزریق برای هر فرد جداگانه بررسی و تشخیص داده شود؛ یعنی هر مادر فقط با توجه به شرایط خودش امکان استفاده از واکسن را خواهد داشت؛ نه اینکه بتوان گفت تمام مادران باردار و شیرده می‌توانند واکسن دریافت کنند. کارشناس مسئول واحد بهداشت خانواده مرکز بهداشت شمال تهران ادامه می‌دهد: «مادرانی که تمایل به تزریق واکسن دارند باید تحت نظر کمیته دانشگاهی سلامت مادران که متشکل از متخصصان زنان و زایمان، متخصصان عفونی و پزشکان صاحب‌نظر در این خصوص است، باشند تا شرایط آنها به دقت بررسی شود؛ یعنی برای هر مادر باید به‌طور جداگانه تصمیم گرفته و به او مجوز تزریق داده شود. در دوران شیردهی شرایط مادران تا 42روز پس از زایمان مانند زنان باردار است. پس از این زمان، باز هم با تمایل خود مادران، آنها می‌توانند بدون نگرانی برای شیردادن به فرزندشان، واکسن آسترازنیکا یا سینوفارم دریافت کنند. در ایران ممانعتی برای تزریق واکسن آسترازنیکا برای زنان بالای 55سال وجود ندارد و مادران باردار یا شیرده هم می‌توانند چنین واکسنی را انتخاب کنند؛ البته تمام این موارد همچنان در حال بررسی است و حتما هم باید با رضایت خود مادر انجام شود.»

ویروس کرونا، وارد شیر مادر نمی‌شود
امروز، آخرین روز از هفته جهانی حمایت از تغذیه با شیر مادر است؛ روزی که با هدف تشویق مادران به تغذیه نوزادان با شیر مادر نامگذاری شده است؛ هر چند که آمارها نشان می‌دهد، تنها 43درصد نوزادان در ساعات اول تولد با شیر مادر تغذیه می‌شوند و فقط 41درصد شیرخواران زیر 6ماه، تغذیه انحصاری با شیر مادر دارند. حالا به وضعیت نامناسب تغذیه با شیر مادر، شیوع کرونا را هم باید اضافه کرد؛ اتفاقی که منجر به ابتلای گروه قابل‌توجهی از مادران به کرونا و سختی‌های شیردهی به نوزادانشان شده است. این کارشناس در ادامه درباره ابتلای مادران باردار و شیرده به کرونا توضیحاتی می‌دهد: «تحقیقات انجام شده از زمان شیوع بیماری تا به حال، نشان می‌دهد ویروس کرونا حتی با فرض ابتلای مادر به این بیماری هم در شیر او وجود ندارد؛ به همین دلیل، مادران نباید نگرانی داشته باشند؛ چراکه بیماری از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل نمی‌شود. در دوران بارداری هم ماجرا به همین صورت است. البته تاکنون تحقیقات زیادی در این زمینه شده است، اما هیچ شواهدی مبنی بر اینکه نوزادان از طریق جفت به کرونا مبتلا شوند، وجود ندارد. تحقیقات در این زمینه ادامه دارد و با توجه به اینکه این ویروس بسیار ناآشناست و مدام تغییر رفتار می‌دهد، نمی‌توان پیش‌بینی قطعی در مورد آن داشت.» او به مادران مبتلا به کرونا توصیه می‌کند که اگر عطسه و سرفه کردند و قطرات ترشح آن بر سینه و محل شیردهی قرار گرفت، به‌مدت 20ثانیه آن را شست‌وشو دهند و در کنار آن هم باید به‌طور مرتب ماسک بزنند و دستشان را بشویند.
به‌گفته پریچهره، اگر حال عمومی مادری که مبتلا به کرونا باشد برای شیر دادن به فرزندش مساعد نباشد و نتواند به فرزندش شیر دهد، بهترین کار دوشیدن آن است تا در زمان مناسب، فرد دیگری شیر را به نوزاد بدهد تا کودک بتواند از مزایای شیر مادر بهره‌مند شود. تغذیه با شیر مادر آن قدر مهم است که توصیه می‌شود حتی اگر خود مادر هم به هر دلیلی شیر نداشته باشد، بهتر است برای نوزاد از«بانک شیر مادران» شیر تامین شود. این کارشناس می‌گوید: «در دوران کرونا یکی از مهم‌ترین کارها تلاش برای تقویت سیستم ایمنی است که با تغذیه با شیر مادر می‌توان برای نوزاد چنین امکانی را بهتر و بیشتر فراهم آورد؛ چراکه پادتن‌هایی در شیر مادر وجود دارد که موجب تقویت بیشتر نوزادان می‌شود. همچنین شیر مادر بر سلامت نوزاد و ضریب هوشی او هم تأثیر دارد.»

بالا رفتن استرس مادران در دوران کرونا
براساس اعلام او، مادر درصورت ابتلا به کرونا، شیردهی را قطع نکند؛ چراکه نوزادان جزو گروه آسیب‌پذیر در برابر ابتلا به بیماری کرونا به شمار نمی‌روند و به‌ندرت به کرونا مبتلا می‌شوند؛ درصورت ابتلا هم معمولا خفیف درگیر می‌شوند. پریچهره در ادامه اما به نکته دیگری اشاره می‌کند و آن‌هم استرس و اضطراب مادر در پاندمی کرونا و ابتلای فرزندانش است: «این موضوع سلامت خود و جنین و درصورت شیردهی نوزاد را تحت‌الشعاع قرار داده است. حالات مادر خصوصا شرایط روحی او می‌تواند در دوران جنینی و ماه‌های نخست تولد کودک روی او تأثیر بگذارد. هنوز تحقیقات زیادی در مورد چگونگی تأثیرگذاری استرس‌های مختلف ناشی از بیماری کرونا، ترس از ابتلا، مشکلات اقتصادی و... نشده، اما قطعا این‌گونه استرس‌ها تأثیرات مخربی خواهد داشت؛ بنابراین بهترین کار این است که مادران تا حد امکان خودشان را به دور از اخبار و حوادث بد قرار دهند؛ چون مادران باردار و شیرده حتی به غیر از دوران کرونا هم دچار تغییرات خلقی، کم‌خوابی، استرس و اضطراب یا تغییراتی در اشتها و تغذیه می‌شوند و دوران کرونا هم اضطراب آنها را چندین برابر کرده است.» به‌گفته او، مادران در دوران کرونا حتما درصدد کاهش استرس وارد بر خود و فرزندشان باشند و علاوه بر پیگیری نکردن مکرر اخبار ناگوار و متمرکز نشدن بر آنها، مدام با پزشکان خود در ارتباط بوده و حالات خود را به آنها گزارش دهند. در دوران کرونا هر بیمارستان، سامانه مربوط به‌خود را دارد که در آن توصیه‌ای لازم برای کاهش استرس و مراقبت بهتر از جسم و روان مادر و کودک شده است. تمرینات تنفسی، تن‌آرایی و نرمش و ورزش لازم و ضروری برای کاهش استرس مادر هم در این سامانه‌ها وجود دارد. همچنین کد شماره4 سامانه 4030هم مربوط به توصیه‌هایی به مادران باردار یا شیرده برای سلامت بیشتر آنها در دوران کروناست و اینکه درصورت ابتلا به بیماری کرونا باید چه کارهایی انجام دهند. مراکز بهداشت شهرداری ازجمله مرکز بهداشت شمال تهران هم کلاس‌های آنلاینی برای آمادگی مادران جهت زایمان دارد. در این کلاس‌ها مادران می‌توانند سؤالات و مشکلات خود را با متخصصان در میان بگذارند. البته آموزش‌هایی هم برای آنها وجود دارد که می‌توانند با مراجعه به سایت‌های مورد نظر خود از زمان برگزاری کلاس و چگونگی ارتباط گرفتن با متخصصان با اطلاع شوند.