این زمین آدم درس‌خوانده می‌خواهد
رشته کشاورزی در دانشگاه‌ها چه وضعیتی دارد؟ متخصصان این رشته در بازار کار چه جایگاهی دارند؟
نورا عباسی ـ روزنامه‌نگار
رشته کشاورزی یکی از رشته‌های دانشگاهی است که درصورت ریل‌گذاری درست می‌تواند تأثیر مستقیمی در تولید مبتنی بر منابع طبیعی و نیازهای کشور داشته باشد. یک کارشناس کشاورزی باید بتواند برنامه‌ریزی لازم را برای تأمین محصولاتی مانند گندم، جو، روغن، شکر، برنج و چای انجام دهد و همچنین با کشاورزی مکانیزه و ماشین‌آلات کشاورزی آشنایی داشته باشد تا به هدف اصلی این رشته دست پیدا کند.
در سال ۹۹ ظرفیت گروه کشاورزی و منابع طبیعی در همه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ۴ هزار و ۷۹۸ نفر بود و بیشترین ظرفیت در این گروه نیز به رشته مجموعه زراعت و اصلاح نباتات اختصاص یافته بود. دانشگاه‌های تهران، فردوسی مشهد، شیراز، گیلان، کردستان، پیام‌نور تهران شرق، علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، زابل و همچنین دانشگاه پیام‌نور آذربایجان غربی چند دانشگاهی هستند که مسیر تحصیل در رشته کشاورزی را برای علاقه‌مندان مهیا کرده‌اند.
گروه کشاورزی و منابع طبیعی شامل رشته‌های: علوم و مهندسی مرتع و آبخیزداری، علوم و مهندسی آب، مجموعه زراعت و اصلاح نباتات، اقتصاد کشاورزی، علوم و مهندسی باغبانی، ترویج و آموزش کشاورزی، علوم و مهندسی جنگل، مجموعه مدیریت حاصلخیزی، زیست فناوری و منابع خاک، علوم دام و طیور، علوم و مهندسی شیلات، مهندسی صنایع چوب و فراورده‌های سلولزی، علوم و مهندسی صنایع غذایی، حشره‌شناسی کشاورزی، بیماری‌شناسی گیاهی، علوم و مهندسی محیط‌زیست و همچنین مهندسی مکانیک بیوسیستم، مدیریت و کنترل بیابان، مهندسی مکانیزاسیون کشاورزی، اکوهیدرولوژی، بیوتکنولوژی کشاورزی، توسعه روستایی، مدیریت کشاورزی و مهندسی فضای سبز می‌شود. فارغ‌التحصیلان کشاورزی- در مقاطع کاردانی تا دکتری- در بخش‌های مختلف کشاورزی سازمان‌های دولتی و خصوصی مشغول به فعالیت می‌شوند و تلاش برای بازگشایی مراکز خدمات کشاورزی غیردولتی در روستاها نیز زمینه فعالیت بیشتر دانش‌آموختگان این رشته را مهیا کرده است. اگر بخواهیم دقیق‌تر در رابطه با شرایط کاری فارغ‌التحصیلان رشته کشاورزی صحبت کنیم باید بگوییم که بخش‌های دولتی مانند جهادکشاورزی، وزارت کشور، ادارات و مؤسسات علمی و پژوهشی، اداره ترویج کشاورزی در کنار سازمان تحقیقات کشاورزی، سازمان بازرسی، صندوق بیمه محصولات کشاورزی، سازمان حفاظت نباتات، سازمان محیط‌زیست، سازمان برنامه و بودجه، وزارت تعاون، سازمان تعاون روستایی، مراکز تحقیقاتی، آزمایشگاه‌های تغذیه و اصلاح نژاد امکان کار را برای متخصصان کشاورزی مهیا کرده‌اند.
مؤسسات تحقیقاتی دفع آفات و بیماری‌گیاهی، شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی کشت و صنعت، کلینیک‌های گیاه پزشکی، شرکت‌های مبارزه با دفع آفات نباتی، سازمان تعاون روستایی، مؤسسات اصلاح و تولید و توزیع بذر نیز ازجمله گزینه‌های موجود در بخش خصوصی هستند که فارغ‌التحصیلان این رشته را برای استخدام در آزمایشگاه‌ها و کار در مؤسسات تحقیقاتی، مشاوره‌ای و تولید محصولات و ادوات کشاورزی جذب می‌کنند.
سازمان‌های آموزش عالی و دانشگاه‌ها، آموزشگاه‌های جهادکشاورزی و سازمان ترویج روستایی، آموزشگاه‌های آزاد و خصوصی نیز بستر مناسبی برای به‌دست آوردن شغل برای دانش‌آموختگان رشته کشاورزی است و ناگفته نماند که فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در زمین کارآفرینی نیز حضور فعالی داشته باشند و دست به تولید محصول کشاورزی یا ابزار و ادوات جدید بزنند.
یکی از مشکلات رشته کشاورزی اشباع ظرفیت و همچنین مطابقت نداشتن رشته تحصیلی دوره کارشناسی ارشد با دکتراست و مطابقت نداشتن بین رشته و نامتجانس بودن آن اکنون گریبانگیر رشته‌های تحصیلات تکمیلی و موجب گلایه برخی از استادان شده است چرا که از نظر آنها نمی‌توان فقط با گذراندن چند واحد جبرانی تمام مفاهیم تئوری و عملی را در مقطع دکتری فراگرفت و این روند موجب افت سطح علمی فارغ‌التحصیلان آموزش عالی رشته کشاورزی در آینده نزدیک خواهد شد.
از سویی دیگر رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان نیز در گفت‌وگویی به اشباع شدن ظرفیت رشته کشاورزی اشاره کرده بود و براساس گفته او: «تعداد زیاد فارغ‌التحصیلان یک رشته دانشگاهی، اصلا به این معنی نیست که کشور ما به‌وجود این افراد باسواد نیاز دارد. بیشتر افرادی که در حوزه کشاورزی فعالیت می‌کنند، تحصیلات دانشگاهی ندارند. این مشکل سیاستگذاری مسئولان در بخش کشاورزی است که نمی‌توانند از متخصصان دانشگاهی این رشته استفاده کند و بهره‌وری این بخش را افزایش دهند، وگرنه اگر همین تعدادی مهندس کشاورزی هم واقعا به حوزه کشاورزی وارد شود، کشاورزی ما توان جذب این تعداد فارغ‌التحصیل را دارد».
