اعزام ناوگان هوایی ایران برای اطفای حریق جنگل‌های ترکیه

سیدمحمد فخار- خبر‌نگار

آتش‌سوزی جنگل‌ها نه‌تنها در ایران که در کشورهای اطراف نیز دایره‌ای وسیع پیدا کرده و ابعاد نگران‌کننده‌ای یافته است. دیروز وسعت و شدت آتش‌سوزی در جنگل‌های ترکیه موجب شد کشورمان هواپیمای آبپاش و بالگرد برای اطفای حریق جنگل‌ها به ترکیه اعزام کند. این اقدام البته ارزشمند و به‌خودی خود قابل ستایش است. اما آیا چنین اقدامات ضربتی برای آتش‌سوزی‌های جنگل و مرتع در داخل کشور نیز صورت می‌گیرد؟
دیروز خبرگزاری آسوشیتدپرس خبرداد که ترکیه توانسته با اعزام هواپیماهای آتش‌نشان از سوی ایران، آذربایجان، روسیه و اوکراین تعداد هواپیماهای آبپاش برای اطفای حریق در مناطق جنگلی استان‌های جنوبی این کشور را از 6فروند به ١٣هواپیما افزایش دهد. رجب‌طیب اردوغان نیز بابت اعزام هواپیمای آتش‌نشان از ایران قدردانی کرد. هواپیمای ایرانی که به این عملیات اعزام شد، ایلیوشین٧٦ یک جت 4موتوره ترابری است که از ظرفیت حمل 4٠تن آب برخوردار است و کارایی بالایی برای مهار حریق جنگلی دارد. همچنین 2دستگاه بالگرد نیز برای عملیات اطفا به ترکیه رفته است.
فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها درباره جزئیات اعزام بالگرد و هواپیما برای اطفای حریق جنگل‌های ترکیه به همشهری گفت: این اقدام برای اطفای حریق در کشور ترکیه با هماهنگی سازمان جنگل‌ها و شخص بنده در یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها انجام شد.
سرهنگ رضا اکبری تأکید کرد: این درست است که ما از برخی کشورها عقب‌تر هستیم اما از برخی نیز جلوتر هستیم. 70درصد کشورهایی که دچار حریق جنگلی می‌شوند اصلا ناوگان هوایی برای اطفاء ندارند. این اقتدار ایران است که برای آتش‌سوزی جنگل‌های ترکیه ناوگان هوایی فرستاده و توانمندی ارزشمندی است. البته احتمال سرایت آتش‌سوزی ترکیه به کشور ما نیز وجود دارد. بنابراین یک جت ترابری سنگین با ظرفیت حمل 4٠تن آب و 2بالگرد با سبد 4هزارلیتری حمل آب به این کشور اعزام کردیم.
فرمانده یگان حفاظت درباره احتمال استفاده از ناوگان هوایی در آتش‌سوزی‌های داخلی گفت: البته که در آتش‌سوزی‌های داخلی هم اگر نیاز باشد، این ناوگان که تحت قرارداد سازمان جنگل‌هاست، قابل استفاده است و بعضا به‌کار می‌آید اما همه آتش‌سوزی‌ها در این وسعت و ضرورت نیستند. البته در بحث اطفا و جابه‌جایی نیرو به سرعت از بالگردها استفاده می‌شود و این روند متداولی است.
به‌گفته سرهنگ اکبری، یکی از نکاتی که نباید در اطلاع‌رسانی در زمینه حریق جنگل‌ها فراموش شود، این است که اگر درختی در حریق جنگلی خشک نباشد، آتش نمی‌گیرد و زبانه‌های آتش از آن عبور می‌کنند. بنابراین حریق بیشتر برای درختان خشک و آفت‌زده بحران ایجاد می‌کند و نباید چنین عنوان شود که آتش همه جنگل و درختان را خاکستر کرده است. بلکه آتش بیشتر اراضی جنگلی را درگیر می‌کند.
نتایج آماری میانگین 10ساله یگان حفاظت نشان می‌دهد 72درصد حریق‌های جنگلی ما سطحی و زیر درختان رخ می‌دهد. تنها 22درصد تنه‌ای است که آتش از تنه بالا می‌رود و در 6درصد نیز آتش تا تاج درخت بالا می‌رود و آن را کامل از بین می‌برد.

آیا حریق در زاگرس کم‌اهمیت است؟
طی سال‌های اخیر بیشترین وسعت و شدت آتش جنگلی در منطقه زاگرس رخ داده است. اما پرسش اینجاست که آیا این منطقه از منظر منابع طبیعی اهمیت کمتری دارد که برای خاموش کردن درختان آن از بالگردها و هواپیماهای مجهز استفاده نمی‌شود؟ براساس اعلام کارشناسان، ‌جنگل‌های زاگرس یک منطقه استراتژیک برای کشور است و معیشت حدود ۱.۵میلیون نفر از مردم ساکن در این مناطق وابسته به جنگل‌های زاگرس است. جنگل‌های زاگرس یکی از مهم‌ترین رویشگاه‌های جنگلی کشور هستند و بیش از ۸۰درصد عشایر کشور و بیش از ۵۰درصد دام کشور در این منطقه حضور دارند و ۴۰درصد آب کشور از آن منطقه تامین می‌شود. این جنگل‌ها ۱۱ استان کشور را در برگرفته که از استان آذربایجان غربی آغاز می‌شود و تا ‌فیروزآباد فارس امتداد دارد. جنگل‌های زاگرس در کل ۶میلیون هکتار وسعت دارد که این میزان جنگل در حدود ۳۰میلیون ‌هکتار یعنی یک پنجم از کل مساحت کشور پراکنده است. ‌بدین‌ترتیب مشخص است که از هر منظر، منطقه زاگرس، کانونی حیاتی برای زندگی در ایران است و هر نوع آتش می‌تواند تبعات نگران‌کننده‌ای برای آینده زندگی در این منطقه و سراسر کشور داشته باشد.
براساس اعلام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری هر سال ۹۰درصد آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌ها و مراتع کشور به وسیله عوامل انسانی آغاز می‌شود. اگرچه در زمینه کنترل این عوامل سهل‌انگاری واضحی صورت گرفته و می‌گیرد اما در زمینه مهار نیز امکانات کشور، اولیه و ناکافی است. برای اطفای حریق‌های چند 10هکتاری به‌طور معمول از دمنده، بیل، کلنگ و سطل‌های دستی استفاده می‌شود و اگر منطقه صعب‌العبور باشد، حتی وسایل نقلیه نیز از چرخه رساندن نیروها برای نجات جنگل باز می‌مانند. در چنین شرایطی البته عملیات مهار در ساعات اولیه آغاز آتش‌سوزی بسیار مهم است و اگر در همان لحظات اولیه آتش کنترل شود و وسعت پیدا نکند می‌توان حریق را مهار کرد اما متأسفانه در آتش‌سوزی جنگل‌ها طی سال‌های اخیر شاهد تأخیر در اطفای به‌موقع حریق به دلایل متعددی بوده‌ایم که ازجمله آنها می‌توان به کمبود امکانات و تجهیزات اطفای حریق، نیروهای اطفای حریق و تأخیر در اعزام بالگرد به مناطق صعب‌العبور اشاره کرد. گرچه طی ماه‌های گذشته سازمان‌های متولی از ارسال تجهیزات اطفای حریق به مناطق زاگرس‌نشین و آمادگی اعزام بالگرد به این مناطق درصورت وقوع آتش‌سوزی خبر داده‌اند اما طی یک‌ماه گذشته شاهد کمبود امکانات لازم و بالگرد به حد کافی برای اطفای حریق و نبود هماهنگی کافی بین دستگاه‌های مختلف بوده‌ایم. ۲۱فروردین امسال بود که نخستین مورد آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌های استان کهگیلویه و بویراحمد گزارش شد و طی این مدت آتش‌سوزی‌ در نقاط مختلف شهرستان‌های گچساران، دنا، کهگیلویه، باشت، بویراحمد، چرام و بهمئی رخ داده است که برخی در یک مرحله مهار و برخی دیگر به‌دلیل وزش باد یا سقوط کنده‌های باقیمانده از آتش دوباره شعله‌ور و طی چند مرحله اطفا شدند. در آخرین مورد نیز جنگل‌ها و مراتع ارتفاعات منطقه نارک ‌از ۱۷تیر‌ماه و منطقه حفاظت شده کوه خامی شهرستان گچساران نیز از ۱۹تیر دچار حریق شدند. براساس اعلام انجمن زیست‌محیطی و مردم‌نهاد سبزگامان گچساران، برآوردها نشان داد که از روز ۱۷تیر‌ماه تا آخر تیر، بیش از 500هکتار از جنگل‌ها و مراتع منطقه نارک و خامی، گناوه لری، فتح و مارین در آتش سوخت. این آمار در شرایطی است که در کل سال گذشته، ۲۱هزار هکتار از جنگل‌های کشور درگیر حریق شدند که از این میزان آسیب زیادی متوجه رویشگاه‌های زاگرس بود.